„To takie plotki”. Problemy i wyzwania etyczne w socjologicznych badaniach jakościowych nad relacjami między dorosłym rodzeństwem

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/6

Słowa kluczowe:

poufność danych, rodzeństwo, wywiady jakościowe, relacje między badaczką a uczestnikami badań

Abstrakt

W badaniach nad relacjami rodzinnymi (np. matka–córka czy między partnerami) stosuje się różnorakie techniki (wywiady indywidualne z poszczególnymi członkami i członkiniami rodziny, diady, fokusy, obserwację etnograficzną), które mają na celu poznanie zróżnicowanych perspektyw i doświadczeń osób je tworzących. Takie podejście pozwala w bardziej wielowątkowy sposób analizować dane zagadnienie w porównaniu z sytuacją, gdy informatorem jest tylko jedna osoba z rodziny. Jednocześnie jednak angażowanie większej liczby rozmówców i rozmówczyń, których łączą nierzadko skomplikowane relacje emocjonalne, wiąże się z różnymi wyzwaniami o charakterze etycznym i metodologicznym. Rozważając tę problematykę, odwołuję się do moich doświadczeń z prowadzenia badania dotyczącego form i dynamiki relacji między dorosłymi braćmi i siostrami w ciągu życia. W badaniu uczestniczyło 55 osób (41 kobiet i 14 mężczyzn). W siedmiu przypadkach wywiady przeprowadziłam z więcej niż jedną osobą z rodzeństwa. W pozostałych przypadkach moi rozmówcy odmówili mi możliwości nawiązania kontaktu z ich braćmi i/albo siostrami. W artykule podejmuję kwestie związane z rekrutacją uczestników badania należących do tej samej rodziny, zarządzania poufnością informacji w sytuacji, gdy wywiady prowadzone są z osobami znającymi się ze sobą oraz relacjami władzy w trakcie badania.

Bibliografia

Ballamingie Patricia, Sherrill Johnson. 2011. “The vulnerable researcher: Some unanticipated challenges of doctoral fieldwork”. The Qualitative Report (16)3: 711–729.

Bank Stephen P., Michael D. Kahn. 1982. The sibling bond. New York: BasicBooks.

Bernard Jessie. 1972. The future of marriage. New York: World Publishing.

Bertaux Daniel. 1996. Le récit de vie: Perspective ethnosociologique. Paris: Nathan Université.

Bourdieu, Pierre. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, trans. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Coles Prophecy. 2003. The importance of sibling relationships in psychoanalysis. London, New York: Routledge.

Coles Prophecy. 2015. “Sibling rivalry at work: From family to groups”. Psychodynamic Practice (21)3: 254–264.

Conley Dalton. 2004. The pecking order: Which siblings succeed and why. New York: Pantheon Books.

Connidis Ingrid A. 2007. “Negotiating inequality among adult siblings: Two case studies”. Journal of Marriage and Family 69: 482–499.

Cotterill Pamela. 1992. “Interviewing women: Issues of friendship, vulnerability, and power”. Women’s Studies International Forum (15)5–6: 593–606.

Dickson-Swift Virginia, Erica L. James, Sandra Kippen, Pranee Liamputtong. 2007. “Doing sensitive research: What challenges do qualitative researchers face?”. Qualitative Research (7)3: 327–353.

Edwards Rosalind, Lucy Hadfield, Helen Lucey, Melanie Mauthner. 2006. Sibling identity and relationships: Sisters and brothers. Oxon: Routledge.

Ferenc Maria. 2012. Jak by to powiedzieć, to już nie moje życie jest. Relacje rodzinne osób awansujących”. In: Style życia i porządek klasowy w Polsce, M. Gdula, P. Sadura (eds.), 233–251. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.

Freud Zygmunt. 1993. Totem i tabu. Warszawa: Wydawnictwo KR.

Graham Allan. 1980. “A note on interviewing spouses together”. Journal of Marriage and the Family (42)1: 205–210.

Gold Deborah T. 1989. “Sibling relationships in old age: A typology”. The International Journal of Aging and Human Development (28)1: 37–51.

Hammersley Martyn, Paul Atkinson. 2000. Metody badań terenowych. Poznań: Zysk i S-ka.

Harrison Jane, Losley MacGibbon, Missy Morton. 2001. „Regimes of trustworthiness in qualitative research: The rigors of reciprocity”. Qualitative Inquiry (7)3: 323–345.

Hertz Rosanna. 1995. “Separate but simultaneous interviewing of husbands and wives: Making sense of their stories”. Qualitative Inquiry (1)4: 429–451.

Irish Donald P. 1964. “Sibling interaction: A neglected aspect in family life research”. Social Forces 42: 279–288.

Kasten Hartmut. 1997. Rodzeństwo. Ideały, rywale, powiernicy. Springer PWN: Warszawa.

Kaźmierska Kaja. 1997. Wywiad narracyjny – technika i pojęcia badawcze. In: Biografia a tożsamość narodowa, M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rokuszewska-Pawełek (eds.), 35–44 Łódź: Uniwersytet Łódzki, Katedra Socjologii Kultury.

Korolczuk Elżbieta. 2019. Matki i córki we współczesnej Polsce. Kraków: Universitas.

Litwińska Katarzyna. 2010. Jedynaczki i jedynacy w świetle badań psychologicznych. In: Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego, T. Rostowska, A. Jarmołowska (eds.), 168–181. Warszawa: Wydawnictwo Difin.

Mauthner Melanie. 2000. “Snippets and silences: Ethics and reflexivity in narratives of sistering”. International Journal of Social Research methodology (3)4: 287–306.

Mauthner Melanie. 2002. Sistering: Power and change in female relationships. New York: Palgrave MacMillan.

Malinowski Bronisław. 1984. Życie seksualne dzikich w północno-zachodniej Melanezji. Dzieła. Vol. II. Warszawa: PWN.

Milevsky Avidan. 2016. Sibling issues in therapy: Research and practice with children, adolescents and adults. New York: Palgrave MacMillan.

Mitchell Juliet. 2003. Siblings: Sex and violence. Cambridge: Polity Press.

Mitchell Juliet. 2014. “Siblings and the psychosocial”. Organisational and Social Dynamics (14)1: 1–12.

Mizielińska Joanna. 2017. Odmienne czy zwyczajne. Rodziny z wyboru w Polsce. Warszawa: PWN.

Morgan Robin. 1970. Sisterhood is powerful: An anthology of writings from the women’s liberation movement. New York: Random House.

Olcoń-Kubicka Marta. 2017. Zastosowanie technik jakościowych w badaniu praktyk budżetowania w gospodarstwach domowych. In: Wykorzystanie metod jakościowych w badaniach zachowań i zjawisk ekonomicznych, W. Dymarczyk, Ł. Pyfel (eds.), 33–54. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Palska Hanna. 2002. Bieda i dostatek. O nowych stylach życia w Polsce końca lat dziewięćdziesiątych. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Pawlak Piotr. 2013. Dzieci z ADHD i ich rodzeństwo. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Pisula Ewa. 2007. Rodzice i rodzeństwo dzieci z zaburzeniami rozwoju. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Przybył Iwona. 2017. „Rodzeństwo w dobie denormalizacji zobowiązań rodzinnych: Wsparcie, zaufanie i konflikt”. Studia Socjologiczne (225)2: 189–212.

Reay Diane. 2005. “Beyond consciousness? The psychic landscape of social class”. Sociology 39(5): 911–928.

Ribbens Jane, Rosalind Edwards. 1998. Living on the edges: Public knowledge, private lives, personal experience. In: Feminist dilemmas in qualitative research: Public knowledge and private lives, J. Ribbens, R. Edwards (eds.), 2–23. London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publications.

Risman Barbara, Davis Georgiann. 2013. “From sex roles to gender structure”. Current Sociology (61)5–6: 733–755.

Rokuszewska-Pawełek Alicja. 2006. „Wywiad narracyjny jako źródło informacji”. Media, Kultura, Społeczeństwo 1: 17–28.

Rostowska Teresa. 2010. Psychospołeczne aspekty relacji interpersonalnych w podsystemie rodzeństwa bliźniąt monozygotycznych. In: Rozwój bliźniąt w ciągu życia. Aspekty biopsychologiczne, T. Rostowska, B. Pastwa-Wojciechowska (eds.), 101–123. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Rustin Margaret. 2018. Taking account of siblings – a view from child psychotherapy. In: Siblings in Development: A Psychoanalytic View, V. Lewin, B. Sharp (eds.). London, New York: Routledge.

Sikorska Małgorzata. 2019. Praktyki rodzinne i rodzicielskie we współczesnej Polsce – rekonstrukcja codzienności. Warszawa: Scholar.

Skeggs Beverley. 1997. Formations of class & gender. Becoming respectable. Lancaster: Lancaster University.

Smoczyński Rafał, Tomasz Zarycki. 2017. Totem inteligencki. Arystokracja, szlachta i ziemiaństwo w polskiej przestrzeni społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Song Miri. 1998. Hearing competing voices: Sibling research. In: Feminist dilemmas in qualitative research: Public knowledge and private lives, J. Ribbens, R. Edwards (eds.), 103–118 London, Thousand Oaks, New Delhi: SAGE Publications.

Schier Katarzyna. 2019. Dorosłe dzieci. Psychologiczna problematyka odwrócenia ról w rodzinie. Warszawa: Scholar.

Sherwin-White Susan. 2007. “Freud on brothers and sisters: A neglected topic”. Journal of Child Psychotherapy (33)1: 4–20.

Stanisz Agata. 2013. Rodzina made in Poland. Antropologia pokrewieństwa i życia rodzinnego. Poznań: Agata Stanisz.

Szlendak Tomasz. 2015. Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: PWN.

Taylor Bridget, Hilde de Vocht. 2011. “Interviewing separately or as couples? Considerations of authenticity of method”. Qualitative Health Research (21)11: 1576–1587.

Tyszkowa Maria. 1985. Badania nad uspołecznieniem i osobowością dzieci jedynych i mających rodzeństwo. In: Rozwój dziecka w rodzinie i poza rodziną, M. Tyszkowa (eds.), 9–63. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Urbańska Sylwia. 2014. “Is apostasy from a family possible? The apostasy from an alcoholic-abusive family as a variant of (un)becoming a daughter – the case of Natalia”. Qualitative Sociology Review (10)1: 80–103.

Willson Andrea E., Kim M. Shuey, Glen H. Elder Jr., Kandauda (K.A.S.) Wickrama. 2006. “Ambivalence in mother-adult child relations: A dyadic perspective”. Social Psychology Quarterly” (69)3: 235–252.

Pobrania

Opublikowane

2020-11-23

Jak cytować

Dębska, K. (2020). „To takie plotki”. Problemy i wyzwania etyczne w socjologicznych badaniach jakościowych nad relacjami między dorosłym rodzeństwem. Przegląd Socjologiczny, 69(3), 129–149. https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/6

Numer

Dział

ARTYKUŁY