Peryglacjalne formy i krajobrazy na Wyspach Falklandzkich

Abstrakt

Wyspy Falklandzkie charakteryzują się chłodnym klimatem oceanicznym z umiarkowanymi opadami. Zbudowane są głównie ze skał osadowych wykazujących zróżnicowane struktury geologiczne. Przez najszerszą część Falklandu Wschodniego przebiega strefa fałdowania o zmiennym charakterze, w której wyraźne warstwy kwarcytów tworzą wzniesienia osiągające wysokości 600–700 m n.p.m. Ten pas wzgórz wraz z otaczającymi niższymi terenami jest urozmaicony serią powierzchni erozyjnych.

W ogólnym zarysie krajobraz ten odzwierciedla skutki stopniowego obniżania się poziomów spłaszczania terenu, jednak powszechnie występują również formy rzeźby ukształtowane w warunkach zimnego klimatu. Znane od dawna formy zwane „stoneruns” (rumosz skalny) były dotychczas uważane, niezależnie od szczegółowych hipotez ich genezy, za elementy rzeźby charakterystyczne dla warunków peryglacjalnych. Dotąd jednak nie ustalono ich roli jako składnika systemu erozja-transport-sedymentacja.

Obecnie możliwe jest pełniejsze omówienie tego zespołu form oraz powiązanego z nim systemu erozyjnego, a także ustalenie relacji pomiędzy jego elementami. Wierzchowiny charakteryzują się obecnością pól blokowych, powierzchni altyplanacyjnych oraz rezydualnych torów. Na stokach występują formy takie jak zerwy mrozowe, osypiska, terasy blokowe oraz rumosz skalny. Doliny są w dużej mierze wypełnione głazami. Dowody na intensywne działanie zimnego klimatu obejmują również obecność cyrków w najwyżej położonych i rozległych obszarach wyżynnych, jezior wytopiskowych oraz zagłębień, a także gruntów strukturalnych.

Złagodzenie warunków klimatycznych doprowadziło do powstania mniejszych teras rumoszowych po tym, jak zakończył się rozwój większych teras blokowych. Istnieją dowody na to, że po okresach największego ochłodzenia rzeki nadal transportowały znacznie większe objętości wody i materiału niż obecnie. O tym, że fazy silnego i ustępującego chłodu nie stanowiły prostego, liniowego ciągu, świadczy obecność naprzemiennych warstw osadów organicznych i mineralnych widocznych w odsłonięciach nadbrzeżnych. Osady lądowe rozciągają się poniżej obecnego poziomu morza, a zatopione doliny dają się prześledzić do głębokości zgodnych z zakresem ostatniego dużego regresu morza spowodowanego glacieustazją. Osady przybrzeżne wskazują, że nawet w okresie powrotu do współczesnego poziomu morza klimat nadal podlegał istotnym fluktuacjom. Obecny klimat cechuje się znacznie zredukowaną aktywnością morfologiczną, ograniczonym oddziaływaniem mrozu oraz niewielką aktywnością rzeczną – rzeki są powolne i niedopasowane do wielkości dolin.

Uwzględniono zarówno globalne, jak i regionalne czynniki odpowiedzialne za występowanie lokalnych warunków zimnych. Zakres ochłodzenia, który doprowadził do powstania rzeźby terenu o tak surowym charakterze, był zbliżony do tego, który odpowiada za występowanie zjawisk peryglacjalnych w Wielkiej Brytanii i kontynentalnej Europie.