Geopark Owadów-Brzezinki
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/116/15Keywords:
geosite, fossils, Late Jurassic, geotourismAbstract
Geological objects across Poland primarily benefit from protection through their inclusion within national and landscape parks, nature reserves and various environmental conservation measures. The most captivating geological sites in the country are catalogued within the Central Register of Geosites of Poland. Globally, the most significant means of promotion of geological heritage are through UNESCO Global Geoparks. As of March 2024, there are over 200 such geoparks worldwide, with only three situated in Poland. The precise definition of a geopark remains absent in Polish legislation and is therefore used quite freely. Among the designations made in this manner was the geological education centre at the "Owadów-Brzezinki" quarry near Opoczno. This centre owes its existence to the exemplary cooperation of local authorities, industry stakeholders and scientific community. It allows the dissemination of knowledge about a world-class palaeontological site, where dozens of new species of Late Jurassic fauna have been found and documented, including ammonites, horseshoe crabs, lobster-like crustaceans, ichthyosaurs, plesiosaurs and many others. The site’s exceptionally rich and perfectly preserved fossil marine fauna qualifies it as a Fossil Lagerstätte – a repository of extraordinary fossils. Researchers have reconstructed the environmental conditions conductive to the accumulation and survival of these unique specimens. Upon the completion of planned investments by local authorities, the "Owadów-Brzezinki" Geopark may become a potential nucleus for another Polish UNESCO Global Geopark. Undoubtedly, its establishment will further catalyse the growth of geotourism in the region.
References
Alexandrowicz Z. 2006. Geoparki – nowe wyzwanie dla ochrony dziedzictwa geologicznego. Przegląd Geologiczny 54(1): 36-41.
Alexandrowicz Z., Wimbledon W.A.P. 1999. The concept of world lithosphere reserves. Memorie Descrittive della Carta Geologica d’Italia 54: 347-352.
Alexandrowicz Z., Miśkiewicz K. 2016. Geo- park – od idei do realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Chrońmy Przyrodę Ojczystą 72(4): 243-253.
Bechly G., Kin A. 2013. First record of the fossil dragonfly family Eumorbaeschnidae from the Upper Jurassic of Poland. Acta Palaeontologica Polonica 58(1): 121-124.
Błażejowski B. 2015. The oldest species of the genus Limulus from the Late Jurassic of Po-land. W: R.H. Carmichael, M.L. Botton, P.K.S. Shin, S.G. Cheung (red.). Changing global perspectives on biology, conservation, and management of horseshoe crabs. New York (Springer): 3-14.
Błażejowski B., Matyja B.A., Wierzbowski A. 2014. A new exceptionally preserved Late Jurassic ecosystem (Owadów-Brzezinki, Central Poland) and its geological background. W: A. Feldman-Olszewska, A. Wierzbowski (red.). Jurassica XI, Jurajskie utwory synkliny tomaszowskiej. Przewodnik wycieczek terenowych, abstrakty i artykuły. Spała 9–11.10.2014. Państwowy Instytut Geologiczny-PIB, Warszawa: 21-26.
Błażejowski B., Lambers P., Gieszcz P., Tyborowski D., Binkowski M. 2015. Late Jurassic jaw bones of Halecomorph fish (Actinopterygii: Halecomorphi) studied with X-ray microcomputed tomography. Palaeontologia Electronica 18.3.53A: 1-10.
Błażejowski B., Gieszcz P., Tyborowski D. 2016. New finds of well-preserved Tithonian (Late Jurassic) fossils from the Owadów-Brzezinki Quarry, Central Poland: a review and perspectives. Volumina Jurassica, 14: 123-132.
Błażejowski B., Gieszcz P., Shinn A.P., Feld-mann R.M., Durska E. 2019. Environment deterioration and related fungal infection of Upper Jurassic horseshoe crabs with remarks on their exceptional preservation. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 516: 336-341.
Błażejowski B., Wierzbowski H., Feldmann R.M. 2020. Reply to the comment on “No evidence for fungal infection of Upper Jurassic horseshoe crabs: A comment on Błażejowski et al. (2019)” by Zatoń 2020. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 554: 109733.
Błażejowski B., Wierzbowski A. 2021. The Owadów-Brzezinki geoeducation area at Sławno. Geotourism/Geoturystyka 17(1–2): 39-45.
Błażejowski B., Weryński Ł., Wierzbowski A., Michalska M., Hryniewicz K., Uchman A., Kugler S., Bącal P., Hołda-Michalska A. 2023a. Summary of a decade of research at the Owadów–Brzezinki Lagerstätte (Tithonian, central Poland): A review and perspectives for the future. Volumina Jurassica 21: 83-98.
Błażejowski B., Pszczółkowski A., Grabowski J., Wierzbowski H., Deconinck J.F., Olemp- ska E., Teodorski A., Nawrocki J. 2023b. Integrated stratigraphy and clay mineralogy of the Owadów–Brzezinki section (Lower–Upper Tithonian transition, central Poland): implications for correlations between the Boreal and the Tethyan domains and palaeoclimate. Journal of Geological Society, London 180(2): jgs2022-073.
CRGP (Centralny Rejestr Geostanowisk Polski). 2024. Online: https://cbdgportal.pgi.gov.pl/geostanowiska (data ostatniego dostępu: 12.03.2024)
Frey M.L., Schäfer K., Büchel G., Patzak M. 2005. Geoparks – a regional, European and global policy. W: R.K. Dowling, D. Newsome (red.). Geotourism. Butterworth-Heinemann, Oxford, 95-117.
Kin A, Błażejowski B. 2012. Polskie Solnhofen. Przegląd Geologiczny 60(7): 375-379.
Kin A., Błażejowski B. 2014. The horseshoe crab of the genus Limulus: Living fossil or stabilomorph? PLoS ONE 9: e108036.
Kin A., Gruszczyński M., Martill D., Marshall J., Błażejowski B. 2013. Palaeoenvironment and taphonomy of a Late Jurassic (Late Tithon-ian) Lagerstätte from central Poland. Lethaia 46: 71-81.
Knapik R., Migoń P., Szuszkiewicz A., Aleksandrowski P. 2011. Geopark Karkonosze – georóżnorodność i geoturystyka. Przegląd Geologiczny 59(4): 311-322.
Kondej P. 2011. Geopark Krajowy – kluczem do sukcesu geoturystyki. Przegląd Geologiczny 59(4): 271-275.
Koźma J. 2011. Transgraniczny Geopark Łuk Mużakowa. Przegląd Geologiczny 59(4): 276-290.
Kutek J. 1994. Jurassic tectonic events in south-eastern cratonic Poland. Acta Geologica Polonica 44: 167-221.
Matyja B.A. 2009. Development of the Mid-Polish Trough versus Late Jurassic evolution in the Carpathian Foredeep area. Geological Quarterly 53: 49-62.
Matyja B.A., Wierzbowski A. 2016. Ammonites and ammonite stratigraphy of the uppermost Jurassic (Tithonian) of the Owadów-Brzezinki quarry (central Poland). Volumina Jurassica 14: 65-122.
Słomka T. (red.). 2012. Katalog obiektów geoturystycznych w obrębie pomników i rezerwatów przyrody nieożywionej. Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków.
Słomka T., Doktor M., Joniec A., Kicińska-Świderska A. (red.). 2006. Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce. Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Kraków.
Szczygielski T., Tyborowski D., Błażejowski B. 2018. A new pancryptodiran turtle from the Late Jurassic of Poland and palaeobiology of early marine turtles. Geological Journal 53(3): 1215-1226.
Tyborowski D. 2016. A new ophthalmosaurid ichthyosaur species from the Late Jurassic of Owadów-Brzezinki Quarry, Poland. Acta Palaeontologica Polonica 61(4): 791-803.
Tyborowski D. 2017. Large predatory actinopterygian fishes from the Late Jurassic of Poland studied with X‐ray microtomography. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen 283(2): 161-172.
Tyborowski D., Błażejowski B., Krystek M. 2016. Szczątki gadów z górnojurajskich wapieni w kamieniołomie Owadów-Brzezinki (Polska środkowa). Przegląd Geologiczny 64(8): 564-569.
UNESCO 2015. Statutes of the International Geoscience and Geoparks Programme.Online: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000260675 (data ostatniego dostępu: 10.03.2024)
UNESCO 2024a. List of UNESCO Global Geoparks and Regional Networks. Online: https://www.unesco.org/en/iggp/geoparks?hub=67817 (data ostatniego dostępu: 12.03.2024.)
UNESCO 2024b. UNESCO Global Geoparks. Online: https://www.unesco.org/en/iggp/geoparks/about?hub=67817 (data ostatniego dostępu: 12.03.2024)
UNESCO 2024c. UNESCO names 18 new Geoparks. Online: https://www.unesco.org/en/articles/unesco-names-18-new-geoparks (data ostatniego dostępu: 27.03.2024)
Urban J., Migoń P., Radwanek-Bąk B. 2021. Dziedzictwo geologiczne. Przegląd Geologiczny 69(1): 16-20.
Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. z późniejszymi zmianami (tekst ujednolicony Dziennik Ustaw z 2023 r. poz. 1336, 1688, 1890). Online: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20230001336/U/D20231336Lj.pdf (data ostatniego dostępu: 12.03.2024)
Weryński Ł., Błażejowski B. 2023. Late Juras- sic teeth of plesiosauroid origin from the Owadów-Brzezinki Lägerstatte, Central Poland. PeerJ 11:e15628.
Weryński Ł., Błażejowski B., Kędzierski M. 2023. A comparison of teeth in Tithonian, Late Jurassic, predatory actinopterygian fishes from Owadów-Brzezinki Lägerstatte and its palaeoecological implications. Acta Palaeontologica Polonica 68(3): 493-512.
Wierzbowski H., Dubicka Z., Rychliński T., Durska E., Olempska E., Błażejowski B. 2016. Depositional environment of the Owadów-Brzezinki conservation Lagerstätte (uppermost Jurassic, central Poland): evidence from microfacies analysis, microfossils and geochemical proxies. Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen 282: 81-108.
Wierzbowski H., Błażejowski B., Tyborowski D. 2019. Oxygen isotope profiles of uppermost Jurassic vertebrate teeth and oyster shells: a record of paleoenvironmental changes and animal habitats. Palaios 34(12): 585-599.
Woźniak P., Sikora R., Lasoń K., Markowiak M., Haisig J., Szulc J., Hagdorn H. 2011. Geopark Góra św. Anny – „król-tułacz” wrócił na stolicę! Przegląd Geologiczny 59(4): 291-310.
Zouros N.C. 2008. European Geoparks Network: transnational collaboration on Earth heritage protection, geotourism and local development. Geoturystyka 12: 3-22.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
