Analiza praktyk anonimizacji danych w polskich jakościowych badaniach socjologicznych na tle literatury przedmiotu oraz zasad etyczno-prawnych

Autor

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/3

Słowa kluczowe:

etyka badawcza, anonimizacja danych, poufność danych, autoryzacja danych, kodeksy etyczne

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie praktyk anonimizacji danych stosowanych w jakościowych badaniach społecznych polskich socjologów oraz stworzenie typologii stosowanych rozwiązań. Aby sprawdzić, jak badacze prezentują sposoby anonimizacji danych, przeanalizowałam artykuły opublikowane w latach 2015–2019 w czterech ważnych polskich czasopismach socjologicznych. Na podstawie analizy wyróżniłam różne sposoby anonimizacji danych stosowane przez autorów artykułów, które poddane dodatkowej analizie skupień utworzyły cztery strategie anonimizowania danych: anonimizacji domyślnej podstawowej, z wiodącą rolą pseudonimizacji, anonimizacji rozszerzonej o anonimizację miejsca oraz anonimizacji rozszerzonej o charakterystykę cech na poziomie zbiorowości, a nie jednostki. Powstałe typy anonimizacji stanowią odzwierciedlenie typów występujących w literaturze przedmiotu i stanowią potwierdzenie tego, że badacze w znacznej części stosują anonimizację jako procedurę naturalną i nieodłączną część badań (zgodnie z zapisami „Kodeksu etyki socjologa” PTS). Używanie prawdziwych tożsamości uczestników badania oraz autoryzacja stanowią rzadkość. Wybierane strategie anonimizacji mają często postać prostej anonimizacji domyślnej, rzadziej stosowane są rozszerzone typy anonimizacji.

Bibliografia

Baez Benjamin. 2002. “Confidentiality in qualitative research: Reflections on secrets, power and agency”. Qualitative Research 2(1): 35–58. DOI: 10.1177/1468794102002001638.

Corden Anne, Roy Sainsbury. 2005. Research participants’ views on use of verbatim quotations. Social Policy Research Unit, University of York. http://www.york.ac.uk/inst/spru/pubs/pdf/verb.pdf [access: 12.07.2020].

Darling Jonathan. 2014. “Emotions, encounters and expectations: The uncertain ethics of ‘thefield’”. Journal of Human Rights Practice 6(2): 201−212. DOI: 10.1093/jhuman/huu011.

Douglas Jack. 1976. Investigative social research: Individual and team field research. Sage Library of Social Research. Beverly Hills,California: Sage Publications.

Giermanowska Ewa, Adam Mrozowicki, Joanna Róg-Ilnicka. 2019. „Socjologia pracy w Polsce: Społeczno-gospodarcze i polityczne problemy instytucjonalizacji subdyscypliny”. Przegląd Socjologiczny 68(3): 11–41.

Grzeszkiewicz-Radulska Katarzyna, Aneta Krzewińska. 2015. „O tym, jak napisać biografię naukową (łódzka szkoła metodologiczna)”. Przegląd Socjologiczny 64(4): 27–49.

Guillemin Marilys, Lynn Gillam. 2004. “Ethics, reflexivity, and ‘ethically important moments’ in research”. Qualitative Inquiry 10(2): 261–280. DOI: 10.1177/1077800403262360.

Jaworska Dorota, Khedi Alieva, Marcin Boryczko. 2019. „Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 202–227. DOI: 10.18778/1733-8069.15.2.11.

Jordan Sara R. 2014. “Research integrity, image manipulation, and anonymizing photographs in visual social science research”. International Journal of Social Research Methodology 17(4): 441–454. DOI:10.1080/13645579.2012.759333.

Karen Kaiser. 2009. “Protecting respondent confidentiality in qualitative research”. Qualitative Health Research 19(11): 1632–1641. DOI: 10.1177/1049732309350879.

Kaźmierska Kaja. 2014. „Autobiograficzny wywiad narracyjny – kwestie etyczne i metodologiczne w kontekście archiwizacji narracji”. Studia Socjologiczne 3(214): 221–238.

Kaźmierska Kaja, Katarzyna Waniek, Agata Zysiak. 2016. Opowiedzieć Uniwersytet. Łódź akademicka w biografiach wpisanych w losy Uniwersytetu Łódzkiego. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kaźmierska Kaja. 2018. „Doing biographical research – ethical concerns in changing social contexts”. Polish Sociological Review 3(203): 393–412.

Kodeks etyczny Amerykańskiego Stowarzyszenia Socjologicznego (ASA). 2018. American Sociological Association. https://www.asanet.org/sites/default/files/asa_code_of_ethics-june2018a.pdf [access: 12.05.2019].

Kodeks etyczny Brytyjskiego Stowarzyszenia Socjologicznego (BSA). 2017. British Sociologial Association. https://www.britsoc.co.uk/media/24310/bsa_statement_of_ethical_practice.pdf [access: 12.05.2019].

Kodeks etyki socjologa. 2012. Polskie Towarzystwo Socjologiczne. https://pts.org.pl/wp-content/uploads/2016/04/kodeks.pdf [dostęp: 12.05.2019].

Kodeks karny. 1997. Dziennik Ustaw 88(553). http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970880553 [dostęp: 16.07.2020].

Kodeks postępowania karnego. 1997. Dziennik Ustaw 89(555). http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970890555 [dostęp: 16.07.2020].

Lincoln Yvonna S. 2009. Komisje etyczne i konserwatyzm metodologiczny. W: Metody badań jakościowych (tom 1), N.K. Denzin, Y.S. Lincoln (red.), 245–268. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lowman John, Ted Palys. 2014. “The betrayal of research confidentiality in British sociology”. Research Ethics 10(2): 97–118.

Mackenzie Catriona, Christopher McDowell, Eileen Pittaway. 2007. “Beyond ‘do no harm’: The challenge of constructing ethical relationships in refugee research”. Journal of Refugee Studies 20(2): 299–319. https://doi.org/10.1093/jrs/fem008.

Męcfal Sylwia. 2012. „Problemy badań terenowych – wybrane kwestie metodologiczne, praktyczne oraz etyczne w badaniu zjawisk «trudnych»”. Przegląd Socjologiczny 61(1): 156–178.

Męcfal Sylwia. 2019. Prasa lokalna w relacjach z kluczowymi aktorami społecznymi. Studia przypadków. Kraków/Łódź: Universitas/Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Mizielińska Joanna, Agata Stasińska, Magdalena Żadkowska, Mateusz Halawa. 2018. „Dylematy etyczne w badaniu pary intymnej. Doświadczenia z pracy badawczej”. Studia Socjologiczne 3(230): 71–100. DOI: 10.24425/122473.

Mondada Lorenza. 2014. “Ethics in action: Anonymization as a participant’s concern and a participant’s practice”. Human Studies 37(2): 179–209.

Moore Niamh. 2012. “The politics and ethics of naming: Questioning anonymisation in (archival) research”. International Journal of Social Research Methodology 15(4): 331–340.DOI: 10.1080/13645579.2012.688330.

Nespor Jan. 2000. “Anonymity and place in qualitative inquiry”. Qualitative Inquiry 2000(6): 546–569. http://qix.sagepub.com/cgi/content/abstract/6/4/546.

Olcoń-Kubicka Marta. 2016. “Financial arrangement as a reflection of household order”. Polish Sociological Review 4: 477–494.

O’Reilly Michelle, Khalid Karim, Helen Taylor, Nisha Dogra. 2012. “Parent and child views on anonymity: ‘I’ve got nothing to hide’”. International Journal of Social Research Methodology 15(3): 211–223.

Pismo dyrektora NCN w sprawie zarządzania danymi naukowymi. 2019. Narodowe Centrum Nauki. https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/2019_04_03_pismo_dyrektora_NCN_zarzadzanie_danymi_naukowymi.pdf [dostęp: 12.07.2020].

Quinn Paul. 2017. “The anonymisation of research data – a pyric victory for privacy that should not be pushed too hard by the EU Data Protection Framework?”. European Journal of Health Law 24(4): 1–21.

Rekomendacje etyczne Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej. 2018. Polskie Towarzystwo Historii Mówionej. http://pthm.pl/etyka/ [dostęp: 12.07.2020].

Rogowski Łukasz. 2019. „Etyczne dylematy badań biograficznych z wykorzystaniem fotografii: perspektywa badaczy i badanych”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 58–74. DOI: 10.18778/1733-8069.15.2.04.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE o ochronie danych. 2016. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych). https://uodo.gov.pl/pl/404/539 [dostęp: 16.07.2020].

Saunders Benjamin, Jenny Kitzinger, Celia Kitzinger. 2015. “Anonymising interview data: Challenges and compromise in practice”. Qualitative Research 15(5): 616–632. DOI: 10.1177/1468794114550439.

Simons Helen. 2009. Case study research in practice. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Stake Robert E. 1995. The art of case study research. Thousand Oaks, London, New Delhi: Sage Publications.

Surmiak Adrianna. 2018. “Confidentiality in qualitative research involving vulnerable participants: Researchers’ perspectives”. Forum Qualitative Sozialforschung/Forum Qualitative Social Research 19(3): 55 paragraphs, art. 12. DOI: 10.17169/fqs-19.3.3099.

Surmiak Adrianna. 2019a. “Should we maintain or break confidentiality? The choices made by social researchers in the context of law violation and harm”. Journal of Academic Ethics. DOI: 10.1007/s10805-019-09336-2.

Surmiak Adrianna. 2019b. „Komisje etyczne dla badań społecznych w Polsce. Perspektywa socjologów i antropologów społeczno-kulturowych”. Studia Socjologiczne 4 (235): 157–182. https://doi.org/10.24425/sts.2019.126163.

Świątek-Młynarska Paulina. 2019. „Problemy etyczne w relacji badacza z osobami badanymi (na przykładzie badań biograficznych z osobami starymi)”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(4): 204–223. DOI: 10.18778/1733-8069.15.4.10.

Taylor Rebecca. 2015. “Beyond anonymity: Temporality and the production of knowledge in a qualitative longitudinal study”. International Journal of Social Research Methodology 18(3): 281–292.DOI: 10.1080/13645579.2015.1017901.

Tolich Martin. 2004. “Internal confidentiality: When confidentiality assurances fail relational informants”. Qualitative Sociology. 27(1): 101–106. DOI: 10.1023/B:QUAS.0000015546.20441.4a.

Ustawa o ochronie danych osobowych. 1997 (2018). Dziennik Ustaw 133 (883). http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971330883 (Dziennik Ustaw 1000. http://prawo.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180001000/O/D20181000.pdf. [dostęp: 16.07.2020].

van den Scott Lisa-Jo K. 2020. Sociology and ethics. Doing the right thing. In: Handbook of research ethics and scientific integrity, R. Iphofen (ed.), 769–782 (chapter 44). Cham, Switzerland: Springer.

Wiles Rose, Graham Crow, Sue Heath, Vikki Charles. 2008. “The management of confidentiality and anonymity in social research”. International Journal of Social Research Methodology 11(5): 417–428. DOI: 10.1080/13645570701622231.

Wiles Rose, Amanda Coffey, Judy Robinson, Sue Heath. 2012. “Anonymisation and visual images: Issues of respect, ‘voice’ and protection”. International Journal of Social Research Methodology 15(1): 41–53. DOI: 10.1080/13645579.2011.564423.

Woroniecka Grażyna. 2014. Kodeks etyczny w socjologii – wybrane problemy. W: Idee – Historia – Społeczeństwo, M. Fuszara, W. Pawlik (red.), 240–254. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Yin Robert K. 2009. Case study research. Design and methods (Fourth Edition). Thousand Oaks, CA: Sage Publications.

Yin Robert K. 2015. Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody, tłum. J. Gilewicz Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wyka Anna. 1990. „Ku nowym wzorom badań społecznych w Polsce. Cechy badań jakościowych w ostatnich latach”. Kultura i Społeczeństwo 34(1): 161–173.

Wyka Anna. 1993. Badacz wobec doświadczenia. Warszawa: Wyd. IFiS PAN.

Zalecenia Rady Narodowego Centrum Nauki dotyczące badań z udziałem ludzi. 2016. Narodowe Centrum Nauki. https://www.ncn.gov.pl/sites/default/files/pliki/2016_zalecenia_Rady_NCN_dot_etyki_badan.pdf [dostęp: 12.07.2020].

Pobrania

Opublikowane

2020-11-23

Jak cytować

Męcfal, S. (2020). Analiza praktyk anonimizacji danych w polskich jakościowych badaniach socjologicznych na tle literatury przedmiotu oraz zasad etyczno-prawnych. Przegląd Socjologiczny, 69(3), 59–84. https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.3/3

Numer

Dział

ARTYKUŁY