Zależności klimatyczne stref wieloletniej zmarzliny na obszarach o niewielkiej zimowej pokrywie śnieżnej
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1981/28/22Słowa kluczowe:
współczynnik zamarzania, współczynnik rozmarzania, lód podtorfowy, MAATAbstrakt
W obszarach, gdzie pokrywa śnieżna zimą wynosi poniżej 50 cm, strefy występowania wieloletniej zmarzliny są definiowane na podstawie wskaźników zamarzania i rozmarzania. Cieplejsza granica strefy ciągłej zmarzliny przebiega wzdłuż izotermy średniej rocznej temperatury powietrza (MAAT). Granica między zmarzliną nieciągłą a sporadyczną znajduje się tuż po chłodniejszej stronie izotermy 0°C MAAT. Strefa zmarzliny sporadycznej obejmuje obszary występowania jaskiń lodowych oraz regiony z lokalnymi wystąpieniami lodu pod zbiornikami wodnymi i torfowiskami, sięgające do izotermy 5°C MAAT przy wskaźniku rozmarzania wynoszącym 4000 stopniodni rocznie. Zależność ta znajduje potwierdzenie w Norwegii, Islandii, na Spitsbergenie, w Kanadzie oraz w Mongolii (Chińska Republika Ludowa).
Współczynnik spadku temperatury wykazuje istotne zróżnicowanie w zależności od środowiska. Największe zmiany obserwuje się powyżej górnej granicy lasu, gdzie zimą współczynnik ten ulega znacznemu zwiększeniu, czego nie obserwuje się latem. Powoduje to zmianę MAAT o 2,5°C na przykładzie góry Plateau Mountain. Zmiany te występują także w niektórych obszarach niezmarzlinowych i wydają się być wynikiem przestrzennych oraz sezonowych zmian albedo. Niezależnie od przyczyny, zmienność współczynnika spadku temperatury wskazuje, że rekonstrukcja przeszłych zmian klimatu na świecie na podstawie danych z jednego regionu będzie obarczona trudnościami.
Bibliografia
Ahman, R., 1977 - Palsar i Nord Norge. Medd. Lunds Univ. Geogr. Inst. Avhand., 78; 165pp.
Angström, A., 1916 - Über die Gegenstrahlung der Atmosphäre. Meteor. Ztschr., 33; p. 529-538.
Black, R. F., 1951 - Permafrost. Smithsonian Inst. Rept., 1950; p. 273-301.
Brown, R. J. E., 1960 - The distribution of permafrost and its relation to air temperature in Canada and the U.S.S.R. Arctic, 13; p. 163-177.
Brown, R. J. E., 1967a - Permafrost in Canada. Geol. Surv. Canada, Map 1246A; Div. Build. Res., N.R.C. of Canada, Publ. 9769.
Brown, R. J. E., 1967b - Permafrost investigations in British Columbia and Yukon Territory. Build. Res. Div., N.R.C., Ottawa, Tech. Paper 253; 55 pp.
Brown, R. J. E., 1973 - Influence of climatic and terrain factors on ground temperatures at three locations in the permafrost region of Canada. In: Permafrost. The North Amer. Contribution to the Second Inter. Conf. on Permafrost, Nat. Acad. Sci., Washington; p. 27-34.
Brown, R. J. E., 1975 - Permafrost investigations in Quebec and Newfoundland. Div. Build. Res., N.R.C., Ottawa, Tech. Paper 449; 36 pp.
Brown, R. J. E., Péwé, T. L., 1973 - Distribution of permafrost in North America and its relationship to the environment, a review, 1963-1973. In: Permafrost. The North Amer. Contribution to the Second Inter. Conf. on Permafrost, Nat. Acad. Sci., Washington; p. 71-100.
Crampton, C. B., 1977 - Changes in permafrost distribution in northeastern British Columbia. Arctic, 30; p. 61-62.
Crampton, C. B., 1978 - The distribution and thickness of icy permafrost in northeastern British Columbia. Can. Jour. Earth Sci., 15; p. 655-659.
Ferrians, O. J. Jr., Hobson, G. D., 1973 - Mapping and predicting permafrost in North America, a review, 1963-1973. In: Permafrost. The North Amer. Contrib. to the Second Inter. Conf. on Permafrost, Nat. Acad. Sci., Washington; p. 479-498.
Fuji, Y., Higuchi, K., 1976 - Ground temperature and its relation to permafrost occurrences in the Kimbu Himal and Hidden Valley, Nepal Himalayas. Seppyo, 38; Special Issue (Glaciers and climates of Nepal Himalayas - Report of the Glaciological Expedition to Nepal); p.125-128.
Gavrilova, M. H., 1978 - Climatic (heat balance) factors governing formation of permafrost in the Mongolian People's Republic. U.S.S.R. Contrib., Permafrost, Second Inter. Conf., Nat. Acad. Sci., Translations, Washington; p. 35-37.
Gravis, G. F., Zabololnik, S. I., Lisun, A. M., Sukhodrovskii, V. L., 1978 - The geocryological characteristics of the Mongolian People's Republic and some characteristics of permafrost development in the past. U.S.S.R. Contrib., Permafrost, Second Inter. Conf., Nat. Acad. Sci. Translations, Washington; p. 81-86.
Harris, S. A., 1979 - Ice caves and permafrost zones in south-west Alberta. Erdkunde; p. 61-70.
Harris, S. A., Brown, R. J. E., 1978 - Plateau Mountain: A case study of alpine permafrost in the Rocky Mountains. In: Proc. Third Inter. Conf. Permafrost; Edmonton; p. 385-391.
Jahn, A., 1976 - Contemporaneous geomorphological processes in Lóngyeardalen, Vestispitsbergen (Svalbard). Biul. Peryglac., 26; p. 253-268.
Kaiser, K., 1960 - Klimazeugen des periglazialen Dauerfrostbodens in Mittel und Westeuropa. Eiszeitalter und Gegenwart; 11; p. 121-141.
Krinsley, D. B., 1963 - Influence of snow cover on frost penetration. U.S.G.S. Prof. Paper 475-B. Washington; p. B144-B147.
Nichols, D. R., 1956 - Permafrost and ground-water conditions in the Glennallen area, Alaska. Manuscript on open file. U.S.G.S., Washington and Anchorage and College Alaska.
Nicholson, F. H., 1976 - Permafrost thermal amelioration tests near Schefferville, Quebec. Can. J. Earth Sci., 13; p. 1694-1705.
Nicholson, F. H., 1978a - Permafrost modification by changing the natural energy budget. In: Proc. Third Inter. Conf. on Permafrost, Edmonton, Alberta, 1; p. 61-67.
Nicholson, F. H., 1978b - Permafrost distribution and characteristics near Schefferville, Quebec: Recent studies. In: Proc. Third Inter. Conf. on Permafrost, Edmonton, Alberta, 1; p. 427-433.
Norske Meteorologiske Institutt, 1963-74 - Norske Meteorologiske Årbok. Kommisjon Hos H. Aschehoug and Co. A/S, Oslo.
Péwé, T. L., 1966 - Permafrost and its effect on life in the north. Oregon State U. Press, Cornwallis, Ore.; 40 p.
Pihalainen, J. A., 1962 - An approximation of probable permafrost occurrence. Arctic, 15; p.151-154.
Priesnitz, K., Schunke E., 1978 - An approach to the ecology of permafrost in Central Iceland. In: Proc. Third Inter. Conf. on Permafrost, Edmonton, Alberta, 1; p. 473-479.
Reduzobov, D. B., 1954 - Thermal field laws of the permafrost in the Vorkuta region. Trudy Instituta merzlotovedeniia Im. V. A. Obrucheva, Akad. Nauk SSSR, 1 (1946). Translated by Leonid Stambulsheik and Jaroslav Jan Peel, SIPRE, Trans. 17.
Sanger, F. J., 1966 - Degree-days and heat conduction in soils. In: Permafrost: Proc. Inter. Conf. Nat. Acad. Sci., Washington; p. 253-262.
Smith, M. H., 1975 - Microclimatic influences on ground temperatures and permafrost distribution, Mackenzie Delta, Northwest Territories. Can. J. Earth Sci., 12; p. 1421-1438.
Thompson, H. A., 1966 - Air temperature in northern Canada with emphasis on freezing and thawing indexes. In: Permafrost: Proc. Inter. Conf. Nat. Acad. Sci., Washington; p. 272-280.
Troll, C., 1943 - Die Frostwechselhäufigkeit in den Luft- und Bodenklimaten der Erde. Meteor. Zeitschr. 60; p. 161-171.
Washburn, A. L., 1973 - Periglacial Processes and Environments. E. Arnold Ltd., London, 320 p.
Zoltai, S. C., 1971 - Southern limit of permafrost features in peat landforms, Manitoba and Saskatchewan. Geol. Assoc. Can. Spec. Paper 9; p. 305-310.
