Oсобливості назв традиційного палива в говірках Криворіжжя

Cechy nazw tradycyjnego opału w gwarach okolic Krzywego Rogu

Autor

  • Микола Вербовий Криворізький державний педагогічний університет, Факультет української філології, Кафедра української мови https://orcid.org/0000-0003-0366-4921

DOI:

https://doi.org/10.26485/RKJ/2019/67/23

Słowa kluczowe:

gwary okolic Krzywego Rogu, leksyka, teksty gwarowe, nazwy rodzajów tradycyjnego opału

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są podobieństwa i różnice między gwarami okolic Krzywego Rogu a ukraińskim językiem ogólnym. W pracy została przedstawiona i omówiona leksyka gwarowa dotycząca nazw tradycyjnego opału, używana w okolicach Krzywego Rogu. Obecnie część tych wyrazów wychodzi z użytku i zanika. Bazę źródłową stanowią teksty gwarowe z trzech wsi położonych w pobliżu Krzywego Rogu, które zostały założone w XVIII i XX wieku. Analiza zgromadzonego materiału gwarowego została przeprowadzona z wykorzystaniem danych językowych słowników gwarowych oraz materiałów etnograficznych z XIX i początku XX wieku. Analizowana leksyka gwarowa charakteryzuje się swoistymi właściwościami fonetycznymi, gramatycznymi i semantycznymi, wykazuje również podobieństwo do nazw występujących w pobliskich gwarach stepowych i wschodniopodolskich.

 

BIBLIOGRAFIA

Arkuszyn Hryhorij, 2000, Słownyk zachidnopoliskych howirok u 2 t., redakcijnowydawnyczyj widdił „Weża” Wołyns'koho derżawnoho uniwersytetu im. Łesi Ukrajinky, Łuc'k.

Bessaraba Iwan, 1916, Matieriały dla etnografii Chiersonskoj gubiernii, w: Sbornik Otdielenija russkogo jazyka i słowiesnosti impieratorskoj Akadiemii nauk, t. 94, № 4, tipografija impieratorskoj Akadiemii nauk, Pietrograd, s. 1–568.

Biłec'kyj-Nosenko Pawło, 1966, Słownyk ukrajins'koji mowy, Naukowa dumka, Kyjiw.

Biłodid Iwan, hoł. redkoł., 1970–1980, Słownyk ukrajinskoji mowy, t. 1–11, Naukowa dumka, Kyjiw.

Czabanenko Wiktor, 1992, Słownyk howirok Niżnoji Naddniprianszczyny, t. 1–4, Komunar, Zaporiżżia.

Czabanenko Wiktor, 1995, Hartowane słowo. Postijni poriwniannia w howirkach Niżnoji Naddniprianszczyny, Hart, Zaporiżżia.

Dikariew Mitrofan, 1891, Woronieżskij etnograficzeskij sbornik, izdanije Woronieżskogo gubiernskogo statisticzeskogo komiteta, Woronież.

Dragomanow Michaił, 1876, Małorusskije narodnyje priedanija i rasskazy, tipografija M.P Frica, Kijew.

Dzendzeliws'kyj Josyp, 1953, Osobływosti słowotworu ukrajinskych howirok Nyżnoho Podnistrowja, „Diałektołohicznyj biułeten'”, wyp. IV, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 37–51.

Dzendzeliws'kyj Josyp, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirok Nyżnoho Podnistrowja, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 36–54.

Fasmer Maks, 1986–1987, Etimołogiczeskij słowar' russkogo jazyka, t. 1–4, Progriess, Moskwa.

Hrinczenko Borys, 1907–1909, Słowarukrajinskoji mowy. Nadruk. z wydania 1907–1909 rr. fotomechanicznym sposobom, t. 1–4, 1958, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw.

Hujwaniuk Nina, red., 2005, Słownyk bukowynskych howirok, Ruta, Czerniwci.

Janows'kyj Jurij, 1984, Opowidannia. Romany. Pjesy, Naukowa dumka, Kyjiw.

Jawornyc'kyj Dmytro, 1920, Słownyk ukrajinskoji mowy, t. 1, Słowo, Katerynosław.

Kuryło Ołena, 1928, Materijały do ukrajinskoji dijałektołohiji ta folkłorystyky, drukarnia Wseukrajins'koji Akademiji nauk, Kyjiw.

Lewczenko Michaił, 1874, Opyt russko-ukrainskogo słowaria, tipografija Gubiernskogo uprawlenija, Kijew.

Lysenko Panas, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky prawobereżnoji Czerkaszczyny, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 5–21.

Maksymowycz Iwan, 1991, Łeksykon łatynsko-słowjansʹkyj 1718–1724, cz. I–II, Rym, Druckerei E. Mauersberger, Marburg.

Manżura Iwan, 1890, Skazki, posłowicy i t.p., zapisannyje w Jekatierinosławskoj i Charkowskoj gub., w: Sbornik Charkowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 2, wyp. II, tipografija K. Sczasni, Char'kow, s. 1–194.

Manżura Iwan, 1894, Małorusskije skazki, priedanija, posłowicy i powierja, zap. I.I. Manżuroju w Jekatierinosław. gub., w: Sbornik Charkowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 6, wyp. II, tipografija Gubiernskogo prawleniija, Char'kow, s. 161–197.

Melnyczuk Ołeksandr, 1952, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky seła Pysariwky (Kodymskoho rajonu, Odeskoji obłasti), „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. II, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 67–98.

Melnyczuk Ołeksandr, hoł. red., 1982–2012, Etymołogicznyj słownyk ukrajinskoji mowy, t. 1–6, Naukowa dumka, Kyjiw.

Moskałenko Artem, 1958, Słownyk diałektyzmiw ukrajinskych howirok Odeskoji obłasti, wydawnyctwo Odes'koho pedahohicznoho instytutu, Odesa.

Pałamarczuk Łeonid, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky s. Musijiwka Wczorajszenskoho rajonu Żytomyrskoji obłasti, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 22–35.

Poliszczuk Łesia, 2015, Nominacija procesiw budiwnyctwa u schidnopodilskych howirkach, „Wisnyk Doniec'koho nacionalnoho uniwersytetu. Ser. B: Humanitarni nauky”, № 1–2, s. 199–203.

Potiebnia Aleksandr, 1890, Małorusskije domasznije leczebniki XVIII w., „Kijewskaja starina”, t. 38, s. 1–59.

Rudczenko Iwan, 1869–1870, Narodnyje jużnorusskije skazki, wyp. 1–2, tipografija E. Fiedorowa, Kijew.

Saharows'kyj Anatolij, 2015, Materiały do frazeołohicznoho słownyka Centralnoji Słobożanszczyny (Charkiwszczyny), wydawnyctwo Charkiws'koho nacionalnoho uniwersytetu im. W.N. Karazina, Charkiw.

Storożenko Nikołaj, 1892, Małorusskije sujewierija, koim mało kto wierił, sobrannyje 1776 goda (rukopisA.I. Czepy), „Kijewskaja starina”, t. 36, s. 119–130.

Szewelow Jurij, 2002, Istoryczna fonołohija ukrajinskoji mowy, Akta, Charkiw.

Umanec' M. (Komarow Mychajło), Spiłka A., 1893–1898, Słowarrosijsko-ukrajinskyj, t. 1–4, drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.

Wasilenko Wiktor, 1902, Opyt tołkowogo słowaria narodnoj tiechniczeskoj tierminołogii po Połtawskoj gubiernii, w: Sbornik Charkowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 13, tipo-litografija Pieczatnoje dieło, Char'kow, s. 139–216.

Waszczenko Wasyl, 1960, Słownyk połtawskych howoriw, wydawnictwo Charkiws'koho derżawnoho uniwersytetu im. O.M. Hor'koho, wyp. 1, Charkiw.

Waszczenko Wasyl, 1968, Linhwistyczna heohrafija Naddniprianszczyny. Łeksyczni materiały, Dnipropetrows'kyj derżawnyj uniwersytet, Dnipropetrows'k.

Werbowyj Mykoła, 2011, Sproba charakterystyky howirky seła Łozowatka Kryworizkoho rajonu Dnipropetrowskoji obłasti, „Ucrainistica”, wyp. 9, Krywyj Rih, s. 99–124.

Zadorożna Nina, 2012, Łeksyczni diałektyzmy odnijeji howirky Syniucho-Budz′koho meżyriczczia, „Naukowi zapysky, wypusk 105 (1), serija: fiłołohiczni nauky (mowoznawstwo)”, Redakcijno-wydawnyczyj widdił Kirowohrads'koho derżawnoho pedahohicznoho uniwersytetu im. Wołodymyra Wynnyczenka, Kirowohrad, s. 46–52.

Zakriewskij Nikołaj, 1861, Staroswietskij bandurista, Kniga tretija: Słowar' małorossijkich idiomow, tipografija Moskowskogo uniwiersitieta, Moskwa.

Żełechiws'kyj Jewhenij, Nedils'kyj Sofron, 1886, Małorusko-nimeckyj słowar, t. 1, Jewhenij Żełechiws'kyj, układacz-red., t. 2. Sofron Nedils'kyj, układacz-red., drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.

 

Pobrania

Opublikowane

2020-01-19

Jak cytować

Вербовий, М. (2020). Oсобливості назв традиційного палива в говірках Криворіжжя: Cechy nazw tradycyjnego opału w gwarach okolic Krzywego Rogu. Rozprawy Komisji Językowej, 67, 351–372. https://doi.org/10.26485/RKJ/2019/67/23

Numer

Dział

Artykuły