SKĄD POLSCY PISARZE WIEDZIELI, KTÓRĘDY GABRIEL LECIAŁ DO MARYI? MOTYW POETYCKIEJ EKSTAZY W POŚLE NIEBIESKIM… ANDRZEJA DĘBOŁĘCKIEGO
DOI:
https://doi.org/10.26485/PP/2021/76/7Słowa kluczowe:
Sannazaro; Zwiastowanie; literatura religijna; plagiat; inspiracja, wiedzaAbstrakt
De partu Virginis (1526) by Jacopo Sannazaro served an inspiration to many authors writing about the Annunciation. One of them, Grzegorz Czeradzki, the author of Rytmy o porodzeniu przenaczystszym Bogarodzice Panny Maryjej, paraphrased the first part of the Italian poem. Similarly as Sannazaro, he described the route that the angel Gabriel took to visit the Blessed Virgin Mary. However, like in the case of many other writers who explored this theme, his description was short and lacked details. Two baroque authors, Andrzej Dębołęcki and Aleksander Obodziński, expanded on the motif. The latter plagiarized the work of the former who described the geographical names of specific places in order to delineate the angel’s route. Neither of them indicated where they had learnt these geographical details from. The sources of this information can only be identified on the basis of the writers’ poetic inspirations.
Bibliografia
Apollo chrześciański nabożną uwagą ojczystą arfę przebierający na odgłos ewangelicznej historyjej […] akomodowany. 1697. [Kraków?].
Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. 1999. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku i wstępy ks. Janusz Frankowski. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”. ISBN: 83-7146-108-9.
Brzozowski Jacek. 1986. Muzy w poezji polskiej. Dzieje toposu do przełomu romantycznego. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo. ISBN: 83-04-02226-5.
Czaradzki Grzegorz. 2009. Rytmy o porodzeniu przenaczystszym Bogarodzice Panny Mary¬jej. Wyd. Roman Mazurkiewicz, Elwira Buszewicz. Red. Alina Nowicka-Jeżowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton. ISBN: 978-83-7543-074-5.
Dachnowski Jan Karol. 1989. Dyjalog o cudownym Narodzeniu Syna Bożego z Bogarodzice Panny Maryjej w mieście Betlejem Judzkim. W: Staropolskie pastorałki dramatyczne. Antologia. Oprac. Jan Okoń. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo. ISBN: 830-04-02855-7; 830-04-02855-0. S. 45–63.
Dębołęcki Andrzej. 1633. Poseł niebieski, to jest Archanioł Gabryjel nowinę z nieba do Pan¬ny czystej Maryjej o wcieleniu Syna Bożego w żywot jej sprawujący. Toruń.
Dybek Dariusz. 2012. Anioł w piśmiennictwie polskim XVII i XVIII wieku. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. ISBN: 978-83-2293-320-6.
Dybek Dariusz. 2020. Dwór Boga (i Archanioł Gabriel) w „Pośle niebieskim” Andrzeja Dębołęckiego oraz w „Poważnej legacyi” Aleksandra Obodzińskiego. „Pamiętnik Literacki”, z. 2. ISSN: 0031-0514. S. 167–174.
Estreicher Karol. 1897. Bibliografia polska. Część III. T. 15. Kraków: Wydanie Akademii Umiejętności.
Hanusiewicz Mirosława. 1988. Święte i zmysłowe w poezji religijnej polskiego baroku. Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. ISBN: 83-2280-575-6.
Juszyński Michał Hieronim. 1820. Dykcjonarz poetów polskich. T. 2. Kraków: Drukarnia Józefa Mateckiego.
Krzewińska Anna. 1990. Sielanka. W: Słownik literatury staropolskiej (Średniowiecze – Renesans – Barok). Red. Teresa Michałowska, przy udziale Barbary Otwinowskiej i Elżbiety Sarnowskiej-Temeriusz. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo. ISBN: 83-04-02219-2. S. 766–772.
Lenart Mirosław. 2011. Świadectwo recepcji twórczości Jacopa Sannazara w literaturze staropolskiej. „Pamiętnik Literacki”, z. 4. ISSN: 0031-0514. S. 243–248.
Mazurkiewicz Roman. 2008. Jeszcze jeden przyczynek do dziejów plagiatu w literaturze polskiej XVII wieku. „Ruch Literacki”, nr 6. ISSN: 0035-9602. S. 591–600.
Mazurkiewicz Roman. 2010. „EVA, AVE – para słów, lecz nad tysiąc ważą”. Zwiastowanie w dawnej polskiej poezji. W: Via pulchritudinis. Wątki biblijne w literaturze i kulturze polskiej. Red. Albert Gorzkowski, Łukasz Kamykowski, Kazimierz Panuś. Kraków: Wydawnictwo Unum. ISBN: 978-83-7643-064-5. S. 127–150.
Mazurkiewicz Roman. 2011. Z dawnej literatury maryjnej. Zarysy i zbliżenia. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP. ISBN: 978-83-7271-655-2.
Mazurkiewicz Roman, Buszewicz Elwira. 2009. Wstęp. W: Grzegorz Czaradzki. Rytmy o porodzeniu przenaczystszym Bogarodzice Panny Maryjej. Wyd. Roman Mazurkiewicz, Elwira Buszewicz. Red. Alina Nowicka-Jeżowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton. ISBN: 978-83-7543-074-5. S. 7–49.
Obodziński Aleksander. 1640a. Pandora starożytna monarchów polskich zacnością Jaśnie Oświeconych Królów, światłością promieni białego orła, królestwa polskiego wolnością, zacnych obywatelów koronnych dzielnością, z odwagą zasłużonego rycerstwa, pobożnością patronów polskich poważnie ozdobiona. Kraków: Drukarnia Krzysztofa Schedla.
Obodziński Aleksander. 1640b. Poważna legacyja w Konsystorzu Trójce Przenaświętszej, na uzdrowienie wszytkiego świata uradzona, a przez Najwyższego Hetmana Hierarchij Niebieskich Anioła Gabriela w domku Przenaświętszej Panny Maryjej, przed Wcieleniem Syna Bożego odprawiona. Kraków: Drukarnia Waleriana Piątkowskiego.
[Odymalski Walenty]. 1939. Oblężenia Jasnej Góry pieśni dwanaście. Wyd. Jan Czubek. Kraków: Akademia Umiejętności.
Sęp Szarzyński Mikołaj. 2001. Poezje zebrane. Wyd. Radosław Grześkowiak, Adam Karpiński, przy współpracy Krzysztofa Mrowcewicza. Warszawa: Instytut Badań Literackich – Wydawnictwo. ISBN: 83-8745-682-9.
Sokolski Jacek. 1995. Pielgrzymi do piekła i raju: świat średniowiecznych łacińskich wizji eschatologicznych. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej. ISBN: 83-7091-015-7.
