Cechy wskaźnikowe długotrwałej i intensywnej aktywności wskazujące na długotrwałą i intensywną aktywność peryglacjalną w Irlandii, ze szczególnym uwzględnieniem jej południowo-zachodniej części
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1981/28/23Słowa kluczowe:
kliny wtórnego wypełnienia, pingo, osady geliflukcyjneAbstrakt
Kliny wtórnego wypełnienia, niegdyś uważane za występujące głównie na południe od końcowej moren południowej Irlandii, w rzeczywistości są szeroko rozpowszechnione zarówno pod względem przestrzennym, jak i w czwartorzędzie. Chociaż struktury te występują w sekwencji czwartorzędowej, począwszy od wyniesionej plaży Courtmacsherry (6-8 m n.p.m.) aż po osady ostatniego zlodowacenia, nie oznacza to, że warunki peryglacjalne istniały wcześniej niż we wczesnym vistulianie. Zgodnie z aktualną interpretacją, opartą na standardowych procedurach stratygraficznych, wszystkie osady glacjalne i peryglacjalne powstały po wyniesieniu plaży Courtmacsherry i osadach interglacjału Gortian, a zatem należą do ostatniego zlodowacenia.
Analiza rozkładu stratygraficznego form wypełnień klinów lodowych wskazuje na co najmniej trzy główne fazy aktywności zmarzlinowej oraz na długotrwały okres (najprawdopodobniej przerywany, lecz obejmujący całe zlodowacenie) warunków peryglacjalnych sprzyjających intensywnemu wietrzeniu mrozowemu i procesom geliflukcji na dużą skalę. Badania w południowo-zachodniej Irlandii wykazują, że najlepiej rozwinięte struktury krioturbacyjne występują w strefie końcowej moren ostatniego zlodowacenia oraz poza jej obrębem, natomiast wewnątrz tej strefy nie są one obserwowane. W rejonach, gdzie można zidentyfikować strefę moreny końcowej lodowca Kerry-Cork (południowo-zachodnia Irlandia) z ostatniego zlodowacenia, obecność dobrze rozwiniętych form wypełnień klinów lodowych zarówno wewnątrz, jak i poza tą strefą wskazuje, że wyznaczenie obszaru wieloletniej zmarzliny związanego z tą moreną i jej odpowiednikami może być niezwykle trudne, o ile nie niemożliwe – chyba że zostaną określone kryteria umożliwiające jednoznaczną identyfikację struktur peryglacjalnych tego okresu. Dlatego kluczowym elementem takiego projektu badawczego jest przeprowadzenie datowania osadów, w których występują cechy związane z wieloletnią zmarzliną.
Bibliografia
Black, R. F., 1969 - Climatically significant fossil periglacial phenomena in northcentral United States. Biuletyn Peryglacjalny, 20; p. 225-238.
Bowen, D. Q., 1973 - The Pleistocene Succession of the Irish Sea. Proc. Geol. Assoc., 84; p. 249-272.
Bryant, R. H., 1968 - A study of the glaciation of south Iveragh, Co. Kerry. Unpubl. Ph. D. Thesis, Reading Univ.
Carvill Lewis, H., 1894 - Papers and notes on The Glacial Geology of Great Britain and Ireland. Longman, Green and Co. London; 81+649 pp.
Charlesworth, J. K., 1928 - The Glacial retreat from central and southern Ireland. Q. Jour. geol. Soc. Lon., 84 (2); p. 293-342.
Colhoun, E. A., 1971 - The Glacial Stratigraphy of the Sperrin Mountains and its relation to the glacial stratigraphy of northwest Ireland. Proc. R. Ir. Acad., 71 B; p. 37-52.
Farrington, A., 1959 - The Lee Basin: Pt.1 Glaciation. Proc. R. Ir. Acad., 60B; p. 155-166.
Farrington, A., 1966 - The Early-Glacial Raised Beach in County Cork. Scient. Proc. R. Dubl. Soc. 2; p. 197-219.
Farrington, A. and Stephens, N., 1964 - The Pleistocene geomorphology of Ireland. In: J. A. Steers (ed.) Field Studies in the British Isles. Nelson, London; p. 445-451.
Finch, T. F. and Synge, F. M., 1966 - The drifts and soils of west Clare and the adjoining parts of counties Kerry and Limerick. Ir. Geogr., 5; p. 161-172.
Lewis, C. A., 1977 - Ice-wedge casts in northeast county Wicklow. Scient. Proc. R. Dubl. A, 6; p. 17-35.
Lewis, C. A., 1978 - Periglacial features in Ireland: an assessment 1978. Jour. Earth Sci. R. Dubl. Soc., 1; p. 135-142.
Mitchell, G. F., 1970 - The Quaternary deposits between Fenit and Spa on the North Shore of Tralee Bay, Co. Kerry. Proc. R. Ir. Acad., 70B; p. 141-162.
Mitchell, G. F., 1971 - Fossil pingos in the south of Ireland. Nature, 230; p. 43-44.
Mitchell, G. F., 1973 - Fossil pingos in Camaross Townland, Co. Wexford. Proc. R. Ir. Acad., 73B; p. 269-282.
Mitchell, G. F., 1976 - The Irish Landscape. Collins, Glasgow, 277 pp.
Mitchell, G. F., 1977 - Periglacial Ireland. Phil. Trans. R. Soc. Lond., B. 280; p. 199-209.
Mitchell, G. F., 1979 - Personal Communication.
Quinn, I., 1975 - Glacial and Periglacial features in northwest Iveragh, Co. Kerry. Unpubl. M.A. Thesis, National University of Ireland.
Synge, F. M., 1970 - The Irish Quaternary: current views. In: Stephens, N. and Glasscock, R. E. (eds.) - Irish Geographical Studies in honour of E. Estyn Evans. Belfast; p. 34-48.
Warren, W. P., 1977 - North East Iveragh, In: Lewis, C. A. (ed.) - South and Southwest Ireland. Guidebook for excursion A15, Inqua Congress, (Bowen, D. Q., ed.), Norwich; p. 37-45.
Warren, W. P., 1978 - The glacial history of the MacGillycuddy's Reeks and adjoining area in parts of the baronies of Iveragh, Dunkerron North and Magunihy, Co. Kerry. Unpubl. Ph.D. Thesis, National University of Ireland.
Warren, W. P., 1979 - The stratigraphic position and age of the Gortian interglacial deposits. Bull. Geol. Surv. Ire., 2; p. 315-332.
Wright, W. B. and Muff, H. B., 1904 - The Pre-Glacial Raised Beach of the South Coast of Ireland. Scient. Proc. R. Dubl. Soc., 10; p. 250-324.
