Od Redakcji
Abstrakt
Uwadze czytelników „Przeglądu Socjologicznego” polecamy tym razem zestaw tekstów poświęconych problematyce szkolnictwa wyższego i nauki oraz edukacji. W tomie znajdują się artykuły dotyczące zarówno kwestii kształcenia, jak i aktywności naukowej, a także reform systemów edukacji i nauki (zwłaszcza zmian wprowadzanych w latach 2017–2018).
W tekście otwierającym niniejszy zeszyt Piotr Drygas przedstawia na przykładzie prac nad statutem Uniwersytetu Warszawskiego proces wdrażania Ustawy 2.0. Ustawa ta wzbudziła wiele kontrowersji w środowisku akademickim zwłaszcza ze względu na sposób rozumienia autonomii uczelni i roli rektora w zarządzaniu uniwersytetem. To rodzaj studium przypadku, o tyle cenny, że przygotowany przez naocznego obserwatora i uczestnika opisywanego procesu dostosowywania ustroju uczelni do warunków ustawowych. Swego rodzaju ilustracją wpływu polityki szkolnictwa wyższego i nauki na edukację wyższą jest opisywany w kolejnym artykule przez Kazimierza Musiała imperatyw umiędzynarodowienia uczelni w państwach nordyckich. Tamtejsze strategie internacjonalizacji Autor rozpatruje w kategoriach zracjonalizowanego mitu rozumianego jako mit funkcjonalny – racjonalizujący zmiany instytucjonalne poprzez określone działania praktyczne. Kwestie polityki, zwłaszcza naukowej, porusza Anna Pokorska, pisząc o produktywnej i nieproduktywnej aktywności naukowej. Autorka, przyjmując za punkt odniesienia perspektywę tzw. kluczowych grantobiorców, prezentuje jednocześnie specyficzne, bo nacechowane radykalnym pragmatyzmem organizacyjnym, neoliberalne podejście do nauki typowe dla Ustawy 2.0. Tekst Anny Koli poświęcony kształceniu doktorantów w podobny sposób odzwierciedla perspektywę projektodawców reform w Polsce. Autorka przedstawia w nim zmiany w modelu kształcenia na tym poziomie – opisując wygaszanie dotychczas funkcjonujących studiów doktoranckich i sygnalizując potencjał projakościowy wprowadzanych ustawą z 2018 roku szkół doktorskich. Kwestii kształcenia na poziomie wyższym dotyczy również artykuł Krzysztofa Wasielewskiego, w którym zaprezentowana została problematyka dostępności studiów uniwersyteckich dla młodzieży wiejskiej. Uwypuklone w tekście aspekty metodologiczne badania owej dostępności świadczą o złożoności tego zagadnienia ze względu na m.in. zmiany demograficzne, zróżnicowanie regionalne, prestiż uczelni, jak i trudności z pozyskiwaniem danych o pochodzeniu studentów.
Zbiór tekstów poświęconych szkolnictwu wyższemu i nauce uzupełnia artykuł Roberta Dorczaka na temat reformy systemu oświaty z 2017 roku, ukazujący ją z różnych perspektyw, w tym projektodawców reformy. Wykorzystując krytyczną analizę dyskursu (KAD), Autor ilustruje ideologiczny i polityczny wymiar zmian systemowych w oświacie, podkreślając jednak kontynuację paradygmatu neoliberalnego w myśleniu o edukacji.
W tomie zamieszczamy również esej recenzyjny Łukasza Remisiewicza odnoszący się do dwóch zagranicznych publikacji [Beer 2016; Derrick 2018] poruszających kwestię kryteriów i miar w ocenianiu dorobku naukowego. Autor eseju mierzy się z problemem dychotomii „obiektywizm” vs. „subiektywizm”, próbując przeanalizować wnioski autorów obu książek w odniesieniu do polskiej rzeczywistości.
W miejsce zwyczajowych recenzji proponujemy Czytelnikom przegląd literatury przedmiotu z lat 2019–2020 poświęconej uniwersytetowi i jego reformom. Agnieszka Dziedziczak-Foltyn wybrała dziewięć publikacji o charakterze monograficznym (jednoautorskich, wieloautorskich i zbiorowych), które opisała w ramach przyjętej przez siebie ramy porządkującej.
