The right to a bank account as an aspect of consumer protection. Selected issues
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/116/6Keywords:
banking account, consumer, right to, bank account agreementAbstract
Background: The article is concerned with the issue of consumer access to the bank account as an instrument that nowadays is essentially indispensable to everyday existence. Due to the regulation of issues related to the subject of the study, it adopts a multidisciplinary character; in addition to regulations provided in the broadly understood banking law, reference should be made to civil and constitutional law. Furthermore, this issue was not widely commented in the Polish banking law doctrine.
Research purpose: To prove that, in the author’s opinion, there are no applicable provisions guaranteeing the consumer’s right to a bank account. Therefore, the following structure of the text was adopted: the introductory issues set out the background for further analysis along with citing relevant statistical data, then focusing in on the basic concepts for the development of the study – consumer, bank account and bank account agreement, as well as the consumer’s right to a bank account in the context of security and financial exclusion. The summary includes the conclusions drawn from the conducted considerations, which boil down to the statement that the current regulations lack regulations sufficiently guarantee the consumer’s right to a bank account.
Methods: The research was carried out using the formal-dogmatic method, while only a secondary way was used a non-legal method, the analysis of statistical data.
Conclusions: The conclusion of the conducted considerations is the legitimacy of introducing regulations stronger guaranteeing the consumer the right to a bank account in the event of an unjustified refusal to conclude it.
References
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/92/UE z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 257/214).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483 ze zm.).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy (Dz.U., nr 100, poz. 502 ze. zm.).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1145 ze zm.).
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2019 r., poz. 1460 ze zm.).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2357 ze zm.).
Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2412 ze zm.).
Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 659 ze zm.).
Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1997 ze zm.).
Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1115 ze zm.).
Alińska A., Problem wykluczenia finansowego w Polsce, Ekonomiczne Problemy Usług – Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego 2011/76 (682), s. 9–22.
Bajor B., Komentarz do art. 1, w: B. Bajor, J. Byrski, A. Zalcewicz, Ustawa o usługach płatniczych. Komentarz, wyd. II [online].
Bączyk M., Umowy w zakresie czynności bankowych, w: S. Włodyka (red.), System Prawa Handlowego, Tom V, Prawo umów handlowych, C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 1071–1274.
Bień-Kacała A., Bezpieczeństwo w Konstytucji RP z 1997 r. – wstępna diagnoza, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2015/2 (15), s. 11–28.
Blocher M., Iwański W., Implementacja dyrektywy PAD – uwagi ogólne oraz wątpliwości na gruncie nowelizacji ustawy o usługach płatniczych, Monitor Prawa Bankowego 2018/4, s. 74–86.
Bodył-Szymala P., Małoletni posiadaczem rachunku bankowego, Prawo Bankowe 2004/12, s. 76–83.
Complak K., Zasada ochrony godności człowieka normatywnym nakazem obowiązującym prawodawców i organy stosujące prawo, w: L. Wiśniewski (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje w praktyce, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2006, s. 7–20.
Cyman D., Kierunki zmian ochrony konsumenta usług finansowych w Unii Europejskiej, Annales Universiatatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H, 2016/L (4), s. 39–47.
Czarnecka M., Wykluczenie finansowe i integracja finansowa – aspekty terminologiczne, Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace/Szkoła Główna Handlowa 2018/1, s. 63–83.
Fojcik-Mastlaska E., w: E. Fojcik-Mastalska (red.), Prawo Bankowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009.
Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2018.
Garlicki L., Derlatka M., Komentarz do art. 76, w: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, wyd. II [online].
Gloukoviezoff G., Le droit au compte: promesse tenue?, RDSS 2014.
Głuchowski P.M., Umowa rachunku w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej [online].
Góral L., Prawo do rachunku bankowego i podstawowych usług bankowych jako fundamentalne prawo konsumenta na rynku usług bankowych we Francji, w: M. Jagielska, E. Sługocka-Krupa, K. Podgórski (red.), Ochrona konsumenta na rynku usług, C.H. Beck, Warszawa 2016, s. 48–60.
Góral L., Prawo do rachunku bankowego jako fundamentalne prawo konsumenta usług bankowych w Unii Europejskiej, w: E. Rutkowska-Tomaszewska (red.), Ochrona klienta na rynku usług finansowych w świetle aktualnych problemów i regulacji prawnych, C.H. Beck, Warszawa 2017, s. 161–176.
Góral L., Zintegrowany model publicznoprawnych instytucji ochrony rynku bankowego we Francji i w Polsce, Wolters Kluwer, Warszawa 2011.
Iwańczuk-Kaliska A., Banki komercyjne w Polsce wobec zmian na rynku usług płatniczych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica 2016/4 (324), s. 167–179.
Iwańczuk-Kaliska A., Przemiany systemów płatniczych i ich konsekwencje dla banków centralnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2014.
Jagodzińska-Komar E., Zmiany w systemie SEPA i wpływ Dyrektywy PSD2 na rynek usług płatniczych, Zeszyty Naukowe PWSZ w Płocku, Nauki Ekonomiczne 2016/XXIII, s. 145–152.
Jajuga K., Elementy nauki o finansach. Kategorie i instrumenty finansowe, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2007.
Jakimowicz W., Publiczne prawo podmiotowe, Zakamycze, Kraków 2002.
Jurkowska-Zeidler A., Aktualne problemy ochrony klienta na rynku bankowym z perspektywy działalności Rzecznika Finansowego, Gdańskie Studia Prawnicze 2018/39, s. 29–43.
Jurkowska-Zeidler A., Konsekwencje zmian w systemie ochrony konsumenta usług finansowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2016/36, s. 193–208.
Jurkowska-Zeidler A., Rzecznik Finansowy: nowa instytucja ochrony klienta na rynku usług finansowych, Gdańskie Studia Prawnicze 2017/38, s. 351–366.
Kalus S., Komentarz do art. 22(1), w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna (art. 1–125) [online].
Kaszubski R.W., Funkcjonalne źródła prawa bankowego publicznego, Wolters Kluwer, Kraków 2006.
Kawulski A., Prawo bankowe. Komentarz [online].
Kawulski A., Prawo bankowe. Vademecum dla kandydatów na aplikacje prawnicze oraz prawników przygotowujących się do egzaminów zawodowych, Europejska Wyższa Szkoła Prawa i Administracji, Warszawa 2010.
Korus K., Pojęcie usługi płatniczej w ustawie o usługach płatniczych, Monitor Prawa Bankowego 2012/7–8, s. 29–42.
Kwaśnicki W., Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Ekonomia jako dyscyplina naukowa i kierunek kształcenia. Aktualne trendy i pożądane kierunki zmian, Diffin, Warszawa 2020.
Ławrynowicz-Mikłaszewicz M., Koncepcja istoty wolności i praw jednostki oraz aspekt formalny ich ograniczenia, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2014/4 (20), s. 73–93.
Łętowska E., Recenzja: P. Mikłaszewicz, Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008, Państwo i Prawo 2009/5, s. 123–126.
Łętowska E., Wpływ Konstytucji na prawo cywilne, w: M. Wyrzykowski (red.), Konstytucyjne podstawy systemu prawa, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2001, s. 131–141.
Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Wolters Kluwer, Warszawa 2008.
Mojak J., Pojęcie czynności bankowych. Regulacja działalności banków a prawo handlowe, Lubelskie Wydawnictwa Prawnicze, Lublin 2010.
Monkiewicz J., Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Ochrona konsumenta na polskim i międzynarodowym rynku finansowym, Wolters Kluwer, Warszawa 2019.
Niczyporuk A., Ochrona interesów konsumenta na rynku detalicznych usług bankowych w Polsce na tle Unii Europejskiej, CeDeWu, Warszawa 2018.
Niezbecka E., Treść umowy – prawa i obowiązki stron, w: A. Kidyba (red.), Kodeksowe umowy handlowe [online].
Nowacki J., Prawo publiczne – prawo prywatne, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1992.
Ofiarski Z., Prawo bankowe. Komentarz [online].
Pacak M., Komentarz do art. 2, w: M. Pacak, Usługi płatnicze. Komentarz, https://sip.lex.pl/#/ commentary/587452982/250422; stan na 11.04.2020.
Pyrzyńska A., Wzorzec umowy jako źródło zastrzeżenia odsetek w stosunkach bankowych, Prawo Bankowe 2008/1, s. 20–23.
Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 1997.
Pyzioł W., Umowa rachunku bankowego, w: Z. Radwański (red. serii), J. Panowicz-Lipska (red.), System Prawa Prywatnego. t. 8, Prawo zobowiązań, Część szczegółowa, C.H. Beck, Warszawa 2011, s. 469–540.
Pyzioł W., Walaszek-Pyzioł A., Pozycja prawna banku jako wykonawcy usług transferu środków pieniężnych, Przegląd Prawa Handlowego 2012/3, s. 4–13.
Radwański Z., Prawo cywilne – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2004.
Rutkowska-Tomaszewska E., Bankowość konsumencka, w: W. Góralczyk (red.), Problemy współczesnej bankowości. Zagadnienia prawne [online].
Rutkowska-Tomaszewska E., Ochrona prawna klienta na rynku usług bankowych, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Rutkowska-Tomaszewska E., Zakres podmiotowy ochrony klienta i jej mechanizmy na tle regulacji dotyczących dystrybucji ubezpieczeń, w: B. Gnela, M. Szaraniec (red.), Dystrybucja usług ubezpieczeniowych: wybrane zagadnienia prawne, Difin, Warszawa 2017, s. 83–107.
Rutkowska-Tomaszewska E. (red.), Informacja na rynku usług finansowych, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2019.
Safjan M., w: M. Safjan (red.), System prawa prywatnego. Prawo cywilne – część ogólna, tom I, C.H. Beck, Warszawa 2012, s. 31–51.
Skory M., Klauzule abuzywne w polskim prawie ochrony konsumenta [online].
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, wyd. VII [online].
Skubisz-Kępka K., Komentarz do art. 384, w: M. Fras, M. Habdas, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534) [online].
Sokołowski T., Komentarz do art. 22(1), w: Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, wyd. II [online].
Srokosz W., Czynności bankowe zastrzeżone dla banków, Branta, Bydgoszcz–Wrocław 2003.
Stępkowski A., Problem „istoty” prawa podstawowego w perspektywie klasycznych teorii prawa podmiotowego, Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie 2013/13/4, s. 115–126.
Stola E., Ubankowienie społeczeństwa a rozwój sektora bankowego w Polsce, Rozprawy Ubezpieczeniowe. Konsument na rynku usług finansowych 2018/4/30, s. 81–95.
Śledzińska-Simon A., Analiza proporcjonalności ograniczeń konstytucyjnych praw i wolności. Teoria i praktyka, Wrocław 2019.
Tollik R., O niecelowości usuwania z polskiego kodeksu cywilnego przepisów o rachunku bankowym (art. 725–733) i przenoszenia ich do ustawy Prawo bankowe, Bank i Kredyt 2003/10, s. 46–50.
Waliszewski K., Czechowska D.I., Instytucje bankowe i niebankowe na rynku detalicznych usług finansowych w Polsce, CeDeWu, Warszawa 2019.
Węgrzyn J., Prawo konsumenta do informacji w Konstytucji RP i w prawie unijnym, Prawnicza, i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wrocław 2013.
Wojtczak D., Usługi bankowe w regulacjach Unii Europejskiej [online].
Zaradkiewicz K., Instytucjonalizacja wolności majątkowej, tom XLV Studiów i Materiałów Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2013.
Żabiński Z., Umowa rachunku bankowego, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1967.
Wyrok SN z 13.04.2005 r., IV CK 663/04.
Wyrok TK z 25 maja 1999 r., sygn. SK 9/98.
Wyrok TK z 26 września 2000 r., sygn. akt P 11/99.
Wyrok TK z 13 września 2005 r., sygn. akt K 38/04.
Wyrok TK z 17 marca 2008 r., sygn. akt K 32/05.
Wyrok TK z 2 grudnia 2008 r., sygn. akt K 37/07.
Wyrok TK z 13 września 2011 r., sygn. akt K 8/09.
http://documents.worldbank.org/curated/en/332881525873182837/pdf/126033-PUB-PUBLIC -pubdate-4-19-2018.pdf
http://nowewyrazy.uw.edu.pl/haslo/ubankowienie.html
https://pieniadze.rp.pl/oszczednosci/konta-bankowe/19875-odmowa-zalozenia-konta-przez-internet,
https://sjp.pwn.pl/slowniki/rachunek.html
Analiza Rzecznika Finansowego Podstawowy Rachunek Płatniczy, https://rf.gov.pl/pdf/Rachunki_ podstawowe_analiza_Rzecznik_Finansowy_pazdziernik2019.pdf
Opracowanie Doradczego Komitetu Naukowego przy Rzeczniku Finansowym– Diagnoza stanu badań nad ochroną klientów rynku finansowego w Polsce. Raport otwarcia, https://rf.gov. pl/pdf/DKN_Raport_Otwarcia.pdf
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 5 czerwca 2008 r. w sprawie Zielonej Księgi w spra¬wie detalicznych usług
