The Role of Reportage and its Place on the Polish Book Market in the First Decades of the 21st Century
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2021/64.4/7Keywords:
literary reportage, Polish book market, publishing house — Czarne, Maciej Zaremba Bielawski, Charlie LeDuffAbstract
Literary reportage has been one of the most popular genres in Poland in recent years. Works written by Polish and foreign reporters are published by the main publishing houses in the country. A group of prominent reporters such as Ryszard Kapuściński, Hanna Krall and Małgorzata Szejnert is joined by those born in the 1950s and 1960s, as well as debutants. Their books gain literary prizes and are eagerly read by a literary audience. The goal of this article is to explain the growing interest in reportage in Poland in the first decades of the 21st century. Statistical data from reports on the publishing industry, bibliographic data from library catalogs on reportages and non-fiction novels published by Czarne and information on awards for non-fiction novels were used to determine the place of reportage on the Polish book market. In order to describe the specificity of contemporary reportages and answer the question what readers needs they meet, it was decided to analyze reportages by Polish-Swedish author Maciej Zaremba Bielawski who represents investigative journalism and a gonzo-style non-fiction novel by the American journalist Charlie LeDuff.
References
LeDuff Charlie (2015), Detroit. Sekcja zwłok Ameryki, przeł. Noszczyk I., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Zaremba Bielawski Maciej (2008), Polski hydraulik i inne opowieści ze Szwecji, przeł. Chudoba W., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Zaremba Bielawski Maciej (2011), Higieniści. Z dziejów eugeniki, przeł. Chudoba W., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła (2009), red. Szczygieł M., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
/XX. Antologia polskiego reportażu. T. 1–3, (2014/2015), red. Szczygieł M., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Aleksijewicz Swietłana (2012), Czarnobylska modlitwa: kronika przyszłości, przeł. Czech J., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec [e-book].
Bauer Wolfgang (2016), Przez morze. Z Syryjczykami do Europy, przeł. Kalinowska E., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Bikont Anna (2004), My z Jedwabnego, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Boni Katarzyna (2016), Ganbare. Warsztaty umierania, Agora, Warszawa.
Demick Barbara (2011), Światu nie mamy czego zazdrościć: zwyczajne losy mieszkańców Korei Północnej, przeł. Nowakowska A., Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Gierak-Onoszko Joanna (2019), 27 śmierci Toby’ego Obeda, Dowody na Istnienie, Warszawa.
Grochowska Magdalena (2009), Jerzy Giedroyc. Do Polski ze snu, Świat Książki, Warszawa.
Grzebałkowska Magdalena (2015), 1945. Wojna i pokój, Agora, Warszawa.
Hugo-Bader Jacek (2002), W rajskiej dolinie wśród zielska, Prószyński i S-ka, Warszawa.
Hugo-Bader Jacek (2011), Dzienniki kołymskie, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Jagielski Wojciech (1994), Dobre miejsce do umierania, Historia i Sztuka, Poznań.
Kapuściński Ryszard (2004), Podróże z Herodotem, Znak, Kraków.
Kopińska Justyna (2015), Czy Bóg wybaczy Siostrze Bernadetcie, Świat Książki, Warszawa.
Kopińska Justyna (2016), Polska odwraca oczy, Świat Książki, Warszawa.
Łazarewicz Cezary (2016), Żeby nie było śladów: sprawa Grzegorza Przemyka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Łubieński Stanisław (2016), Dwanaście srok za ogon, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Madejska Marta (2018), Aleja włókniarek, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Nowak Włodzimierz (2007), Obwód głowy, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Nowak Włodzimierz (2016), Niemiec: wszystkie ucieczki Zygfryda, Agora Wydawnictwo Książkowe, Warszawa.
Ostałowska Lidia (2000), Cygan to Cygan, Twój Styl: „Gazeta Wyborcza”, Warszawa.
Rabij Marek (2016), Życie na miarę. Odzieżowe niewolnictwo, W.A.B., Warszawa.
Seierstad Asne (2015), Jeden z nas: opowieść o Norwegii, przeł. Zimnicka I., W.A.B., Grupa Wydawnicza Foksal, Warszawa.
Springer Filip (2016), Miasto Archipelag. Polska mniejszych miast, Karakter, Kraków.
Surmiak-Domańska Katarzyna (2007), Beznadziejna ucieczka przed Basią — reportaże seksualne, W.A.B., Warszawa.
Surmiak-Domańska Katarzyna (2015), Ku-Klux Klan: Tu mieszka miłość, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Szczygieł Mariusz (1996), Niedziela, która zdarzyła się w środę, Wydawnictwo „EM-KA” Mirosław Kużel, Warszawa.
Szczygieł Mariusz (2006), Gottland, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Szczygieł Mariusz (2018), Nie ma, Dowody na Istnienie, Warszawa.
Tochman Wojciech (2000), Schodów się nie pali, Znak, Kraków.
Tochman Wojciech (2010), Dzisiaj narysujemy śmierć, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Zaremba Bielawski Maciej (2014), Leśna mafia: szwedzki thriller ekologiczny, przeł. Wasilewska-Chmura A., Agora, Warszawa.
Adamczewska Izabella (2017), Granice kreatywności w reportażu, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 60, z.1.
Adamczewska-Baranowska Izabella (2020), Łże-reportaże i prawdziwe fikcje: powieść dziennikarska i reportaż w czasie postprawdy i zwrotu performatywnego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Bauer Zbigniew (2010), Gatunki dziennikarskie [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Bauer Z. i Chudziński E., Universitas, Kraków.
Baumann Zygmunt (2006), Płynna nowoczesność, przeł. Kunz T., Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Białek Monika (2017), Reportaż radiowy — problemy z współczesną terminologią genologiczną, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 39, z. 1.
Biernacka Jadwiga (2016), Fikcja narracji, czyli O mniej konwencjonalnej formie fikcji we współczesnym polskim reportażu, „Tekstualia”, nr 4 (47).
Chojnacki Hieronim (2020), „Tłumacz między kulturami” — o Macieju Zarembie-Bielawskim, „Forum Filologiczne Ateneum”, nr 1 (8).
Czapliński Przemysław (2019a), Gatunek orientacyjny. Reportaż polski na przełomie XX i XXI wieku, „Teksty Drugie”, nr 6.
Czapliński Przemysław (2019b), Prawda (o) reportażu, Mówi Miedzianka, web.audioteka.com/pl/audiobook/f584a916-a11e-4b00-be1c-f5fca2f407d4 [dostęp: 8.05.2021].
Depta Anna (2017), Dom żółwia. Zanzibar Małgorzaty Szejnert. Między opowieścią geohistoryczną a reportażem historiograficzno-etnograficznym [w:] Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu, red. Frukacz K., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Elektorowicz Leszek (1973), Motywy zachodnie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Frukacz Katarzyna (2019a), Polski reportaż książkowy. Przemiany i adaptacje, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Frukacz Katarzyna (2019b), Szwedzki Polak–polski Szwed. Maciej Zaremba Bielawski wobec polskości i polskiej szkoły reportażu [w:] Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu, red. Frukacz K., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Glensk Urszula (2014), Historia słabych: reportaż i życie w dwudziestoleciu (1918–1939), Universitas, Kraków.
Horodecka Magdalena (2017), Monologowa forma reportażowa Swietłany Aleksijewicz. Reprezentacja bliskiego Innego w „Czasach secondhand”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, nr 60, z. 2.
Jakubas Anna, Stasiak Piotr (2011), Reporter schodzi z etatu, www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kultura/1514808,1,polski-reportaz-jak-szwedzkie-kryminaly.read [dostęp: 4.04.2021].
Kaliszewski Andrzej (2019), Polski reportaż gonzo na tle historii i teorii podgatunku [w:] Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu, red. Frukacz K., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Kapuściński Ryszard (2013), To nie jest zawód dla cyników, Dom Wydawniczy PWN, Warszawa.
Kisch Egon Erwin (1978), Powieść i reportaż, „Kontrasty”, nr 3.
Kupracz Agata (2015), Reportaż literacki — Swietłana Aleksijewicz — burzycielka mitu Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, „Fragile. Pismo kulturalne”, www.fragile.net.pl/home/reportaz-literackiswietlana-aleksijewicz-burzycielka-mitu-wielkiej-wojny-ojczyznianej-2/ [dostęp: 4.04.2021].
Lidia Ostałowska gościem Wioski Budowniczych Mostów, 28 sierpnia 2015, www.youtube.com/watch?v=B6H-SerERik&ab_channel=pograniczesejny [dostęp: 8.05.2021].
Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu, red. Frukacz K., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Miller Marek (2011), Polifoniczna powieść reportażowa, „Studia Medioznawcze”, nr 2 (45).
Mikołajczuk Agnieszka (2004), Punkt(y) widzenia w reportażu. Od etymologii nazwy do tworzywa gatunku [w:] Punkt widzenia w tekście i w dyskursie, red. Bartmiński J., Niebrzegowska‑Bartmińska S., Nycz R., Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Packalén Parkman, Małgorzata Anna (2019), Dążenie do prawdy czy utrwalanie mitów? O Szwecji z bliska i z daleka [w:] Literatura polska w świecie. T. 7: Reportaż w świecie światowość reportażu, red. Frukacz K., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Pleszkun-Olejniczakowa Elżbieta (2005), Reportaż: wokół pochodzenia, definicji i podziałów, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, nr 7/2.
Przyklenk Joanna (2017), Miłośnicy światów równoległych: reportażowe oblicza współczesnego kanonu lekturowego, „Język Artystyczny”, t. 16.
Ruch Wydawniczy w Liczbach LIX: 2013 do LXXI 2020, red. Dawidowicz-Chmykowska O., Wydawnictwo Biblioteki Narodowej, Warszawa.
Rynek książki w Polsce 2017. Wydawnictwa (2017), red. Gołębiewski Ł., Biblioteka Analiz, Warszawa.
Stan czytelnictwa w Polsce w 2017 roku (2018), red. Koryś I., Michalak D., Zasacka Z., Chymkowski R., Biblioteka Narodowa, Warszawa, www.bn.org.pl/download/document/1535441771.pdf [dostęp: 28.08.2021].
Stan czytelnictwa w Polsce w 2020 roku (2021), red. Chymkowski R., Zasacka Z., Biblioteka Narodowa, Warszawa, www.bn.org.pl/download/document/1621420376.pdf [dostęp: 28.08.2021].
Statut Instytutu Reportażu, instytutr.pl/wp-content/uploads/2015/12/statut-IR2.pdf [dostęp: 8.05.2021].
Sztachelska Jolanta (2013), Reportaż. Z historii gatunku w wieku XIX, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 4.
Tabaszewska Justyna (2015), W poszukiwaniu tekstowych wykładników fikcji, „Teksty Drugie”, nr 4.
Trávníček Jiří (2017), Życiorysy czytelnicze. Zarys koncepcji, „Roczniki Biblioteczne”, nr 61.
Trzydzieści: Polska w reportażu, reportaż w Polsce po 1989 roku (2020), red. Pawlak-Hejno E., Piechota M., Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Winnicka Ewa (2011), Rozmowa z Maciejem Zarembą Bielawskim, „Polityka” 29.2011 (2816),
www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1517622,1,rozmowa-maciejemzaremba-bielawskim.read [dostęp: 8.05.2021].
Wolny-Zmorzyński Kazimierz (2014), Posłowie [w:] Antologia polskiego reportażu XX wieku, red. Szczygieł M., t. 2, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Wolny-Zmorzyński Kazimierz (2020), Reportaż i artykuł wiralowy — dziś! [w:] Od modernizacji do mediosfery: meandry transformacji w komunikowaniu: prace ofiarowane dr. hab. Ryszardowi Filasowi, red. Cieślikowa A., Płaneta P., Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Wójcińska Agnieszka (2011a), Reporterzy bez fikcji. Rozmowy z polskimi reporterami. Wojciech Tochman, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Wójcińska Agnieszka (2011b), Sentyment do czubków. Rozmowa Agnieszki Wójcińskiej z Maciejem Zarembą-Bielawskim, www.dwutygodnik.com/artykul/2242-sentyment-do-czubkow.html [dostęp: 04.04.2021].
Zajas Paweł (2011), Wokół Kapuściński non-fiction. Próba podsumowania i ewaluacji dyskusji, „Teksty Drugie”, nr 1–2.
Zimnoch Mateusz (2012), Fikcja jako prawda. Referencyjność reportażu ponowoczesnego, „Naukowy Przegląd Dziennikarski”, nr 1.
Zimnoch Mateusz (2013), Podwójna czasowość narracyjna reportażu ponowoczesnego Tochman — Szczygieł — Hugo Bader i absolutna teraźniejszość, „Naukowy Przegląd Dziennikarski”, nr 3.
Żyrek-Horodyska Edyta (2018), Reportaż intermedialny Jacka Hugo-Badera i Filipa Springera, „Teksty Drugie”, nr 5.
Żyrek-Horodyska Edyta (2019a), Kartografowie codzienności: o przestrzeni reportażu, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Żyrek-Horodyska Edyta (2019b), Intermedialny, transmedialny, multimedialny. Reportaż wobec cyfrowej mediamorfozy, „Teksty Drugie”, nr 6.
