JEDNOSTKA 731 W LITERATURZE POLSKIEJ

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26485/PP/2020/75/7

Słowa kluczowe:

literatura polska; kultura popularna; Jednostka 731; wojna japońsko-chińska 1937–1945; druga wojna światowa; japońskie zbrodnie wojenne; eksperymenty na ludziach; broń masowego rażenia; wojna koreańska 1950–1953; obóz jeniecki na wyspie Kożedo

Abstrakt

The article examines Unit 731, a secret research unit of the Imperial Japanese Army which implemented the programme of the development and production of chemical and biological weapons that was initiated in the 1930s by general Shirō Ishii, as a motif in Polish literature. Unit 731 and the crimes they committed were first openly discussed at the turn of the 1990s, initially in China, South Korea, and Japan, and then in Western countries. This has found some reflection in popular culture, in few literary works, films,

songs, RPGs, and comic books (e.g. Ken Liu’s short story The Man who Ended History, Tun Fei Mou’s film Hei tai yang 731, Bruce Dickinson’s song Breeding House, and Paul-Yanic Laquerre, Pastor, and Yang Song’s comic Maruta 454). Surprisingly, Polish literature

abounds in early, even pioneering, texts that use the motif of Unit 731. This can be explained by two main reasons. First of all, the publication of Proces japońskich przestępcow wojennych. Materiały rozprawy sądowej w Chabarowsku przeciwko byłym wojskowym japońskiej armii oskarżonym o przygotowanie i użycie broni bakteriologicznej (Materials on the Trial of Former Servicemen of the Japanese Army Charged with Manufacturing and Employing Bacteriological Weapons) in 1951 (a year after the publication of the Russian original). Secondly, the Korean War (1950–1953) or, to be more precise, the communist propaganda that accused the Americans of using the biological weapons co-created by the Japanese war criminals who in 1945 were granted immunity by the American government.

Written in the 1950s, the majority of Polish texts that use the motif of Unit 731 are examples of politically-engaged literature of little artistic merit (e.g. Marian L. Bielicki’s Bakteria 0,78, Wanda Melcer’s Statek 1092). Of all of these works, the one that seems most artistically and intellectually sophisticated is Igor Newerly’s Leśne Morze (1960) which critically approaches all ideologies. What may be considered as a Polish literary phenomenon in its own right is the 2011 novel that rescues Unit 731 from many years of oblivion – Marcin Welnicki’s sensational Testament Damoklesa, which shows more affinity to the recent developments in the world’s literature of the last decades than to the earlier Polish literary works. It presents the crimes committed by the Japanese scientists more for a thrilling effect than as a form of political propaganda. Apart from that, similarly to the majority of foreign works, it does not offer any in-depth reflection on history, collective memory, or ethics.

Bibliografia

BIBLIOGRAFIA PODMIOTOWA

UTWORY LITERACKIE I PARALITERACKIE

Bielicki Marian L. 1951. Bakteria 0,78. Powieść. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Bielicki Marian L. 1955. Dżuma rusza do ataku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Braun Andrzej. 1956. Blask ciemności. Warszawa: Iskry.

Broniarek Zygmunt. 1952. Amerykańska zaraza nad Koreą. Warszawa: Książka i Wiedza.

Correia Larry. 2011a. The Grimnoir Chronicles. T. 1. Hard Magic. Riverdale: Baen Books. ISBN: 978-14-5163-824-0.

Correia Larry. 2011b. The Grimnoir Chronicles. T. 2. Spellbound. Riverdale: Baen Books. ISBN: 978-14-5163-859-2.

Correia Larry. 2013. The Grimnoir Chronicles. T. 3. Warbound. Riverdale: Baen Books. ISBN: 978-14-7673-652-5.

Cussler Clive, Russell Blake. 2015. The Solomon Curse. New York: G.P. Putnam’s Sons. ISBN: 978-16-1176-459-8.

Evanovich Janet. 2015. Tricky Twenty-Two. A Stephanie Plum Novel. New York: Bantam Books. ISBN: 978-03-8536-684-7.

Hein Vincent. 2018. Kwai. Paris: Phebus. ISBN: 978-27-5291-139-1.

Khara David S. 2011. Le projet Shiro. Rennes: Critic. ISBN: 978-27-6480-576-3.

Koreywo Marek. 1965. Siewcy czarnej śmierci. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Korotyński Henryk. 1952a. Dwie wojny w Korei. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Korotyński Henryk. 1952b. 10 tygodni w Korei. Warszawa: Książka i Wiedza.

Liu Ken. 2011. The Man who Ended History. A Documentary. W: Panverse Tree. Five Novellas of Fantasy and Science Fiction. Red. Dario Ciriello. Concord: Panverse. ISBN: 978-05-7803-842-1. S. 113–167.

Liu Ken. 2012. Człowiek, ktory zakończył historię: dokument. Przeł. Jakub Małecki. „Fantastyka”, wyd. specjalne, t. 4. ISSN: 0209-1631. S. 44–60.

McEuen Paul. 2011a. Spiral. A Novel. New York: Dial Press. ISBN: 978-03-8534-211-7.

McEuen Paul. 2011b. Spirala. Przeł. Jerzy Kozłowski. Poznań: Rebis. ISBN: 978-83-7510-500-1.

Melcer Wanda. 1952. Statek 1092. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Newerly Igor. 1960. Leśne Morze. Powieść. Warszawa: Czytelnik.

Newerly Igor. 1989. Leśne Morze. Wyd. 6 [uzup.]. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza. ISBN: 8-3030-2450-7.

Peace David. 2009. Occupied City. London: Faber and Faber. ISBN: 978-03-0726-375-9. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. 1990. Przeł. z językow oryginalnych. Oprac. zespoł biblistow polskich z inicjatywy Benedyktynow Tynieckich. Wyd. 3 popr. Poznań–Warszawa: Pallottinum. ISBN: 8-3701-4218-4.

Pracki Lucjan. 1953. Korespondent wojenny z Korei donosi… Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Przymanowski Janusz. 1964. Czterej pancerni i pies. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Robinson Jeremy. 2013. Island 731. New York: Thomas Dunne Books, St. Martin’s Press. ISBN: 978-03-1261-787-5.

Slocombe Romain. 2003. Averse d’automne. Paris: Gallimard. ISBN: 978-20-7042- 936-3.

Souček Ludvík. 1965. Krotitele ďablů. Praha: SNDK.

Souček Ludvík. 1967. Poskromiciele diabłow. Przeł. Cecylia Dmochowska. Warszawa: Iskry.

Wełnicki Marcin. 2011. Testament Damoklesa. Warszawa: Bellona, Runa. ISBN: 978-83-1112-179-9.

Wirpsza Witold. 1952. Dziennik Kożedo. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

KOMIKSY

Laquerre Paul-Yanic, Pastor, Song Yang. 2010. Maruta 454. Figeac: Xiao Pan. ISBN: 978-29-1857-503-0.

Oger T[iburce], Contis M[athieu]. 2016. Black sands – Unite 731. Paris: Rue de Sevres. ISBN: 978-23-6981-046-9.

GRA FABULARNA

Les 5 Supplices. L’Appel de Cthulhu. 2016. Zeszyt 6. Oyonnax: Sans-Detour.

UTWORY FILMOWE

The Blacklist [serial telewizyjny]. 2019. Sezon 6, odc. 7: General Shiro. Scen. Jonathan Shapiro, Lukas Reiter. Reż. Kurt Kuenne. Stany Zjednoczone.

Czterej pancerni i pies [serial telewizyjny]. 1966–1970. Scen. Janusz Przymanowski. Reż. Konrad Nałęcki. Polska.

Dead Mine [film fab.]. 2012. Scen. Ziad Semaan, Steven Sheil. Reż. Steven Sheil. Indonezja.

Hei tai yang 731 [film fab.]. 1988. Scen. Mei Liu, Wen Yuan Mou, Dung Jing Teng. Reż. Tun Fei Mou. Hongkong.

Hei tai yang 731 xu ji zhi sha ren gong chang [film fab.]. 1992. Scen. Sai-Yin Fong. Reż. odfrey Ho. Hongkong.

Hei tai yang 731. Si wang lie che [film fab.]. 1994. Reż. Godfrey Ho. Hongkong.

Philosophy of a Knife [film dok.-fab.]. 2008. Cz. 1–2. Scen. i reż. Andriej Iskanow. Rosja–Stany Zjednoczone.

Warehouse 13 [serial telewizyjny]. Sezon 3, odc. 8: The 40th Floor. 2011. Scen. Benjamin Raab, Deric A. Hughes. Reż. Chris Fisher. Stany Zjednoczone.

The X-Files [serial telewizyjny]. Sezon 3, odc. 9: Nisei. 1995. Scen. Chris Carter [i in.]. Reż. David Nutter; odc. 10: 731. 1995. Scen. Chris Carter, Frank Spotnitz. Reż. Rob Bowman. Stany Zjednoczone.

По ту сторону смерти [serial telewizyjny]. 2017–2018. Scen. Oleg Antonow, Wadim Panow. Reż. Siergiej Czekałow. Odc. 4–8. Rosja.

Через Гоби и Хинган [film fab.]. 1981. Cz. 1–2. Scen. Wadim Trunin, Wasilij Ordynski, Lodongijn Tudewa. Reż. Wasilij Ordynski, Badrachyn Sumhu. Związek Sowiecki–Mongolia–Niemiecka Republika Demokratyczna.

UTWORY MUZYCZNE

Anaal Nathrakh. 2016. And You Will Beg for Our Secrets. W: The Whole of the Law. Metal Blade Records [płyta CD].

Brandkommando. 2011. 731. Corrosive Art Records [płyta CD].

Cogito. 2001. Unite 731. W: Presence illusoire [realizacja własna], https://www.lainege bel.com/compositions/3Projects.html

Dickinson Bruce. 2005. Breeding House. W: Balls to Picasso. Wyd. rozszerz. Sanctuary Midline [płyta CD].

Slayer. 2009. Unit 731. W: World Painted Blood. American [płyta CD].

BIBLIOGRAFIA PRZEDMIOTOWA

B.D. [Dorosz Beata]. 1994. Bielicki Marian Leon. W: Wspołcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. Oprac. zespoł pod red. Jadwigi Czachowskiej, Alicji Szałagan. T. 1. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. ISBN: 8-3020-5445-3. S. 151–153.

Barenblatt Daniel. 2004. A Plague upon Humanity. The Secret Genocide of Axis Japan’s Germ Warfare Operations. New York: HarperCollins. ISBN: 978-00-6018-625-8.

Buryła Sławomir. 2013. Portret oprawcy. W: Tematy (nie)opisane. Krakow. Universitas. ISBN: 978-83-242-1797-7. S. 241–423.

Cumings Bruce. 2003. North Korea. Another Country. New York: New Press. ISBN: 978-15-6584-873-3.

Drawicz Andrzej. 1953. Tak być mogło. „Życie Literackie”, nr 12. S. 6.

Endicott Stephen, Hagerman Edward. 1998. The United States and Biological Warfare. Secrets from the Early Cold War and Korea. Bloomington: Indiana University Press. ISBN: 978-02-5333-472-5.

Gold Hal. 1996. Unit 731 Testimony. Tokyo: Yenbooks. ISBN: 978-49-0073-739-6.

Gold Hal. 2015. Jednostka 731. Okrutne eksperymenty w japońskich laboratoriach wojskowych. Relacje świadkow. Przeł. Michał Szymonik. Krakow: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. ISBN: 978-83-233-3893-2.

Haberman Clyde. 1988. Japanese Cut „Last Emperor”. „The New York Times”. Czwartek 21 stycznia. ISSN: 0362-4331. S. C21.

Harris Sheldon H. 2002. Factories of Death. Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up. New York: Routledge. ISBN: 978-04-1593-214-1.

Harris Sheldon H. 2003. Japanese Biomedical Experimentation during the World-War-II Era. W: Military Medical Ethics. Red. Thomas E. Beam, Linette R. Sparacino. Washington: Office of The Surgeon General–United States Army. ISBN: 978-01-6050-502-7. S. 463–506.

Hastings Max. 2010. Wojna koreańska. Przeł. Barbara Cendrowska. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie. ISBN: 978-83-2458-925-8.

Hek Barbara. 1953. To miał być statek zadżumionych. „Nowa Kultura”, nr 16. S. 7.

Hermes Walter G. 1992. Truce Tent and Fighting Front. Washington: Center of Military History–United States Army. ISBN: 978-01-6035-957-6.

Klee Ernst. 2005. Auschwitz. Medycyna III Rzeszy i jej ofiary. Przeł. Elżbieta Kalinowska-Styczeń. Krakow: Universitas. ISBN: 979-83-2420-537-9.

Krzemień Sław. 1953. O powieściach Wandy Melcer. „Wieś”, nr 36. S. 6.

Kubiak Krzysztof. 2015. Wina bez skruchy. Japońskie zbrodnie wojenne i świątynia Yasukuni. „Międzynarodowe Prawo Humanitarne”, nr 6. ISSN: 2081-5182. S. 233–243.

L.D. [Lidia Damm]. 1953. „Statek 1092”. „Żołnierz Polski”, nr 7. S. 22.

Leitenberg Milton. 2016. China’s False Allegations of the Use of Biological Weapons by the United States during the Korean War. Washington: Woodrow Wilson International Center for Scholars. Publikacja dostępna: https://www.wilsoncenter.org/sites/default/

files/media/documents/publication/cwihp_wp_78_china_false_bw_allegations_korean_war_march_16.pdf

Leitenberg Milton, Zilinskas Raymond A., Kuhn Jens H. 2012. The Soviet Biological Weapons Program. A History. Cambridge: Harvard University Press. ISBN: 978-06-7404-770-9.

Lichtblau Erich. 2014. The Nazis Next Door. How America Became a Safe Haven for Hitler’s Men. Boston: Houghton Mifflin Harcourt. ISBN: 978-05-4766-919-9.

Lord Russel of Liverpool [Russell Edward Frederick Langley]. 1958. The Knights of Bushido. A Short History of Japanese War Crimes. London: Cassell.

Lord Russel of Liverpool [Russell Edward Frederick Langley]. 1961. Rycerze busido. Krotka historia japońskich zbrodni wojennych. Przeł. Tadeusz Wojcik. Posł. Jozef Giebułtowicz. Warszawa: Czytelnik.

Lord Russel of Liverpool [Russell Edward Frederick Langley]. 2004. Rycerze Bushido. Krotka historia japońskich zbrodni wojennych. Przeł. Tadeusz Wojcik. Warszawa: „Sensacje XX wieku”. ISBN: 978-83-9134-605-1.

Machcewicz Paweł. 2016. Proces tokijski – japońska Norymberga. W: 1956. (Nieco) inne spojrzenie. Eine (etwas) andere Perspektive. Red. Jerzy Kochanowski, Joachim von Puttkamer. Warszawa: Neriton. ISBN: 978-83-7543-404-0. S. 213–226.

Margolin Jean-Louis. 2007. L’armee de l’Empereur. Violences et crimes du Japon en guerre, 1937–1945. Przedm. Yves Ternon. Paris: A. Colin. ISBN: 978-22-0026-697-4.

Margolin Jean-Louis. 2013. Japonia 1937–1945. Wojna Armii Cesarza. Przedm. Yves Ternon. Przeł. Joanna Paulina Rurarz, Agnieszka Rurarz. Wyd. 2 popr. Warszawa: Dialog. ISBN: 978-83-6377-816-3.

Margolin Jean-Louis. 2017. Chiny – długi marsz w ciemności. Przeł. Aleksandra Matuszyn- Suh. W: Stephane Courtois [i in.]: Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania. Przeł. Krzysztof Wakar [i in.]. Dębogora: Dębogora. ISBN: 978-83-7864-109-4. S. 447–530.

Naimark Norman M. 1995. The Russians in Germany. A History of the Soviet Zone of Occupation, 1945–1949. Cambridge: Belknap Press (an imprint of Harvard University Press). ISBN: 978-06-7478-406-2.

Polit Jakub. 2013. Gorzki triumf. Wojna chińsko-japońska 1937–1945. Krakow: Avalon. ISBN: 978-83-7730-047-3. Proces japońskich przestępcow wojennych. Materiały rozprawy sądowej w Chabarowsku przeciwko byłym wojskowym japońskiej armii oskarżonym o przygotowanie i użycie broni bakteriologicznej. 1951. [B. nazw. tł., przeł. z jęz. ros.]. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej.

Sams Crawford F. 1998. Medic. The Mission of an American Military Doctor in Occupied Japan and Wartorn Korea. Oprac., wstęp i przypisy Zabelle Zakarian. London–New York: Routledge. ISBN: 978-07-6560-030-1. The Spies who Fooled the World [film dok.]. 2013. Reż. Mike Rudin. Wielka Brytania.

Stach Łukasz. 2015. Zbrodnia bez kary? Japońskie zbrodnie wojenne. Przebieg, rozliczenie oraz wpływ na wspołczesne relacje Kraju Kwitnącej Wiśni z państwami Azji i Pacyfiku. W: Wina i kara społeczeństwa wobec zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939–1956. Studia i materiały. Red. Patryk Pleskot. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej– Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. ISBN: 978-83-7629- 917-4. S. 437–466.

Starecka Katarzyna. 2015. Japonia wobec werdyktu Trybunału Tokijskiego. W: Wina i kara społeczeństwa wobec zbrodni popełnionych przez reżimy totalitarne w latach 1939– 1956. Studia i materiały Red. Patryk Pleskot. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej–Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu. ISBN: 978-83-7629-917-4. S. 469–489.

Tsuneishi Keiichi. 2005. Unit 731 and the Japanese Imperial Army’s Biological Warfare

Program. Przeł. John Junkerman. „The Asia-Pacific Journal”, nr 3. ISSN: 1557-4660. S. 1–9.

Tomasik Wojciech. 2004. Walki o pokoj temat. W: Słownik realizmu socjalistycznego. Red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik. Krakow: Universitas. ISBN: 8-3242-0294-3. S. 384–390.

Unit 731. 2020. W: Wikipedia. Protokoł dostępu: https://en.wikipedia.org/wiki/Unit_731 [16.05.2020].

Weathersby Kathryn. 2004. The Soviet Role in the Korean War. The State of Historical Knowledge. W: The Korean War in World History. Red. William Stueck. Lexington: The University Press of Kentucky. ISBN: 978-08-1312-306-6. S. 61–92.

Zieliński Jan. 2012. Szkatułki Newerlego. Warszawa: W.A.B. ISBN: 978-83-7414-598-5. Материалы судебного процесса по делу бывших военнослужащих японской армии, обвиняемых в подготовке и применении бактериологического оружия. 1950. Москва: Госполитиздат.

Pobrania

Opublikowane

2020-11-26

Jak cytować

Morawiec, A. (2020). JEDNOSTKA 731 W LITERATURZE POLSKIEJ. Prace Polonistyczne, 75, 145–189. https://doi.org/10.26485/PP/2020/75/7

Numer

Dział

ARTYKUŁY