Ewolucja neoplejstoceńskiej pokrywy lessowej na przykładzie zmian w profilu Odonów (południowa Polska)
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1996/35/1Słowa kluczowe:
kompleks lessowy, poziom kriogeniczny, kompleksy glebowe, zlodowacenia środkowopolskie, VistulianAbstrakt
Stanowisko w Odonowie stanowi najbardziej kompletny i rozwinięty kompleks lessów i poziomów kriogenicznych, które powstały podczas zimnego etapu Odry, Warty i Wisły (Saale, Warthe, Weichsel) na Wyżynach Polskich. Osady lessowe tych etapów przedzielone są kompleksami glebowymi składającymi się z gleb płowych, czarnoziemów i poziomów zawierających struktury pochodzenia mrozowego i wysychania. Kompleksy te zawierają również cienkie warstwy pyłu eolicznego i materiału soliflukcyjnego.
Gleby pseudoglejowe i poziomy pseudomorfoz po klinach lodowych (dwa poziomy w obrębie lessu vistuliańskiego i dwa kolejne w lessie warciańskim) występują w osadach lessowych leżących powyżej kompleksów glebowych.
Na stanowisku w Odonowie widoczne są wyraźne ślady aktywności procesów stokowych odpowiadających degradacji wieloletniej zmarzliny (schyłek okresu warciańskiego i okresu vistuliańskiego). Niestabilna aktywność procesów stokowych charakteryzuje okres interplenivistulianu (40-20 tys. lat). Stwierdzono ślady erozji wgłębnej (wąwozu?) tuż po zakończeniu akumulacji lessu w okresie warty i vistulianie oraz na początku i pod koniec interplenivistulianu.
Bibliografia
Alexandrowicz S. W., 1986 - Molluscan assemblages from a loess profile at Odonów (Małopolska Upland). Biul. Peryglyglacjalny, 31.
Alexandrowicz S. W., 1987 - Analiza malakologiczna w badaniach osadów czwartorzędowych. Kwartalnik AGH. Geologia. Kraków.
Bluszcz, A., 1989 - Results of TL dating of the loess profile at Odonów (southem Poland) in the Gliwice TL Laboratory. Zesz. Nauk. Politechn. Śląskiej, 989, Geochronometria, 5. Gliwice.
Bogucki, A., 1987 - Osnownye lessowye paleopochvennye khorizonty peryglacjalnoy lessovopochvennoy platformy. In: Stratygrafiya i korelaciya otlozhenii Ukrainy (Sbornik naucznych trudow). Kiew.
Brown, R. J. R., Pewe T. L., 1993 - Distribution of permafrost in North America and its relationship to the environment. A review 1963-1973. Permafrost, Second Inf. Conf. Washington.
Butrym, J., 1987 - Wiek TL lessów z profilu w Odonowie koło Kazimierzy Wielkiej. Sprawozdania z badań naukowych Komitetu Badań Czwartorzędu PAN, 7. Warszawa.
Chmielewski, W., Konecka-Betley, K., Madeyska, T., 1977 - Paleolithic site Kraków-Zwierzyniec I in the light of the ivestigations carried out in 1972-1974. Biul. Inst. Geol., 305. Warszawa.
Dolecki, L., 1995: Litologia i stratygrafia mezoplejstoceńskich utworów lessowych południowowschodniej części Wyżyny Lubelskiej. Lublin.
Dwucet, K., Śnieszko, Z., 1995 - Odonów. Odsłonięcie lessów. In: Przewodnik wycieczek. III Zjazd geomorfologów polskich. Uniw. Śl. Sosnowiec.
Frankowski, Z., 1991 - Właściwości geologiczno-inżynierskie lessów: Profil Odonów. In: Maruszczak, H. (ed.)-Podstawowe profile lessów w Polsce. UMCS Lublin.
Jastrzębska-Mamełka, M., 1975 - Malakofauna utworów lessowych w Odonowie. Przewodnik Konf. Terenowej „Less i zróżnicowanie typologiczne gleb kopalnych na Wyżynie Małopolskiej". Łódź.
Jersak, J., 1965 - Stratygrafia i geneza lessów okolic Kunowa (Stratigraphie et genèse des loess des environs de Kunów). Acta Geogr. Lodz., 20. Łódź.
Jersak, J., 1973 - Litologia i stratygrafia lessu wyżyn południowej Polski (summary: Lithology and stratigraphy of the loess on the Southem Polish Uplands). Acta Geogr. Lodz., 32. Łódź.
Jersak, J., 1975 - Profil lessowy w Odonowie II. Przewodnik Konf. Terenowej „Less i zróżnicowanie typologiczne gleb kopalnych na Wyżynie Małopolskiej". Łódź.
Jersak, J., 1976 - Investigations of fossil soil complexes and loess series at Odonów near Kazimierza Wielka. Bull. Soc. Sci. Lettr. de Łódź, 26, 2.
Jersak, J., 1977 - Cyclic development of the loess cover in Poland. Biul. Inst. Geol., 305, Warszawa.
Jersak, J., 1985 - Loess section at Odonów. Guide-book Intern. Symp. "problems Stratigr. and Paleogeogr. Loesses". UMCS Lublin.
Jersak, J., 1988 - Pozycja stratygraficzna lessów starszych wyżyn południowej Polski. In: Problemy paleogeografii czwartorzędu - zlodowacenia środkowopolskie. (ed:) J. Jersak. Uniw. Śl. Katowice.
Jersak, J., Sendobry, K., Śnieszko, Z., 1992 - Postwarciańska ewolucja wyżyn lessowych w Polsce (Evolution of loess cover in Poland during the post-Warta period). Katowice.
Kawalkowski, A., 1988 - Wiek i geneza gleb. In: Przemiany środowiska geograficznego Polski (ed:) L. Starkel. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Konecka-Betley, K., 1976 - Poziomy diagnostyczne śródlessowych gleb kopalnych Polski południowo-wschodniej (Diagnostic horizons of the intra-loess fossil soils of south-eastern Poland). Biul. Inst. Geol., 297. Warszawa.
Kozłowski, J. K., Sobczyk, K., 1987 - The Upper Palaeolithic site Kraków-Spadzista Street C2, Excavations 1980. Warszawa-Kraków.
Lindner, L., Siennicka-Chmielewska, A. E., 1995 - Loess and Bedrock in the South-eastern Part of the Miechów Upland (S. Poland). Annales UMCS, vol. L 5, sec. 8. Lublin.
Madeyska, T., 1992 - Metody fizykochemiczne i sedymentacyjne. In: Czwartorzęd. Osady. Metody badań. Stratygrafia. (ed:) L. Lindner. Warszawa.
Madeyska, T., Morawski, W., Śnieszko, Z., Tomaszewski, J., 1994 - Stan badań osadów czwartorzędowych w stanowiskach paleolitycznych Piekary k. Krakowa. Georama, 2. Uniw. Śl Sosnowiec.
Maruszczak, H. (ed:), 1991 - Podstawowe profile lessów w Polsce (Main sections of loesses in Poland). Lublin.
Maruszczak, H., 1994 - Korelacja chronostratygraficzna lessów Polski Południowej i Ukrainy Północno-Zachodniej. Przegląd Geologiczny, 42. Warszawa.
Maruszczak, H., Wilgat, M., 1978 - Zróżnicowanie stratygraficzne i paralelizacja profilów lessowych z Nieledwi i Odonowa w świetle badań minerałów ciężkich. Fol. Soc. Sci. Lubl., 20, 2. Lublin.
Mojski, J. E., 1993 - Europa w plejstocenie. Ewolucja środowiska przyrodniczego. Warszawa.
Morozova, T. D., 1981 - Razwitie pochvennogo pokrova Evropy w pozdnem plejstocenie. Nauka. Moskwa.
Nawrocki, J., Siennicka-Chmlelewska, A. E., 1996 - Loess magnetism in the Odonów section (S Poland). Geological Quarterly, vol. 40. Warszawa.
Racinowski, R., Rutkowski, J., Śnieszko, Z., 1994 - Litologia i stratygrafia utworów pyłowych w odsłonięciu Szczyglice k. Krakowa. Georama, 2. Sosnowiec.
Racinowski, R., Śnieszko, Z., 1996 - Statystyczna analiza wyników składu minerałów ciężkich z profilu Odonów. Geologia. Uniw. Śl. Katowice (in press).
Rutkowski, J., 1986 - Budowa geologiczna Niecki Nidziańskiej. Studia Ośrodka Dokumentacji Fizjograficznej. t. XIV, Warszawa.
Sobczyk, K., 1993 - Late Palaeolithic flint warshops at Brzoskwinia-Krzemionki near Kraków. Prace Archeologiczne, 55, Kraków.
Sobczyk, K., 1995 - Osadnictwo wschodniograweckie w dolinie Wisły pod Krakowem (The eastern Gravettian settlement in the Vistula valley near Kraków). Uniw. Jagieł., Kraków.
Stoch, L., Maruszczak, H., Helios-Rybicka, E., 1983 - Clay minerals of loesses of SE Poland. Mineralogia Polonica, 13.
Śnieszko, Z., 1995: Ewolucja obszarów lessowych Wyżyn Polskich w czasie ostatnich 15000 lat (The loess cover evolution during last 15000 years in Polish Uplands). Katowice.
Śnieszko, Z., Tuchołka, P., 1976 - Paleomagnetic investigations of loess from the Kazimierza Wielka - Odonów profile. Bull. Sci. Lettr. de Łódź.
Waga, J. M., 1987 - Struktury szczelinowe w lessach okolic Kazimierzy Wielkiej. Geographia, studia et dissertationes, 10, Uniw. Śl. Katowice.
