Umiarkowana bezinteresowność. Sztuka i pieniądze w opiniach polskich artystów i artystek

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.2/4

Słowa kluczowe:

pole sztuki, artyści i artystki, zawód, bezinteresowność, wyzysk

Abstrakt

Jednym z najważniejszych mitów założycielskich nowoczesnej sztuki jest przekonanie, iż nie jest ona tworzona dla pieniędzy i by ją kreować artysta musi odrzucić zarabianie jako motyw popychający do jej tworzenia. Co więcej, jak sugerował Bourdieu, to właśnie zaprzeczenie ekonomicznym motywom tworzenia pozwalało artystom akumulować kapitał symboliczny, niezbędny dla uznania ich sztuki za istotną. W artykule konfrontujemy to modernistyczne przekonanie z ustaleniami poczynionymi w dwu niedawno realizowanych ogólnopolskich projektach badawczych, w których badanymi osobami byli twórcy i twórczynie w różnym wieku oraz na różnych etapach kariery. Celem analizy jest zrekonstruowanie stosunku artystów i artystek wobec pieniędzy i zarabiania w sztuce. Rozpatrujemy, jak stosunek ten wyraża się w sposobach myślenia o sztuce, priorytetach zawodowych, czynnikach przygotowujących do zawodu i mających wpływ na rozwój kariery, finansowaniu sztuki oraz głównych problemach artystów tworzących w Polsce. Na podstawie poczynionych ustaleń argumentujemy, iż tym, co definiuje sztukę jako osobną praktykę społeczną, jest dziś raczej realizm, etatyzm, umiarkowane wyrzeczenie oraz racjonalizowanie, a nie bezinteresowność, zaś modernistyczny mit tworzenia jako aktywności wolnej od merkantylnych motywacji wypierany jest przez dyskurs sztuki jako profesji, którego częścią jest też zagadnienie braku bezpieczeństwa socjalnego.

Bibliografia

Abbing Hans. 2002. Why are artists poor? The exceptional economy of the arts. Amsterdam: Amsterdam University Press.

Bogacz-Wojtanowska Ewa, Paulina Hojda, Sylwia Wrona, Marek Szladkowski, Barbara Siorek. 2018. Ogólnopolskie badanie losów zawodowych absolwentów uczelni artystycznych – raport ogólny z panelowych badań ilościowych. Kraków: Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie.

Boltanski Luc, Ève Chiapello. 2017. New spirit of capitalism. London: Verso.

Bourdieu Pierre. 2001. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Kraków: Universitas.

Chmielewska Katarzyna, Kuba Szreder, Tomasz Żukowski (red.). 2009. Czytanki dla robotników sztuki. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.

de Duve Thierry. 1989. “Andy Warhol, or the machine perfected”. October 48: 3–14.

Dziamski Grzegorz. 2010. „Spór o rynek”. Kultura współczesna 4(66): 61–71.

Frąckowiak Maciej, Karolina Szyma. 2019. Jak widzą swoją przyszłość studenci kierunków artystycznych? Raport z badania realizowanego w ramach projektu Artysta – Zawodowiec 2019. Warszawa: Fundacja Sztuki Polskiej ING. Raport dostępny na stronie: https://ingart.pl/pl/dzialalnosc/news/artysta_zawodowiec_2019_raport_z_badania [dostęp: 04.10.2020].

Gorczyca Łukasz. 2009. „Rynek sztuki współczesnej w Polsce. Raport na Kongres Kultury Polskiej”. Obieg: 16.

Górna Katarzyna, Karol Sienkiewicz, Mikołaj Iwański, Kuba Szreder, Stanisław Ruksza,

Joanna Figiel (red). 2015. Czarna księga polskich artystów. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Gromada Anna, Dorka Budacz, Juta Kawalerowicz, Anna Walewska. 2015. Marne szanse na awanse? Raport z badania na temat obecności kobiet na uczelniach artystycznych w Polsce. Warszawa: Katarzyna Kozyra Foundation.

Gwóźdź Andrzej. 2010. Od przemysłów kultury do kreatywnej gospodarki. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Hausner Jerzy, Anna Karwińska, Jacek Purchla (red.). 2013. Kultura a rozwój. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Kozłowski Michał, Jan Sowa, Kuba Szreder (red.). 2014. Fabryka sztuki. Podział pracy oraz dystrybucja kapitałów społecznych w polu sztuk wizualnych we współczesnej Polsce. Raport z badań Wolnego Uniwersytetu Warszawy. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.

Krajewski Marek, Filip Schmidt. 2016. Raport z III etapu badań. Część 2. Sondaż wśród absolwentów i absolwentek ASP z wybranych roczników. Warszawa: Akademia Sztuki Pięknych w Warszawie. Raport dostępny na stronie: http://docplayer.pl/51977091-Sondaz-wsrodabsolwentow-i-absolwentek-asp-z-wybranych-rocznikow.html [dostęp: 04.10.2020].

Krajewski Marek, Filip Schmidt. 2017. Wizualne niewidzialne. Sztuki wizualne w Polsce: stan,

rola i znaczenie. Raport końcowy. Warszawa: Akademia Sztuki Pięknych w Warszawie

Osęka Andrzej. 1978. Mitologie artysty. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Podczaska Agata, Kamila Kujawska-Krakowiak. 2007. Sponsoring kultury i sztuki w praktyce. Warszawa: Fundacja Commitment to Europe Arts & Business.

Reckwitz Andreas. 2017. Odkrycie kreatywności. O procesie społecznej estetyzacji. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Reed Patricia. 2011. Sześć sfer problemowych dla artystek oraz ich pracy. W: Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności. Wolny Uniwersytet Warszawy. Zeszyt 3, M. Kozłowski, A. Kurant, J. Sowa, K. Szadkowski, K. Szreder Kuba (red.), 257–263. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.

Schroeder Jonathan. 2010. The artist in brand culture. In: Marketing the arts: A fresh approach, D. O’Reilly, F. Kerrigan (eds.), 18–30. New York: Routledge.

Sholette Gregory. 2010. Dark matter. Art and politics in the age of enterprise culture. London: Pluto Press.

Stachowiak Jerzy. 2014. „O koncepcji nowego ducha kapitalizmu w ujęciu Luca Boltanskiego i Ève Chiapello”. Przegląd Socjologiczny 63(4): 9–43.

Stupples Peter (ed.). 2015. Art and money. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.

Suzette Major. 2009. “Creative entrepreneurs and artists: Is there a difference?”. Asia Pacific Journal of Arts and Cultural Management 6(1): 405–411.

Szreder Kuba. 2016. ABC projektariatu: o nędzy projektowego życia. Warszawa: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana.

Szymańska-Palaczyk Agnieszka. 2019. Marka artystyczna jako fenomen społeczny. Tworzenie, zróżnicowanie i role marek artystycznych we współczesnej Polsce. Niepublikowana rozprawa doktorska. Dokument elektroniczny: https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/24882 [dostęp: 04.10.2020].

Pobrania

Opublikowane

2021-07-15

Jak cytować

Krajewski, M., & Frąckowiak, M. (2021). Umiarkowana bezinteresowność. Sztuka i pieniądze w opiniach polskich artystów i artystek. Przegląd Socjologiczny, 70(2), 53–76. https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.2/4

Numer

Dział

ARTYKUŁY