Formy akumulacji eolicznej nieaktywnej doliny środkowej Warty (Polska Centralna)
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/116/2Słowa kluczowe:
wydmy, pokrywy eoliczne, struktury sedymentacyjne, oznaczenia wieku, antropopresja, vistulian, holocenAbstrakt
W artykule przedstawione zostały cechy krajobrazu geomorfologicznego zdominowanego przez pokrywy piaszczyste i wydmy znajdujące się w obrębie nieaktywnej doliny środkowej Warty. Szczegółowe kartowanie geologiczne i geomorfologiczne, analiza sedymentologiczna oraz oznaczenia wieku metodami 14C oraz OSL pozwoliły ulokować ich powstawanie na późny vistulian/wczesny holocen oraz na późny holocen. Stwierdzono, że specyfika procesów eolicznych jest wypadkową lokalnych warunków aerodynamicznych, obecności aluwiów i materiału fluwioglacjalnego oraz wilgotności podłoża.
Bibliografia
Bronk Ramsey C. 2009. Bayesian analysis of radiocarbon dates. Radiocarbon 51(1): 337-360.
Buraczyński J. 1993. Rozwój procesów eolicznych piętra Wisły na Roztoczu i Kotlinie Sandomierskiej. Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Castel I., Koster E.A., Slotboom R. 1989. Morphogenetic aspects and age of Late Holocene eolian drift sands in Northwest Europe. Zeitschrift für Geomorphologie 33: 1-26.
Dylikowa A. 1967. Wydmy środkowopolskie i ich znaczenie dla stratygrafii schyłkowego plejstocenu. W: R. Galon, J. Dylik (red.) Czwartorzęd Polski. PWN, Warszawa: 353-371.
Dylikowa A. 1969. Problematyka wydm śródlądowych w świetle badań strukturalnych. W: R. Galon (red.) Procesy i formy wydmowe w Polsce. Prace Geograficzne IG PAN 75: 39-74.
Dzieduszyńska D.A. 2019. Timing of environmental changes of the Weichselian decline (18.0–11.5 ka cal BP) using frequency distribution of 14C dates for the Łódź region, Central Poland. Quaternary International 501, Part A: 135-146.
Dzieduszyńska D.A., Petera-Zganiacz J., Forysiak J. 2019. Properties of the aeolian covers in extraglacial part of the last Vistulian ice sheet limit. W: A. Börner, H. Hüneke, S. Lorenz (red.) Field Symposium of the INQUA PeriBaltic Working Group “From Weichselian Ice-Sheet Dynamics to Holocene Land Use Development in Western Pomerania and Mecklenburg”. Abstract Volume. Scientific Technical Raport STR 19/01, Potsdam: German Research Centre for Geosciences: 25-27.
Forysiak J. 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia 90.
Gawlik H. 1970. Geomorfologia Kotliny Szczercowskiej. Acta Geographica Lodziensia 26.
Goździk J. 1991. Sedimentological record of aeolian processes from the upper Plenivistulian and the turn of Pleni- and Upper Vistulian in Central Poland. Zeitschrift fur Geomorphologie N.F., Supplmentband 90: 51-60.
Goździk J. 1998. Struktury sedymentacyjne w eolicznych piaskach pokrywowych w Polsce. W: E. Mycielska-Dowgiałło (red.) Struktury sedymentacyjne i postsedymentacyjne w osadach czwartorzędowych i ich wartość interpretacyjna. Uniwersytet Warszawski, Warszawa: 167-191.
Goździk J. 2000. Aeolian cover sands in the south-eastern part of the Lodz region. W: R. Dulias, I. Pełka-Gościniak (red.) Aeolian Processes in Different Landscape Zones. Wyd. Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Sosnowiec: 80-88.
Goździk J. 2007. The Vistulian aeolian succession in central Poland. Sedimentary Geology 193: 211-220.
Izmaiłow B. 2001. Typy wydm śródlądowych w świetle badań struktury i tekstury ich osadów (na przykładzie dorzecza górnej Wisły). Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Klatkowa H. 1996. Uwagi o relacji między seriami eolicznymi a ich podłożem w środkowej Polsce. W: T. Szczypek, J.M. Waga (red.) Współczesne oraz kopalne zjawiska i formy eoliczne, wybrane zagadnienia. Sosnowiec: 65-75.
Klatkowa H., Załoba M. 1991. Kształtowanie budowy geologicznej i rzeźby południowego obrzeżenia Basenu Uniejowskiego. W: W. Stankowski (red.) Przemiany środowiska geograficznego obszaru Konin-Turek. Instytut Badań Czwartorzędu Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań: 33-44.
Klatkowa H., Załoba M. 1992. Objaśnienia do Szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Warta. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Kolstrup E. 2007. Lateglacial older and younger coversand in northwest Europe: chronology and relation to climate and vegetation. Boreas 36: 65-75.
Krajewski K. 1977. Późnoplejstoceńskie i holoceńskie procesy wydmotwórcze w Pradolinie Warszawsko-Berlińskiej w widłach Warty i Neru. Acta Geographica Lodziensia 39.
Maarleveld G.C. 1976. Periglacial phenomena and the mean annual temperature during the last glacial time in the Netherlands. Biuletyn Peryglacjalny 26: 57-78.
Manikowska B. 1985. O glebach kopalnych, stratygrafii i litologii wydm Polski środkowej. Acta Geographica Lodziensia 52.
Marks L., Gałązka D., Woronko B. 2016. Climate, environment and stratigraphy of the last Pleistocene glacial stage in Poland. Quaternary International 420: 259-271.
Maruszczak H. 1958. Wydmy Wyżyny Lubelskiej i obszarów sąsiednich. W: R. Galon (red.) Wydmy śródlądowe Polski, cz. II. PWN, Warszawa: 61-79.
Miall A.D. 1977. A review of the braided river depositional environment. Earth Science Reviews 13: 1-62.
Moska P., Bluszcz A., Poręba G., Tudyka K., Adamiec G., Szymak A., Przybyła A. 2021. Luminescence dating procedures at the Gliwice Luminescence Dating Laboratory. Geochronometria 48: 1-15.
Nowaczyk B. 1986. Wiek wydm, ich cechy granulometryczne i strukturalne a schemat cyrkulacji atmosferycznej w Polsce w późnym vistulianie i holocenie. Seria Geografia 28. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań.
Piotrowska N. 2013. Status report of AMS sample preparation laboratory at GADAM Centre, Gliwice, Poland. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms 294: 176-181.
Reimer P.J., Austin W.E.N., Bard E., Bayliss A., Blackwell P.G., Bronk Ramsey C., Butzin M., Cheng H., Edwards R.L., Friedrich M., Grootes P.M., Guilderson T.P., Hajdas I., Heaton T.J., Hogg A.G., Hughen K.A., Kromer B., Manning S.W., Muscheler R., Palmer J.G., Pearson C., Van Der Plicht J., Reimer R.W., Richards D.A., Scott E.M., Southon J.R., Turney C.S.M., Wacker L., Adolphi F., Büntgen U., Capano M., Fahrni S.M., Fogtmann-Schulz A., Friedrich R., Köhler P., Kudsk S., Miyake F., Olsen J., Reinig F., Sakamoto M., Sookdeo A., Talamo S. 2020. The IntCal20 Northern Hemisphere Radiocarbon Age Calibration Curve (0–55 cal BP). Radiocarbon 62(4): 725-757.
Seppälä M. 1995. Deflation and redeposition of sand dunes in Finnish Lapland. Quaternary Science Reviews 14: 799-809.
Turkowska K. 1988. Rozwój dolin rzecznych na Wyżynie Łódzkiej w późnym czwartorzędzie. Acta Geographica Lodziensia 57.
Turkowska K. 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Twardy J. 2008. Transformacja rzeźby centralnej części Polski Środkowej w warunkach antropopresji. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Twardy J., Forysiak J., Kittel P. 2018. Okresy wzmożonej antropopresji na obszarze Polski Środkowej w świetle badań holoceńskich osadów eolicznych, stokowych, rzecznych i torfowiskowych. Acta Geographica Lodziensia 107: 119-136.
van der Hammen T., Maarleveld G.C., Vogel J.C., Zagwijn W.H. 1967. Stratigraphy, climatic succession and radiocarbon dating of the last glacial in the Netherlands. Geologie en Mijnbouw 46: 79-95.
Zeeberg J. 1998. The European sand belt in eastern Europe – and comparison of Late Glacial dune orientation with GCM simulation results. Boreas 27: 127-139.
Zieliński P. 2016. Regionalne i lokalne uwarunkowania późnovistuliańskiej depozycji eolicznej w środkowej części europejskiego pasa piaszczystego. Wyd. Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Zieliński P., Issmer K. 2008. Propozycja kodu genetycznego osadów środowiska eolicznego. Przegląd Geologiczny 51(1): 67-72.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
