Wpływ środowiska peryglacjalnego na osadnictwo w późnym plejstocenie w Polsce
DOI:
https://doi.org/10.26485/BP/1969/20/2Słowa kluczowe:
less, środowisko peryglacjalne, dynamika osadnictwa, geoarcheologiaAbstrakt
Artykuł w języku francuskim.
TYTUŁ ORYGINALNY: Influence exercée par le milieu périglaciaire sur l'habitat au Pléistocène supérieur de Pologne
Uważna analiza plejstoceńskich stanowisk prehistorycznych odkrytych dotychczas w Polsce — zarówno otwartych, jak i jaskiniowych — prowadzi do wniosku, że okres akumulacji lessu i tworzenia się struktur mrozowych charakteryzował się na naszych ziemiach wymuszonym wycofaniem osadnictwa. Poziomy kulturowe wspomnianych stanowisk występują bądź w osadach leżących pod lessami, bądź w warstwach je rozdzielających. Spotyka się je również w samych lessach, lecz w warstwie przemieszanej lub w górnej części lessu, która nie powstała w środowisku peryglacjalnym sensu stricto.
Źródła archeologiczne potwierdzają w procesie zasiedlenia tych terenów dwa przedziały czasowe, odpowiadające okresowi tworzenia struktur mrozowych oraz okresowi sedymentacji głównej masy lessu, związanej z ostatnim okresem zimnym. Osadnictwo jednak nie zanikło całkowicie. Istnieją przykłady jego trwania, szczególnie w południowo-zachodniej, południowej i południowo-wschodniej części Europy.
Bibliografia
Bordes, F., 1952 - Stratigraphie du loess et évolution des industries paléolithiques dans l'Ouest du Bassin de Paris. L'Anthropologie, t. 56.
Chmielewska, M., 1957 - Stanowisko mezolityczne w Cichmianie w pow. kolskim (résumé: Gisement mésolithique près de Cichmiana, distr. de Koło). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 2.
Chmielewska, M., 1961 - Huttes d'habitation épipaléolithiques de Witów, distr. de Łęczyca. Acta Archaeol. Univ. Lodziensis, No. 10.
Chmielewska, M., 1967 - Przemysł schyłkowopaleolityczny z Katarzynowa w pow. łęczyckim (résumé: Industrie épipaléolithique de Katarzynów, distr. de Łęczyca). Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa.
Chmielewska, M., Pierzchałko, L., 1956 - Stanowisko wczesno-mezolityczne w schronisku skalnym koło Podlesic w pow. zawierciańskim (résumé: Le gisement du Mésolithique dans l'abri sous roche près de Podlesice, distr. de Zawiercie). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 1.
Chmielewska, M., Chmielewski, W., Jahn, A., 1955 - Stanowisko paleolityczne w Makowie (résumé: Étude du gisement paléolithique de Maków). Biuletyn Peryglacjalny, No. 2.
Chmielewska, M., Chmielewski, W., 1960 - Stratigraphie et chronologie de la dune de Witów, distr. de Łęczyca. Biuletyn Peryglacjalny, No. 8.
Chmielewska, M., Wasylikowa, K., 1961 - Witów. Guide-Book of Excursion C: The Łódź Region, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., 1956 - Problèmes périglaciaires dans l'étude du Paléolithique en Pologne. Biuletyn Peryglacjalny, No. 4.
Chmielewski, W., 1958 - Stanowisko paleolityczne w Dziadowej Skale koło Skarżyc w pow. zawierciańskim (résumé: Gisement paléolithique de Dziadowa Skała près de Skarżyce, distr. de Zawiercie). Prace i materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Ser. Archeol., No. 3.
Chmielewski, W., 1961a - Civilisation épipaléolithique en Pologne Centrale. Bull. Soc. Sci. et Lettres Łódź, vol. 12, no. 8.
Chmielewski, W., 1961b - Civilisation de Jerzmanowice. Warszawa.
Chmielewski, W., 1964 - Middle paleolithic traditions in upper paleolithic cultures of Central and Eastern Europe. Archaeologia Polona, 8, Warszawa.
Chmielewski, W., 1965 - Arkheologitcheskie kultury verkhnego plejstocena na territorii Polchy (Cultures archéologiques du Pléistocène supérieur sur le territoire de la Pologne). Stratigrafiya i periodizaciya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy, Moskva.
Chmielewski, W., 1967 - Plejstoceńskie i wczesnoholoceńskie kultury archeologiczne Polski (Cultures archéologiques du Pléistocène et de l'Holocène inférieur en Pologne). Dans: Czwartorzęd Polski, Warszawa.
Chmielewski, W., 1968 - Czy istnieją zespoły tajacko-dupickie? (summary: Do the Tayacian-Dupice assemblages really exist?). Acta Archael. Lodziensia, No. 17.
Chmielewski, W., 1969 - Ensembles Micoquo-Prondnikiens en Europe centrale. Geographia Polonica, 17, 371–436.
Chmielewski, W., Madeyska, T., 1961 - Sąspów (Koziarnia Cave). Guide-Book of Excursion from the Baltic to the Tatras, Part II, vol. 2, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., Kowalski, K., Reymanówna, M., 1961 - Jerzmanowice (Nietoperzowa Cave). Guide-Book of Excursion from the Baltic to the Tatras, Part II, vol. 2, VIth INQUA Congress, Warsaw 1961.
Chmielewski, W., Kowalski, K., Madeyska-Niklewska, T., Sych, L., 1967 - Wyniki badań osadów Jaskini Koziarni w Sąspowie, pow. Olkusz (summary: Studies on the deposits of Koziarnia Cave at Sąspów in the Olkusz District). Folia Quaternaria, 26; Kraków.
Demetrykiewicz, W., Kuźniar, W., 1914 - Najstarszy paleolit na ziemiach polskich oraz inne wykopaliska odkryte w jaskini Okiennik koło wsi Skarżyce w pow. będzińskim Gub. Piotrkowskiej (Le Paléolithique ancien de la Grotte Okiennik près du village Skarżyce arrond. Będzin, depart. Piotrków). Materiały Antropologiczne i Etnograficzne PAU, 13; Kraków.
Dylik, J., 1952 - Peryglacjalne struktury w plejstocenie środkowej Polski (summary: Periglacial structures in the Pleistocene deposits of Middle Poland). Państw. Inst. Geol., Biul. No. 66.
Dylik, J., 1953 - O peryglacjalnym charakterze rzeźby środkowej Polski (résumé: Du caractère périglaciaire de la Pologne Centrale). Acta Geogr. Univ. Lodziensis, No. 4.
Dylik, J., 1954 - The problem of the origin of loess in Poland. Biuletyn Peryglacjalny, No. 1.
Dylik, J., 1964 - Sur les changements climatiques pendant la dernière période froide. Reports of the VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Dylik, J., Chmielewska, M., Chmielewski, W., 1954 - Badania osadów jaskiniowych w Dziadowej Skale (résumé: Etude des dépôts de la Grotte au lieu dit ,,Dziadowa Skała"). Biuletyn Peryglacjalny, No. 1.
Efimenko, P. P., Boriskovskij, P. J., 1957 - Telmanskoe paleolititcheskoe poselenie (Gisement paléolithique Kostenki-Telmanskoe). Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR, nr 59.
Ginter, B., 1962 - Schyłkowopaleolityczna pracownia krzemieniarska z Wąsosza Górnego, pow. Kłobuck (résumé: L'atelier de silex datant du Paléolithique tardif de Wąsosz Górny, distr. Kłobuck). Materiały Archeologiczne, t. 4; Kraków.
Ginter, B., 1966a - Stanowisko górnopaleolityczne w Wójcicach pow. Grodków (résumé: Station du Paléolithique supérieur à Wójcice, distr. de Grodków). Materiały Archeologiczne, t. 7; Kraków.
Ginter, B., 1966b - Przyczynki do znajomości zachodniej strefy przemieszania przemysłowego cyklu mazowszańskiego (résumé: Contribution à l'étude de la zone occidentale d'entremêlement interindustriel du Cycle Mazovien). Prace Archeologiczne, z. 8.
Ivanova, I. K., 1965 - Stratigrafitcheskoe polozhenie molodovskich paleolititcheskikh stoyanok na srednem Dnestre. (Situation stratigraphique des gisements paléolithiques de Molodovo sur le Dnestr moyen à la lumière des problèmes généraux de stratigraphie et de chronologie absolue du Pléistocène supérieur de l'Europe). Dans: Stratigrafia i periodizacya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy; Moskva.
Jahn, A., 1950 - Less, jego pochodzenie i związek z klimatem epoki lodowej (summary: Loess, its origin and connection with climate of the Glacial Epoch). Acta Geol. Polonica, vol. 1.
Jahn, A., 1951 - Zjawiska krioturbacyjne współczesnej i plejstoceńskiej strefy peryglacjalnej (summary: Cryoturbate phenomena of the contemporary and of the Pleistocene periglacial zone). Acta Geol. Polonica, vol. 2.
Jahn, A., 1956 - Wyżyna Lubelska - rzeźba i czwartorzęd (summary: Geomorphology and Quaternary history of Lublin Plateau). Prace Geogr. Inst. Geogr. PAN, no. 7.
Kobusiewicz, M., 1964 - Stanowisko przemysłu tarnowskiego z Trzebcy, pow. Pajęczno (résumé: Station de l'industrie Tarnovienne à Trzebca, distr. de Pajęczno). Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 15.
Kowalski, K., 1961 - Plejstoceńskie gryzonie Jaskini Nietoperzowej w Polsce (summary: Pleistocene Rodents from Nietoperzowa Cave in Poland). Folia Quaternaria, 5; Kraków.
Kowalski, K., Kozłowski, J. K., Krysowska, M., Wiktor, A., 1965 - Badania osadów schroniska w Puchaczej Skale w Prądniku Czajowskim, pow. Olkusz (summary: Investigation of sediments of the Puchacza Skała cave in Prądnik Czajowski, Olkusz district). Folia Quaternaria, 20; Kraków.
Kowalski, K., Kozłowski, J. K., Krysowska-Iwaszkiewicz, M., Pawlikowa, B., Wiktor, A., 1967 - Badania osadów schronisk podskalnych w Żytniej Skale, Bębło, pow. Kraków (summary: A study of the deposits of the rock-shelters in Żytnia Skała at Bębło, Kraków district). Folia Quaternaria, 25; Kraków.
Kowalski, S., 1967a - Ciekawsze zabytki paleolityczne z najnowszych badań archeologicznych w Jaskini Ciemnej w Ojcowie, pow. Olkusz, 1963 - 1965 (résumé: Les matériaux intéressants paléolithiques d'après les récentes recherches dans la Grotte Ciemna à Ojców, distr. de Olkusz). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kowalski, S., 1967b - Wstępne wyniki badań archeologicznych w Jaskini Mamutowej przeprowadzonych w latach 1957 - 1964 (résumé: Les premiers résultats des recherches archéologiques dans la Grotte Mamutowa, faites en 1957 - 1964). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1961 - Próba klasyfikacji górnopaleolitycznych przemysłów z płoszczami liściowatymi w Europie (résumé: Essai de classification des industries à pointes foliacées du Paléolithique supérieur européen). Kraków.
Kozłowski, J. K., 1962 - Quelques remarques sur l'origine de l'extension du Magdalénien en Europe Centrale. Folia Quaternaria, 10; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1964 - Le Paléolithique en Haute Silésie. Report VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Kozłowski, J. K., 1967 - Dwa stanowiska paleolityczne w Krakowie-Przegorzałach (résumé: Deux stations poléolithiques à Cracovie-Przegorzały). Materiały Archeologiczne, t. 8; Kraków.
Kozłowski, J. K., 1968 - Zagórsk, pow. Kielce. Informator archeologiczny - badania 1967 r. (Zagórsk, distr. de Kielce. L'informateur archéologique - recherches 1967). Warszawa.
Kozłowski, S. K., 1964a - Materiały paleolityczne ze stanowiska wydmowego Tokary Rąbierz, pow. Gostynin (résumé: Matériaux paléolithiques trouvés à la station des dunes de Tokary Rąbierz, distr. de Gostynin). Światowit, t. 25; Warszawa.
Kozłowski, S. K., 1964b - Uwagi o późnym paleolicie i mezolicie wschodniej części Kotliny Sandomierskiej (résumé: Remarques sur le Paléolithique tardif et le Mézolithique de la partie orientale de la Vallée de Sandomierz). Archeologia Polski, t. 9.
Kozłowski, S. K., 1966 - Uwagi o pozycji stratygraficznej i wieku szczątków ludzkich z jaskini Maszyckiej, pow. Olkusz (summary: Some remarks on the stratigraphic position and dating of human remains from the Maszycka Cave, Olkusz district). Archeologia Polski, t. 11.
Krichtafovitch, N. I., 1896 - Posletretitchnye obrazovaniya v okrestnostyakh Novo-Aleksandrii (Dépôts post-tertiaires aux environs de NovoAleksandria). Zapiski Novo- Aleksandrijskogo Inst., t. 9; (Varsovie)
Krukowski, S., 1929 - Kronika konserwatora zabytków przedhistorycznych okręgu kieleckiego za rok 1924 (Chronique du conservateur des monuments préhistoriques de la région de Kielce). Wiadomości Archeologiczne, t. 10.
Krukowski, S., 1936 - Paleolit Sowińca z r. 1935 (Paléolithe de la colline de Sowiniec). Wiadomości Archeologiczne, t. 14.
Krukowski, S., 1939 - Paleolit (Le Paléolithique). Prehistoria Ziem Polskich, Encyklopedia Polska PAU, t. 4; Kraków.
Madeyska-Niklewska, T., 1969 - Górnoplejstoceńskie osady jaskiń Wyżyny Krakowskiej (summary: Upper Pleistocene deposits in the caves of the Cracow Upland). Acta Geol. Polonica, vol, 19.
Pażaryski, W., 1953 - Plejstocen w przełomie Wisły przez wyżyny popołudniowe (summary: The Pleistocene in the Vistula gap across the Southern Uplands); Prace. Inst. Geol., t. 9.
Reymanówna, M., 1960 - Węgle drzewne z palenisk paleolitycznych w Górze Puławskiej (summary: Charcoals from the paleolithic hearths at Góra Puławska). Inst. Geol., Biul., 150.
Różycki, S. Z., 1967 - Plejstocen Polski Środkowej (Le Pléistocène de la Pologne Centrale). Warszawa.
Sawicki, L., 1932 - Sur la stratigraphie du loess en Pologne. Rocznik Polskiego Tow. Geol., t. 8.
Sawicki, L., 1935 - Przemysł świderski I stanowiska wydmowego Świdry Wielkie I (L'industrie swidérienne de la station Świdry Wielkie I). Przegląd Archeologiczny, t. 5.
Sawicki, L., 1952 - Warunki klimatyczne akumulacji lessu młodszego w świetle wyników badań stratygraficznych stanowiska paleolitycznego lessowego na Zwierzyńcu w Krakowie (résumé: Les conditions climatiques de la période de l'accumulation du loess supérieur aux environs de Cracovie). Państw. Inst. Geol., Biul. 66.
Sawicki, L., 1954 - Stratygrafia wysokiego tarasu erozyjno-akumulacyjnego pra-Wisły w Górze Puławskiej (summary: Stratigraphy of the pra-Vistula high terrace in Góra Puławska). Acta Geol. Polonica, vol. 4.
Sawicki, L., 1955 - Stanowisko paleolitu dolnego na Wawelu w Krakowie (Le gisement du Paléolithique inférieur de Wawel à Cracovie). Studia do dziejów Wawelu, t. I, Kraków.
Sawicki, L., 1960 - Stanowisko otwarte madleńskie Mały Antoniów (résumé: Gisement magdalénien Mały Antoniów). Inst. Geol., Biul. 150.
Schild, R., 1960 - Extension des éléments de type tarnovien dans les industries de l'extrême fin du Pléistocène. Archaeologia Polona, vol. 3.
Schild, R., 1964a - Chronologie du Cycle Mazovien. Report VIth INQUA Congress, Warsaw 1961, vol. 4.
Schild, R., 1964b - Paleolit końcowy i schyłkowy (Le Paléolithique final et tardif). Materiały do prahistorii ziem polskich, cz. I: Paleolit i Mezolit; Warszawa.
Schild, R., 1965 - Nowy przemysł cyklu madleńskiego w Polsce (résumé: Une nouvelle industrie du Cycle Magdalénien en Pologne). Archeologia Polski, t. 10.
Schild, R., 1967 - Wielkoprzemysłowe stanowisko Rydno IV/57 w Grzybowej Górze, pow. Starachowice (résumé: Rydno IV/57 station du Paléolithique final et Mésolithique). Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski, Warszawa.
Schild, R., 1968 - Całowanie, pow. Otwock. Informator archeologiczny - badania 1967 r. (Całowanie, distr. de Otwock. L'informateur archéologique - recherches 1967). Warszawa.
Sonneville-Bordes, D., 1960 - Le Paléolithique supérieur en Périgord. Bordeaux.
Szmit, Z., 1928 - Badania osadnictwa epoki kamiennej na Podlasiu (résumé: Recherches des colonisations de l'époque de pierre en Podlasie). Wiadomości Archeologiczne, t. 10.
Tchernych, A. P., 1959 - Pozdnyj paleolit srednego Pridnestroviya (Le Paléolithique supérieur de la région du Dniestr moyen). Trudy Komm. po izutcheniyu tchetvert. perioda Akad. Nauk SSSR, t. 15.
Tchernych, A. P., 1961 - Paleolititchna stoyanka Molodove V (Gisement paléolithique Molodove V). Kiev.
Tchernych, A. P., 1965 - Ob absolutnom vozraste paleolititcheskikh pamyatnikov Pridnestroviya (Age absolu des monuments paléolithiques dans la vallée du Dniestr). Stratigrafiya i periodizaciya paleolita Vostotchnoj i Centralnoj Evropy; Moskva.
