Dowoo – nowy typ pagórków mineralnych w obszarze zmarzliny kontynentalnej (Centralna Mongolia)
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1986/30/9Słowa kluczowe:
struktury zmarzlinowe, formy o kształcie wałów, stożki napływowe, ciśnienie wodyAbstrakt
U ujścia dolin do strefy stożków napływowych różnego wieku, występujących w okolicach Czojor Nuur (Mongolia Centralna), podczas wiosennych sezonów lat 1976-1978 odkryto formy wałów i kopców przypominających wyglądem pingo. Powstały one na przełomie kwietnia i maja w wyniku akumulacji i kompresji pod wieczną zmarzliną lub jej podziemnych wód. Wody, które znajdowały się pod wysokim ciśnieniem hydrostatycznym, doprowadziły do rozwoju pozytywnych form terenu. Zanik kopców i wału następował szybko. Było to spowodowane wypływem wody na powierzchnię, w wyniku pęknięcia płaszcza wiecznej zmarzliny, który jest już cienki w czerwcu lub na początku lipca. Formy, które nie zostały jeszcze opisane, nazwano wówczas dowoo, co po mongolsku oznacza kopiec.
Bibliografia
Babiński, Z., Grześ, M., 1975 - Forms of permafrost degradation in the Bayan Nuurin-Khotnor valley. Bull. Acad. Polonaise Sci., 23; p. 177-183.
Babiński, Z., Pękala, K., 1975/76 - Obserwacje nad wieloletnią zmarzliną w kotlinie BajanNuurin-chotnor, Mongolia (summary: Observation on the permafrost within the Bayan-Nuurin-khotnor basin; Mongolia), Ann. Univ. M. Curie-Skłodowska, 30/31; p. 1-17.
Black, R. F., 1969 - Climatically significant fossil periglacial phenomena in north-central United States. Biuletyn Peryglacjalny, 20; p. 225-238.
Cegła, J., Kozarski, S., 1977 - Sedimentary and geomorphological consequences of the occurrence of naled sheet on the outwash plain of the Gas Glacier, Sörkappland, Spitsbergen. Acta Univ. Wratisl., 387; p. 63-84.
Chełmicki, W., 1978 - Wstępne wyniki obserwacji wód gruntowych w rejonie Gurwan Turuu w latach 1976 i 1977. Raport of the Mongolian-Polish Physicai-Geographic Expedition, Ułan-Bator-Kraków; p. 237-243.
Chełmicki, W., 1980 - Występowanie wieloletniej zmarzliny w stepowej strefie Mongolii. Czas. Geogr., 51; p. 315-318.
Chełmicki, W., Cerev, O., 1977 - Główne cechy chemizmu wód podziemnych w rejonie stacji Gurwan Turuu. Raport of the Mongolian-Polish Physical-Geographic Expedition, Ułan-Bator-Kraków; p. 31-39.
Dostovalov, B. N, 1960 - Zakonomernosti razvitia tetragonalnykh sistem ledianykh i gruntovykh žil v dispersnykh porodakh (Rules of development of tetragonal ice- and ground veins in loose material). In: Periglacyalnye yavleniya na territorii SSSR. Moskva; p. 37-65.
Dylik, K., 1963 - Nowe problemy wiecznej zmarzliny plejstoceńskiej (résumé: Nouveaux problèmes du pergélisol pléistocène). Acta Geogr. Lodziensia, 17; 93 p.
Dylik, J., 1966 - Znaczenie peryglacjalnych elementów w stratygrafii plejstocenu (résumé: Importance des éléments périglaciaires dans la stratigraphie du pléistocène). Czas. Geogr., 37; p. 131-151.
Dżułyński, S., 1977 - Objaśnienia do mapy geologicznej okolic stacji Gurwan Turuu. Raport of the Mongolian-Polish Physical-Geographic Expedition, Ułan-Bator-Kraków; p. 4-12.
Dżułyński, S., 1978 - Objaśnienia do mapy geologicznej okolic Gurwan Turuu (tekst uzupełniający). Raport of the Mongolian-Polish Physical-Geographic Expedition, Ułan-BatorKraków p. 201-207.
Froehlich, W., Słupik, J., 1977 - Icings in the Tsagan-Turutuin-gol catchment basin. Bull. Acad. Polonaise Sci., 25; p. 193-201.
Froehlich, W., Słupik, J., Baasan, T., 1977 - The course of morphogenetic processes during the break of winter into spring in the Tsagan-Turutuin basin. Bull. Acad. Polonaise Sci., 25; p. 173-183.
Gravis, G. F., 1974 - Geographic extent and thickness of permafrost. In: Geocryological conditions of the Mongolian People's Republic. Moscow; p. 30-48.
Jahn, A., 1970 - Zagadnienia strefy peryglacjalnej. Warszawa; 201 p.
Jahn, A., 1975 - Problems of the periglacial zone. Warszawa; 223p.
Klimek, K., 1975 - Thermal erosion of the Tsagan-Turutuin-riverbanks in the Khangai Mts foreland. Bull. Acad. Polonaise Sci., 23; p. 185-191.
Kudryavcev, V. A., 1978 - Obščee merzlotovedenie (General cryology). Moskva; 463 p.
Lvov, A. V., 1916 - Poiski i ispytivaniya istočnikov, vodosnabzheniya na zapadnoi časti Amurskoi zheleznoi dorogi v usloviyakh večnoi merzloty (Prospecting and investigating of springs, supplying western part of the Amur railroad with water under permafrost conditions). Irkuck
Mackay, J. R., 1977 - Pulsating pingos, Tuktoyaktuk Peninsula, Northwest Territories. Can. Jour. Earth Sci., 14; p. 209-222.
Mackay, J. R., 1978a - Sub-pingo water lenses, Tuktoyaktuk Periinsula, Northwest Territories. Can. Jour. Earth Sci., 15; p. 1219-1227.
Mackay, J. R., 1978b - Contemporary pingos: A discussion. Biuletyn Peryglacjalny, 27; p. 133-154.
Nowaczyk, B., 1978 - Objaśnienia do tymczasowej, uproszczonej mapy geomorfologicznej okolic Gurwan Turuu. Raport of the Mongolian-Polish Physical-Geographic Expedition, Ułan-Bator-Kraków; p. 208-214.
Nowaczyk, B., 1984 - Cryogenic forms and structures in Discontinuolls permafrost of Central Mongolia. Quaternary Studies in Poland, 5 ; p. 117-135.
Nowaczyk, B., 1981 - Warunki rozwoju współczesnych klinów mrozowych w okolicy Gurwan Turuu (Mongolia Centralna); (in press).
Pękala, K., Ziętara, T., 1980 - Procesy mrozowe w dnach dolin dorzecza Sugnugurin-gol (summary: Frost processes in valley bottoms in the Sugnugurin-gol basin). Prace Geogr. WSP Kraków; p. 83-94.
Pissart, A., French, H. M., 1977 - The origin of pingos in regions of thick permafrost, Western Canadian Arctic. Quaestiones Geographicae, 4; p. 149-160.
Rotnicki, K., Babiński, Z., 1977 - Cryogenic relief in the Bayan-Nuurin-khotnor basin. Bull. Acad. Polonaise Sci., 25; p. 141-148,
Sukhodrovski, V. L., 1974 - Cryomorphogenesis. In: Geocryological conditions of the Mongolian People's Republic. Moscow; p. 92-116.
Tolstikhin, N. I., 1932 - Podzemnye vody Zabaikala i ikh gidrolakkolity (Underground water and hydrolaccoliths in the Transbaikal region). Trudy Komis. po izuč. večnoi merzloty, Akad. Nauk SSSR, Moskwa.
Washburn, A. L., 1973 - Periglacial processes and environments. New York; 320 p.
Washburn, A. L., 1980 - Permafrost features as evidence of climatic change. Earth - Science Reviews, 15; p. 327-402.
