Problem wydm śródlądowych w Polsce w świetle badań strukturalnych

Abstrakt

Artykuł w języku francuskim.

TYTUŁ ORYGINALNY: Le problème des dunes intérieures en Pologne à la lumière des études de structure

W najnowszych badaniach nad wydmami można wyróżnić dwie grupy problemów: 1) dynamikę procesów kształtujących wydmy oraz 2) strefowy rozkład wydm wykazujących podobieństwa zarówno w morfologii, jak i w strukturze.

W ramach pierwszej grupy omawiane są następujące zagadnienia: pochodzenie i wiek bezpośredniego podłoża wydm, ich struktura i tekstura, fazy rozwoju wydm oraz pozycja form podłużnych, poprzecznych i parabolicznych w cyklu ewolucyjnym rzeźby wydmowej. Bruk kamienisty zawierający eologliptolity, znajdujący się pod wydmami w rejonie Łodzi, powstał najprawdopodobniej na początku fazy wygasania würmu. Analizy struktury i tekstury wydm pozwoliły rozpoznać trzy, a nawet cztery (w Katarzynowie koło Łodzi) serie wydmowe, powszechnie występujące w Polsce Środkowej, a także określić zmiany kierunków i intensywności wiatru podczas akumulacji każdej z tych pokryw. Identyfikacja poziomów glebowych z bøllingu, allerødu i boreału, odpowiadających okresom stabilizacji form eolicznych, oraz dane palinologiczne pozwoliły na rekonstrukcję przebiegu formowania się wydm i wnioskowanie o istnieniu trzech, a w korzystnych warunkach – nawet czterech faz rozwoju wydm. Zarówno dane palinologiczne, jak i datowania metodą 14C dowodzą, że fazy te były związane z najstarszym, starszym i młodszym dryasem oraz z okresem holocenu (po okresie borealnym). Jednak w obecnym stanie badań wciąż trudno jest stwierdzić, czy zmiany kierunku wiatru były przyczyną regularności w przemianie jednego typu form wydmowych w inny. Wydmy poprzeczne i podłużne wydają się występować zarówno jako formy początkowe wydm parabolicznych, jak i jako formy świadczące o ich zaniku.

Problem strefowego rozmieszczenia form wydmowych nie może zostać rozwiązany, dopóki nie zostanie ustalone, czy wydmy powstały jednocześnie na całym obszarze Polski, czy nie. W świetle dotychczasowych badań wydmy w dorzeczu Szczecina są prawdopodobnie najmłodsze. Jeśli chodzi o inne obszary leżące w zasięgu starszych faz würmskich oraz zlodowaceń riss i mindel, ostateczne wnioski nie mogą być jeszcze wysunięte. Wydmy występujące w większych dolinach i zagłębieniach wykazują zróżnicowanie kształtów zależne od ich położenia pionowego. Charakter tego zjawiska nie jest dotąd znany, ale wśród czynników kontrolujących należy wymienić takie, jak różnice wieku oraz wpływ lokalnych warunków, przede wszystkim topograficznych i hydrograficznych.