KRWAWA OFIARA JEZUSA CHRYSTUSA SYNA BOŻEGO WAWRZYŃCA CHLEBOWSKIEGO JAKO ŚWIADECTWO RECEPCJI PAMIĄTKI KRWAWEJ OFIARY JEZUSA CHRYSTUSA SYNA BOŻEGO ABRAHAMA ROŻNIATOWSKIEGO – TECHNIKI ADAPTACJI
DOI:
https://doi.org/10.26485/PP/2021/76/13Słowa kluczowe:
Abraham Rożniatowski; Wawrzyniec Chlebowski; imitacja; pobożność pasyjna; kontemplacja męki PańskiejAbstrakt
The article argues that Krwawa ofiara Jezusa Chrystusa Syna Bożego (The Bloody Sacrifice of Jesus Christ, the Son of God, 1616, 1621) by Wawrzyniec Chlebowski was not plagiarised from Pamiątka krwawa ofiary Jezusa Chrystusa Syna Bożego (The Memorial of the Blood Sacrifice of Jesus Christ the Son of God, 1610) by Abraham Rożniatowski. It argues that in terms of literary dependency Krwawa ofiara offers examples of imitation and compilation techniques. Moreover, the article indicates that the text does not plagiarize a short adaptation of Rożniatowski’s Pamiątka krwawa published under the title Zwierciadło (The Mirror, 1618). In my comparative analysis I have used the Open Anti-Plagiarism System (OSA). Chlebowski imitated the general pattern set by Rożniatowski, but introduced a number of additions, shortened or reorganised some parts, and replaced some elements with others. He also modified the original structure to create a handy and up-to-date meditation prayer-guidebook of the paths of the Calvary. The imitation strategies are visible on both the micro and the macro levels of the text whose reader becomes an active witness, a co-participant in Christ’s Passion and death.
Bibliografia
Ajewski Konrad. 2004. Zbiory artystyczne Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich w Warszawie. Warszawa: Neriton. ISBN: 83-8897-383-5.
Brückner Aleksander. 1919. Studia nad literaturą wieku XVII. Cz. 1. „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny”, ser. 3, t. 12(57). S. 1–94.
Chlebowski Wawrzyniec. 1614. Wizerunk wiecznej sławy Sauromatów starych, pobudzają¬cy młódź rycerską ku naśladowani spraw ich. Od szlachetnej Pallady z gniazda cnót ich w ojczystym Parnasie ubudowany a przez Wawrzyńca Chlebowskiego z przykłady mężów rzymskich, onych wielkich miłośników ojczyzny, opisany i wydany. Kraków: drukarnia Mikołaja Loba.
Chlebowski Wawrzyniec. 1621. Krwawa ofiara Jezusa Chrystusa Syna Bożego, na okup narodu ludzkiego figurami Starego Testamentu, ze czterech ewangelistów krótko opisana. Kraków: [b.m.w.]
Estreicher Karol. 1896. Bibliografia polska. T. 14. Kraków: Czcionkami Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem A.M. Kosterkiewicza.
Fulińska Agnieszka. 2000. Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie imitacji, emulacji i przekładu. Wrocław: Wydawnictwo Leopoldinum. ISBN: 83-8522-096-8.
Gruchała Janusz S. 2003. Wprowadzenie do lektury; Komentarz edytorski. W: Abraham Rożniatowski. Pamiątka krwawej ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. Wyd. Janusz S. Gruchała. Warszawa: Instytut Badań Literackich Wydawnictwo, Pro Cultura Litteraria. Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 27. ISBN: 83-8934-817-9. S. 5–24.
Grześkowiak Radosław. 2009. Cytaty, centony, cudze całości. Dachnowski intertekstualny. „Ruch Literacki”, z. 1. ISSN: 0035-9602. S. 15–33.
Hernas Czesław. 1998. Barok. Wyd. 5 zmien. i rozszerz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. ISBN: 83-01-12262-5.
Juszyński Hieronim. 1820. Dykcjonarz poetów polskich. T. 1. Kraków: Drukarnia Józefa Mateckiego.
Kochanowski Jan. 1997. Psałterz Dawidów. Wstęp i oprac. Katarzyna Meller. Kraków: Universitas. ISBN: 83-7052-940-2.
Krzywy Roman. 2012. Wstęp. W: Abraham Rożniatowski. Utwory okolicznościowe. Wyd. Roman Krzywy. Warszawa: Wydawnictwo Neriton. Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej, t. 9. S. 5–35.
Kuran Michał. 2012. Marcin Paszkowski – poeta okolicznościowy i moralista z pierwszej połowy XVII wieku. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISBN: 978-83-7525-707-6.
Kuran Michał. 2014. Prolegomena do twórczości Wawrzyńca Chlebowskiego. Stan badań i kierunki dalszych prac. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, t. 3(25). ISSN: 1505-9057. S. 73–98.
Kuran Michał. 2019. Psy myśliwskie, pasterskie, pokojowe i „bisurmańskie” – obszary konotacji kulturowych psa w literaturze staropolskiej (wybrane przykłady). W: Pies w literaturze, kulturze, języku i mediach. Red. Ewa Borkowska, Andrzej Borkowski, Ewa Kozak, Maria Długołęcka-Pietrzak, Barbara Stelingowska. Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKRiBL. ISBN: 978-83-6488-494-8. S. 111–142.
Kuran Michał. 2021. Świadkowie Męki Pańskiej – o relacji między Pamiątką krwawej ofiary Abrahama Rożniatowskiego a Dyjalogiem abo Rozmową Grzesznego człowieka z Anjoły Marcina Paszkowskiego. W: Wokół Mikołaja z Wilkowiecka. Analizy i porównania. Red. Andrzej Dąbrówka, Witold Wojtowicz. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN. Studia Staropolskie (w druku).
Land Eugeniusz. 1925. Z dziejów plagiatu u polskich rymotwórców duchownych XVII wieku. „Silva Rerum”, z. 6. S. 93–94.
Lausberg Heinrich. 2002. Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Przeł., oprac. i wstęp Albert Gorzkowski. Bydgoszcz: Wydawnictwo Homini. ISBN: 83-87933-21-X.
Mazurkiewicz Roman. 2008. Jeszcze jeden przyczynek do dziejów plagiatu w literaturze polskiej XVII wieku. „Ruch Literacki”, z. 6. ISSN: 0035-9602. S. 591–600.
Mitkowska Anna. 2003. Polskie kalwarie. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo. ISBN: 978-83-0404-583-5.
Nowak-Dłużewski Juliusz. 1971. Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Zygmunt III. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Paszkowski Marcin. 1615. Dzieje tureckie i utarczki kozackie z Tatary. Kraków: drukarnia Mikołaja Loba.
Paszkowski Marcin. 2017. Wizerunk wiecznej sławy Sauromatów starych. W: Marcin Paszkowski. Utwory okolicznościowe. Cz. I. Opracował Michał Kuran przy udziale Romana Krzywego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa. Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej, t. 36. ISBN: 978-83-6588-621-7. S. 223–275.
Pawlak Wiesław. 2020. U początków wczesnonowożytnej refleksji dotyczącej własności in-telektualnej. François Douaren: „De plagiariis et scriptorum alienorum compilatoribus […] epistola (1550)”. „Pamiętnik Literacki”, R. 111, z. 2. ISSN: 0031-0514. S. 65–81.
Rożniatowski Abraham. 1618. Zwierciadło smutne, wyrażające wizerunk okrutnej męki i śmierci Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa […] ze czterech ewangelistów powtórnie złożone i połowicą pisma dla zabawnych umniejszone. Kraków: Drukarnia Andrzeja Piotrkowczyka K[róla] J[ego] M[ości] typografa.
Rożniatowski Abraham. 2003a. Pamiątka krwawej ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. Wyd. Janusz S. Gruchała. Warszawa: Instytut Badań Literackich Wydawnictwo, Pro Cultura Litteraria. Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 27. ISBN: 83-89348-17-9. Dostępny online, protokół dostępu: https://ibl.waw.pl/27bps.pdf [15.01.2021].
Rożniatowski Abraham. 2003b. Zwierciadło smutne wyrażające wizerunk okrutny męki i śmierci Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. W: idem, Pamiątka krwawej ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa. Wyd. Janusz S. Gruchała. Warszawa: Instytut Badań Literackich Wydawnictwo, Pro Cultura Litteraria. Biblioteka Pisarzy Staropolskich, t. 27. ISBN: 83-89348-17-9. Dostępny online, protokół dostępu: https://ibl.waw.pl/27bps.pdf [15.01.2021].
Siarczyński Franciszek. 1828. Obraz wieku panowania Zygmunta III króla polskiego i szwedzkiego zawierający opis osób żyjących pod jego panowaniem, znamienitych przez swe czyny pokoju i wojny, cnoty lub występki, dzieła piśmienne, zasługi użyteczne i celne sztuki, porządkiem abecadła ułożony. Lwów: Wyciśnięto krotłami Józefa Schnaydera, drukarza T. Cz. Inst. Bibliot. im. Ossolins.
Sitkowa Anna. 2006. O pisarstwie Józefa Wereszczyńskiego. Wybrane problemy. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. ISBN: 978-83-61061-05-2.
Sokolski Jacek. 2007. „Rzecz zmyślona i z innych uczonych zebrana”. O średniowiecznych źródłach techniki pisarskiej Mikołaja Reja (compilatio i ordinato). W: Mikołaj Rej w pięćsetlecie urodzin. Studia literaturoznawcze. Red. Jacek Sokolski, Marcin Cieński, Anna Kochan. Wrocław: Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe. ISBN: 978-83-7432-221-8. S. 76–84.
Stryjkowski Maciej. 1575. O wolności Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego a srogim zniewoleniu inszych królestw pod tyrańskim jarzmem tureckim: o rokoszu niniejszego tyrana tureckiego Amurata i wszystkich królów domu ottomańskiego krótki a skuteczny wywód, tudzież którym by sposobem ta zła moc pogańska ukrócona być mogła. Kraków: Drukarnia Mikołaja Szarfenbergera.
Synowiec Dariusz. 1991. Rożniatowski Abraham. W: Polski słownik biograficzny. T. 32. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk. S. 455–456.
Szymanowski Wojciech, Rogalski Leon. 1844. Dykcjonarz bibliograficzno-historyczny, czyli krótkie wspomnienia żywotów ludzi wsławionych cnotą, nauką, przemysłem, męstwem, wynalazkami, błędami. Od początku świata do naszych czasów. T. 1. Warszawa: Nakładem Gustawa Leona Glücksberga.
Więckowiak Jerzy. 2006. Kalwarie barokowe w Polsce. Gdańsk–Wejherowo: Color Graf S.C.
Wujek Jakub. 2000. Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. Transkrypcja typu „B” oryginalnego tekstu z XVI wieku i wstępy ks. Janusz Frankowski. Wyd. 3. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”. ISBN: 83-7146-108-9.
Zebrzydowski Mikołaj. 1602. Akt Fundacyjny Sanktuarium kalwaryjskiego. Przekł. Kazimierz Żuchowski OFM [online]. Protokół dostępu: http://kalwaria.eu/strona/akt-fundacyjny-sanktuarium [24.09.2019].
Żeromski Stanisław. 1634. Pamiątka krwawej ofiary Jezusa Chrystusa Syna Bożego, na okup narodu ludzkiego z figurami Starego Testamentu, ze czterech Ewangelistów krótko opisana. Kraków.
