Późnoplejstoceńskie zjawiska peryglacjalne w europejskiej części ZSRR i ich znaczenie w rekonstrukcjach paleoklimatycznych
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1986/30/3Słowa kluczowe:
struktury klinowe, znaczenie osadów macierzystych, model ewolucji poligonów, Wyżyna Wołyńsko-PodolskaAbstrakt
W ciągu ostatniej dekady zebrano obszerne dane dotyczące rozmieszczenia i ewolucji plejstoceńskich struktur peryglacjalnych w europejskiej części ZSRR. Obecnie ponad 100 przekrojów geologicznych dokumentuje reliktowe struktury kriogeniczne, w szczególności poligonalne układy klinów, występujące głównie na północy, ale także w dużym stopniu na południu, m.in. w rejonie Wyżyny Wołyńsko-Podolskiej. Struktury te zostały zmapowane i sklasyfikowane według morfologii, kontekstu stratygraficznego i stanu zachowania, co pozwala na szczegółowe rekonstrukcje paleogeograficzne i paleoklimatyczne. Analiza porównawcza sieci poligonalnych z różnych, odległych lokalizacji ujawnia znaczące podobieństwo morfologiczne, co wspiera hipotezę o istnieniu rozległej strefy występowania zmarzliny w późnym plejstocenie. Wyniki badań pokazują istotną rolę osadów morenowych w zachowaniu form kriogenicznych oraz przedstawia wieloetapowy model ewolucji struktur poligonalnych – od aktywnej fazy formowania zmarzliny po jej zanik i fosylizację struktur. Takie formy umożliwiają rekonstrukcję warunków termicznych gruntu, grubości zmarzliny i struktury osadów, stanowiąc solidną podstawę do analizy plejstoceńskich zjawisk peryglacjalnych i ich uwarunkowań klimatycznych.
Bibliografia
Aseev, A. A., Veličko, A. A., et al., 1973 - Paleogeografija Evropy v pozdnem plejsticene. Opytny maket atlasa-monografii k IX kongressu INKVA v Novoy Zelandii (Paleogeography of Europe during the Late Pleistocene). Moskva.
Berdnikov, V. V., 1970 - Reliktovyi merzlotnyi mikrorelef v basseyne Verkhney Volgi (Relict permafrost microrelief in the Upper Volga basin). Geomorfologiya, 4.
Berdnikov, V. V., 1976 - Paleokriogennyi mikrorelef centra Russkoi ravniny (Cryogenic microrelief in the middle part of Russian Plain). Moskva.
Berdnikov, V. V., 1981 - Paleomerzlotnyi mikrorelef v srednei zone ego rasprostraneniya (Microrelief of the past permafrost). In : Paleogeografiya plejstocena. Moskva.
Bogucki, A. B., Veličko, A. A., Nečaev, V. P., 1965 - Paleokriogennye processy na zapade Ukrainy v verkhnem i srednem pleistocene (Middle and upper Pleistocene cryogenic processes in the western part of Ukraina). In: Problemy regionalnoi i obščei paleogeografii lessovykh i periglacyalnykh oblastei. Moskva.
Butakov, G. P., Berdnikov, V. V., Illarionov, A. G., 1981 - Kriogennyi mikrorelef pleistocenovoi periglacyalnoi zony ravninnykh territorii SSSR (Cryogenic microrelief of Pleistocene periglacial zone in the USSR territory). In: Naučnye trudy Kazanskogo universiteta.
Dostovalov, B. N., Kudryavcev, V. A., 1967 - Obščee merzlotovedenie (General cryology). Moskva.
Romanovski, N. N., 1977 - Formirovanie poligonalno-žilnykh struktur (Devclopment of polygonal structures). Novosibirsk.
Veličko, A. A., 1965 - Kriogennyi relef pozdnepleistocenovoi periglacyalnoi zony Vostočnoi Evropy (Cryogenic relief of Late-pleistocene periglacial zone of the eastern part of Europe). In : Četvertičnyi period i ego istotiya. Moskva.
Veličko, A. A., 1973 - Prirodnyi process v pleistocene (Pleistocene natural processes). Moskva.
Veličko, A. A., Berdnikov, V. V., 1969 - Kriogennye obrazovaniya (Les formations cryogènese). In: Less-periglacial-paleolit na territorii srednei i vostočnoi Evropy. Moskva.
Veličko, A. A., Berdnikov, V. V., 1973 - Verkhnepleistocenovyi kriogenez Evropy (Upper Pleistocene cryogenesis in Europe). In: Evropa v pozdnem pleistocene. Moskva.
Veličko, A. A., Berdnikov, V. V., Nečaev, V. P., 1978 - Dinamika paleokriogennoi zony Evropy v pozdnem pleistocene (Dynamics of European permafrost zone during late Pleistocene). In: Materiały k III MK po merzlotovedeniu. Novosibirsk.
