Przemiany rzeźby terenu w obszarze poeksploatacyjnym – wyznacznik antropocenu?
DOI:
https://doi.org/10.26485/AGL/2024/116/4Słowa kluczowe:
kopalnia odkrywkowa, KWB Adamów, antropogeomorfologia, Kotlina KolskaAbstrakt
Silne uaktywnienie presji człowieka na środowisko naturalne datuje się na rok 1950 i taką datę wskazuje się często jako początek antropocenu. W zakresie nauk o Ziemi antropocen jest badany w różnych aspektach – między innymi antropogenicznych przemian geomorfologicznych, które szczególnie wyraźnie zaznaczają się w obszarach wydobycia surowców metodą odkrywkową. Analizom form antropogeomorfologicznych poddano obszar niedziałającej Kopalni Węgla Brunatnego Adamów mieszczący się w dolinie Warty w Kotlinie Kolskiej. Zniszczeniu uległy elementy doliny rzecznej, wydmy i torfowiska oraz niewielkie fragmenty wysoczyzny, a w to miejsce powstały zrównania antropogeniczne, wzniesienia zwałowisk oraz misy sztucznych zbiorników. Efektem takich działań jest powstanie nowego krajobrazu geomorfologicznego jako wyznacznika antropocenu.
Bibliografia
Brandolini P., Cappadonia Ch., Luberti G.M., Donadio C., Stamatopoulos L., Di Maggio C., Faccini F., Stanislao C., Vergari F., Paliaga G., Agnesi V., Alevizos G., Del Monte M. 2020. Geomorphology of the Anthropocene in Mediterranean urban areas. Progress in Physical Geography 20(10): 1-24.
Brown A.G., Tooth S., Bullard J.E., Thomas D.S.G., Chiverrell R.C., Plater A.J., Murton J., Thorndycraft V.R., Tarolli P., Rose J., Wainwright J., Downs P., Aalto R. 2017. The geomorphology of the Anthropocene: emergence, status and implications. Earth Surface Processes and Landforms 42: 71-90.
Cendrero A., Remondo J., Beylich A.A., Cienciala P., Forte L.M., Golosov V.N., Artyom V. Gusarov A.V., Kijowska-Strugała M., Laute K., Li D., Navas A., Soldati M., Vergari F., Zwoliński Z., Dixon J.C., Knight J., Nadal-Romero E., Płaczkowska E. 2022. Denudation and geomorphic change in the Anthropocene; a global overview. Earth-Science Reviews 233: 104186.
Crutzen P.J. 2002. Geology of mankind. Nature 415: 23.
Czubla P., Forysiak J., Petera-Zganiacz J., Grajoszek M., Wiśniewska M. 2013. Charakterystyka litologiczno-petrograficzna osadów czwartorzędowych w dolinie Warty (stanowisko Koźmin-Północ). Przegląd Geologiczny 61: 120-126.
Czyż J., Forysiak J., Kamiński J., Klatkowa H. 2004. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Dobra. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa.
Forysiak J. 2005. Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu warty. Acta Geographica Lodziensia 90.
Karwacki K. 2022. Monitoring fotogrametryczny z wykorzystaniem bezzałogowego statku powietrznego na przykładzie osuwiska zlokalizowanego na zboczach poeksploatacyjnego zbiornika wodnego w KWB Adamów. Przegląd Geologiczny 70(9): 671-681.
Kaźmierczak U., Lorenc M.W., Strzałkowski P. 2021. Przegląd istniejącej terminologii dotyczącej rekultywacji terenów pogórniczych – propozycja definicji pojęć. Górnictwo Odkrywkowe 1: 29-33.
Kłysz P. 1981. Morfogeneza zespołu form marginalnych między Koninem, Kołem a Turkiem. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Seria Geografia 23: 1-82.
Lewis S, Maslin M.A. 2015. Defining the Anthropocene. Nature 509: 171-180.
Marks L., Grabowski J., Stępień U. (red.). 2022. Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
Orlikowski D., Szwed L. 2011. Zagospodarowanie terenów pogórniczych KWB „Adamów” SA w Turku – krajobraz przed rozpoczęciem działalności górniczej i po jej zakończeniu. Górnictwo i Geoinżynieria 35(3): 225-240.
Petera J., Forysiak J. 2003. The last ice sheet extent in Central Poland. Geological Quarterly 47: 574-578.
Solon J., Borzyszkowski J., Bidłasik M., Richling A., Badora K., Balon J., Brzezińska-Wójcik T., Chabudziński Ł., Dobrowolski R., Grzegorczyk I., Jodłowski M., Kistowski M., Kot R., Krąż P., Lechnio J., Macias A., Majchrowska A., Malinowska E., Migoń P., Myga-Piątek U., Nita J., Papińska E., Rodzik J., Strzyż M., Terpiłowski S., Ziaja W. 2018. Physico-geographical meso-regions of Poland: verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data. Geographia Polonica 91(2): 143-170.
Stachowski P., Kraczkowska K., Liberacki D., Oliskiewicz-Krzywicka A. 2018. Water Reservoirs as an Element of Shaping Water Resources of Post-Mining Areas. Journal of Ecological Engineering 19(4): 217-225.
Stratigraphy (The International Commission on Stratigraphy). 2024. Online: https://stratigraphy.org/ (data ostatniego dostępu: 30.03.2024).
Trzmiel B. 1992. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Turek. Państwowy Instytut Geologiczny, Warszawa. Waters C.N., Turner S.D., Zalasiewicz J., Head M.J. 2023. Candidate sites and other reference sections for the Global boundary Stratotype Section and Point of the Anthropocene series. The Anthropocene Review 10(1): 3-24.
Widera M. 1998. Ewolucja paleomorfologiczna i paleotektoniczna elewacji konińskiej. Geologos 3: 55-103.
Widera M., Dzieduszyńska D., Petera-Zganiacz J. 2022. Geological and palaeogeographical peculiarities of the Adamów Graben area, central Poland. Geologos 28(1): 1-17.
Żelaźniewicz A., Aleksandrowski P., Buła Z., Karnkowski P.H., Konon A., Ślączka A., Żaba J. Żytko K. 2011. Regionalizacja tektoniczna Polski. Komitet Nauk Geologicznych PAN, Wrocław.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
