Wykształcenie gleby w centralnej części wyspy Bathurst, Wyspa Królowej Elżbiety, Kanada
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1986/30/11Słowa kluczowe:
gleby pustyni polarnej, gleby kopalne, procesy mrozowe, podnoszenie izostatyczneAbstrakt
Bathurst Island, jedna z północnych wysp kanadyjskiego archipelagu arktycznego, znajduje się w strefie gleb pustyni polarnej. Większość gleb tej strefy na wyspie nie wykazuje jednak dobrze wykształconych cech genetycznych. Zjawisko to przypisuje się ciągłemu wietrzeniu powierzchni wapiennych, a także młodemu wiekowi elementów krajobrazu. Analizowana w artykule gleba strefowa, oznaczona jako polarno-wapienna (Polar desert-LV), posiada tylko minimalnie rozwinięte cechy diagnostyczne. Jest ona zbliżone do gleby opisanej przez Kubienę (1970) jako arktyczna. Wyróżniono również inne typy gleb, takie jak: gleby terenów pagórkowatych, gleby strefy przejściowej między pustynią polarną a tundrą, gleby tundrowe, torfowiskowe oraz rędziny wraz z powiązanymi odmianami skalnymi.
Soliflukcja i związane z nią procesy mrozowe są aktywne na całej wyspie, co skutkuje słabym zróżnicowaniem poziomów glebowych, zwłaszcza w sektorach dobrze i umiarkowanie dobrze zdrenowanych.
Pionowa granica zasięgu morza na wyspie Bathurst rzadko przekracza 90 m, a wartość ta wzrasta do około 120 m w niektórych zatokach w północnej części wyspy (Blake, 1964). Gleby z poziomu objętego podnoszeniem izostatycznym są słabo zdrenowane z dużą ilością materiału torfowego w porównaniu do lepiej osuszonych gleb o charakterze mineralnym powyżej granicy zasięgu morza. Wzdłuż środkowego biegu rzeki Goodsir stwierdzono obecność kilku gleb kopalnych, z których dwie dostarczyły dat C14 5470 ± 60 (GSC-2315) i 5660 ± 100 (GSC-2302) lat. Pyłek z tych gleb pochodził głównie z Cyperaceae i Gramineae, jak również innych typowych elementów arktycznych.
Bibliografia
Beschel, R. E., 1961 - Botany and some remarks on the history of vegetation and glacerization. Jacobsen-McGill Arctic Reseach Expedition to Axel Heiberg Island, Queen Elizabęth Islands. (F. Müller, ed.) McGill Univ., Preliminary Rep. 1959-1960; p. 179-187.
Blake, W., Jr., 1964 - Preliminary account of the glacial history of Bathurst Island, Arctic Archipelago. Geol. Survey of Canada, Paper 64-30; 8p.
Blake, W., Jr., 1974a - Studies of glacial history in arctic Canada II. Interglacial peat deposits on Bathurst Island. Canadian Jour. of Earth Sciences, 11; p. 1024-1042.
Blake, W., Jr., 1974b - Periglacial features and landscape evolution, central Bathurst Island, District of Franklin. Geol. Survey of Canada, Paper 74-1; p. 235-244.
Borowiec, S., 1960 - On the origin of soils developed from Pleistocene stagnant water formations in the Pyrzyce District in the light of present knowledge. (Translated title from Polish). Zeszyty Nauk. Wyższej Szkoly Rolniczej w Szczecinie, 4; p. 3-37, (TT65-50316).
Cruickshank, J. G., 1971 - Soils and terrain units around Resolute, Cornwallis Island. Arctic, 24; p. 195-209.
Glinka, K. D., 1927 - Dokuchaiev's ideas in the development of pedology and cognate sciences. In : Russian Pedologie Investigations. Acad. Sci. USSR, Leningrad, Paper 1; 32 p.
Kerr, J. W., 1974 - Geology of Bathurst Island Group and Byam Martin Island, Arctic Canada. Geol. Survey of Canada, Memoir 378; 152 p.
Kubiëna, W. L., 1970 - Micromorphological features of soil geography. Rutgers Univ. Press; 254 p.
Misener, A. D., 1965 - Heat flow and depth of permafrost, Cornwallis Island, N.W.T., Canada. Amer; Geophysical Union, Trans. 36; p. 1055-1060.
McMillan, N. J., 1960 - Soils of the Queen Elizabeth Islands (Canadian Arctic). Jour. Soil Science, 11; p. 131-139.
Roots, E. F., 1963 - Physiography, Bathurst Island Group and southeastern Sabine Peninsula. In: Geology of the north-central part of the Arctic Archipelago, Northwest Territories. Geol. Survey of Canada, Memoir 320; p. 580-585.
Tarnocai, C., 1976 - Soils of Bathurst, Cornwallis, and adjacent islands, District of Franklin. Geol. Survey of Canada, Paper 76-1b; p. 137-141.
Tedrow, J. C. F., 1966 - Polar desert soils. Soil Science Soc. of Amer., Proc., 30; p. 381-387,
Tedrow, J. C. F., 1970 - Soil investigations in Inglefield Land, Greenland. Medd. om Grönland, 188 (3); 93 p.
Tedrow, J. C. F,; 1977 - Soils of the Polar landscapes. Rutgers Univ. Press; 438 p.
Tedrow, J. C. F., 1978 - Development of Polar desert soils. In: Quaternary Soils (W. C. Mahaney, ed.) Geo Abstracts; p. 413-425.
Tedrow, J. C. F., Bruggemann, P. F. and Walton, G. F., 1968 - Soils of Prince Patrick Island. Arctic Institute of North America, Research Paper 44; 82 p.
Tedrow, J. C. F. and Krug, E. C., 1982 - Weathered limestone accumulations in the High Arctic. Biuletyn Peryglacjalny, 29; p. 143-146.
Tedrow, J. C. F. and Walton, G. F., 1977 - Rendzina formation on Bathurst Island. Jour. of Soil Science, 28; p. 519-525
Walcott, R. L., 1972 - Past sea levels, eustasy and deformation of the earth. Quatern. Res., 2; p. 1-14.
Walton, G. F., 1972 - The high arctic environment and Polar desert soils. Ph. D. Thesis, Rutgers Univ.; 479 p.
