Transgressions of socially engaged artists. Moral implications and axiological conflicts

Authors

  • Paweł Możdżyński Uniwersytet Warszawski, Poland

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.2/5

Keywords:

sociology of art, sociology of morality, visual arts, socially engaged art, critical art, transgression

Abstract

This article addresses socially engaged artists’ transgressions, and their moral implications and axiological conflicts. The text opens with the presentation of the subject of the research, the concepts and theories commonly ultilised (including Pierre Bourdieu, Nathalie Heinich, Zygmunt Bauman, Emil Durkheim, Maria Ossowska) and the critical sociology perspective adopted in the text. In the following parts of the article, the author examines in detail selected transgressive threads in the visual arts, changes in the artistic ethos and notices the lack of an artist’s ethical code. Finally, he reflects on the possibility of applying Leszek Kołakowski’s concept of “ethics without a moral code” and Zygmunt Bauman’s concept of “personal morality” to artistic production.

References

Althamer Paweł. 2009. Guma. https://artmuseum.pl/pl/kolekcja/praca/althamer-pawel-guma [dostęp: 14.12.2022].

Atkinson Karen. 2017. Ethics for artists. Huffpost. https://www.huffpost.com/entry/ethics-for-artists_b_826053 [dostęp: 10.12.2022].

Bataille Georges. 1999. Erotyzm. tłum. Maryna Ochab. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Bauman Zygmunt. 1993. „Ponowoczesne wzory osobowe”. Studia Socjologiczne 2(129): 7–31.

Bauman Zygmunt. 1994. „Moralne obowiązki, etyczne zasady”. Etyka 27: 9–28.

Bauman Zygmunt. 1995. „A jeśli etyki zabraknie…”. Kultura Współczesna 1–2(5–6): 146–159.

Bauman Zygmunt. 2010a. Słuchając przeszłości, rozmawiając z przeszłością. W: Między chwilą a pięknem. O sztuce w rozpędzonym świecie. Tegoż, 79-86. Łódź: Wydawnictwo Oficyna.

Bauman Zygmunt. 2010b. Na wertepach cielesnego wyzwolenia. Wokół sztuki Grzegorza Klamana. W: Między chwilą a pięknem. O sztuce w rozpędzonym świecie. Tegoż, 103-111. Łódź: Wydawnictwo Oficyna.

Bauman Zygmunt. 2000. Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Sic.

Becker Howard S. 2008. Art worlds. Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.

Bell Daniel. 1994. Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. tłum. S. Amsterdamski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Beuys Joseph. 1990. Teksty, komentarze, wywiady. tłum. J. Jedliński, A. Sochacki, M. Piotrowska, Akademia Ruchu, Warszawa: Centrum Sztuki Współczesnej.

Bollin Przemysław. 2020. Jerzy Kalina o „Zatrutym źródle”: zaczynam się czuć, jak w barbarii. Onet. https://kultura.onet.pl/sztuka/jerzy-kalina-autor-rzezby-jana-pawla-ii-zabiera-glosdestrukcja-kraju/rjjd47l [dostęp: 10.11.2022].

Boltanski Luc. 2011. Od rzeczy do dzieła. Procesy atrybucji i nadawania wartości przedmiotom. tłum. I. Bojadżijewa. W: Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności. J. Sowa (red.), 17–44, Warszawa: Bęc Zmiana.

Bourdieu Pierre. 2001. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. tłum. A. Zawadzki. Kraków: Wydawnictwo Universitas.

Bourdieu Pierre, Wacquant Loïc J.D. 2001. Zaproszenie do socjologii refleksyjnej. tłum. A. Sawisz. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Bourdieu Pierre. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. tłum. P. Biłos. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Bourdieu Pierre. 2009. O telewizji. Panowanie dziennikarstwa. tłum. K. Sztandar-Sztanderska, A. Ziółkowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Burn Gordon. 2009. Sex & violence, death & silence. Foreword by Damien Hirst with David Peace. London: Faber And Faber Bloomsbury House.

Danto Arthur C. 2006. Świat sztuki. Pisma z filozofii sztuki. tłum. i oprac. L. Sosnowski. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Dickie George. 1974. Art and the aesthetic: An institutional analysis. New York–Ithaca: Cornell University Press.

Durkheim Emile. 1999. O podziale pracy społecznej. tłum. K. Wakar. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Durkheim Emile. 2011. Samobójstwo. Studium z socjologii. tłum. K. Wakar. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Gillen Eckhart. 1991. Angst vor Deutschland. W: Autoperforationartistik. C. Tannert (red.), 356–363. Nurnberg: Kunsthalle.

Heinich Nathalie. 2019. Sztuka jako wyzwanie dla socjologii. Rozmowy z Julianem Tenedosem. tłum. J.M. Kłoczkowski. Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.

Heartney Eleanor. 2004. Orlan: Magnificent „and”, W: Orlan. Carnal art. C. Cros, V. Rehberg, L. le Bon (red.), transl. D. Dusinberre, 223–234. Paris: Flammarion.

Hochschild Arlie R. 2005. Zarządzanie emocjami. Komercjalizacja ludzkich uczuć. tłum. J. Konieczny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Horkheimer Max, Theodor W. Adorno. 2010. Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Illouz Eva. 2009. Uczucia w dobie kapitalizmu. tłum. Z. Simbierowicz. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Jakubowicz Rafał. 2004. Ekstaza pamięci. Z Arturem Żmijewskim rozmawia Rafał Jakubowicz, Format. Pismo Artystyczne 44: 14–16.

Kardasz Magda. 2005. Przewodnik po twórczości Pawła Althamera. W: Paweł Althamer zachęca. M. Jurkiewicz, J. Pieńkos (red.), 9–15. Warszawa: Zachęta Narodowa Galeria Sztuki.

Kołakowski Leszek. 1967. Kultura i fetysze. Zbiór rozpraw, Warszawa: PWN.

Kowalczyk Izabela. 2000. Tożsamość zapisana ciałem. W: Sztuka kobiet. J. Ciesielska, A. Smalcerz (red.), 158–177. Bielsko-Biała: Galeria Bielska BWA .

Kowalczyk Izabela. 2014. „Sprawa Doroty Nieznalskiej a wojny kulturowe”. Studia Kulturoznawcze 2(6): 73–90.

Kozyra Katarzyna, Artur Żmijewski. 2008. Rozwarta i gotowa. Z Jackiem Markiewiczem rozmawiają Katarzyna Kozyra i Artur Żmijewski. W: Drżące ciała. Rozmowy z artystami. A. Żmijewski (red.), 272–279. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Kurant Agnieszka. Oskar Dawicki, Łukasz Ronduda, Janek Simon, Edwin Bendyk. 2009. Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Manifest Nooawangardy/Nowa Autonomia Sztuki. https://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/wydarzenie/13677#1 [dostęp: 31.12.2022].

Kutyła Julian, Patryk Wałaszkowski. 2016. Pawlenski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Lash Scott, Celia Lury. 2011. Globalny przemysł kulturowy. Medializacja rzeczy. tłum. J. Majmurek, R. Mitoraj. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Lubiak Jarosław. 2006. Dzieło nie tylko ludzkie. Exit 1(65). http://kwartalnik.exit.art.pl/article.php?edition=11&id=225&lang=pl [dostęp: 12.10.2020].

Lustych Jarek. 2020. Latent Voice, http://latentvoice.pl/# [dostęp: 23.03.2021]

Lyotard Jean-Francois. 1996. Filozofia i malarstwo w epoce eksperymentu. tłum. M.P. Markowski. W: Postmodernizm. Antologia przekładów. R. Nycz (red.), 62–80. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszyński.

Matt Gerald. 2006. Muzeum jako przedsiębiorstwo. Łatwo i przystępnie o zarządzaniu instytucją kultury. tłum. A. Wajs. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Mazurkiewicz Roman, Władysław Podrazik. 2007. Prorok na skale. Myśli Jerzego Nowosielskiego. Kraków: Znak.

Mouffe Chantal. 2008. Polityczność. Przewodnik Krytyki Politycznej. tłum. J. Erbel. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Możdżyński Paweł. 2008. Rytualna sztuka współczesna. W: Oblicza religii i religijności. I. Borowik, M. Libiszowska-Żółtkowska, J. Doktór (red.), 398–420. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Możdżyński Paweł. 2009. Emocje sztuki współczesnej. W: Emocje a kultura i życie społeczne. P. Binder, H. Palska, W. Pawlik (red.), 149–169. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.

Możdżyński Paweł. 2011a. Inicjacje i transgresje. Antystrukturalność sztuki XX i XXI wieku w oczach socjologa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Możdżyński Paweł. 2011b. „Tanatologia stosowana sztuki współczesnej”. Dyskurs. Zeszyty naukowo-artystyczne ASP we Wrocławiu 12: 112–132.

Możdżyński Paweł. 2013. Wykluczeni w polskiej sztuce współczesnej (1980–2011). W: Społecznie wykluczeni. Niewygodni, nienormatywni, nieprzystosowani, nieadekwatni. A.M. Kłonkowska, M. Szulc (red.), 153–170. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.

Możdżyński Paweł. 2016. Akademia Sztuk Pięknych w horyzoncie społeczeństwa konsumpcyjnego i pogoni za wrażeniami. W: Sztuki w kontekście społecznym. Nowe role akademii i współczesne oblicza akademizmu. Ł. Guzek (red.), 9–16. Gdańsk: Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.

Możdżyński Paweł. 2018. Transgresje i implozje późnego kapitalizmu. W: Rozumienie granic, granice rozumienia. Fenomenologicznie inspirowane interwencje w polu sztuki i humanistyki. K. Biały, M. Domański (red.), 146–159. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych w Łodzi.

Możdżyński Paweł. 2021. Cierpienie artystek i artystów. Analiza polskiego dyskursu sztuk wizualnych po 1989 roku. W: Cierpienie w perspektywie socjologicznej. P. Możdżyński (red.), 197–232. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Możdżyński Paweł. 2023. Transgresyjne sacrum we współczesnych sztukach wizualnych. Próba typologii. W: Sztuka wobec metafizyki. Postawy i strategie lat 2000–2020. Ł. Murzyn, R. Solewski, B. Stano (red.), 51–80. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.

Ossowska Maria. 2005. Socjologia moralności. Zarys zagadnień. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Piotrowski Piotr. 2003. „Ciało i tożsamość: sztuka ciała w Europie Środkowej”. Artium Quaestiones 14 (2003): 201–256.

Professional practices for artists. 1997–2011. College Art Association. https://www.collegeart.org/standards-and-guidelines/guidelines/practices [dostęp: 21.12.2022].

Ronduda Łukasz. 2006. Strategie subwersywne w sztukach medialnych. Kraków: RABID.

Sienkiewicz Karol. 2014. Zatańczą ci, co drżeli. Polska sztuka krytyczna. Warszawa: Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Karakter.

Sienkiewicz Karol. 2019. Kto się boi bananów Natalii LL, czyli dulszczyzna i cenzura w Muzeum Narodowym. Dyrektor Miziołek wyskoczył przed szereg. Gazeta Wyborcza. https://wyborcza.pl/7,112588,24708236,kto-sie-boi-bananow-natalii-ll-czyli-dulszczyzna-i-cenzura.html [dostęp: 12.10.2020]

Szabłowski Stach. 2020. Czekalska + Golec. Newbornes. Galeria Monopol. https://galeriamonopol.pl/czekalska-golec-newborns/ [dostęp: 12.08.2021].

Środa Magdalena, Barbara Skarga, Wojciech Pawlik, Krzysztof Kiciński, Ija Lazari-Pawłowska, Henryk Jankowski, Jan Woleński, Joanna Górnicka, Robert Piłat, Marek Wichrowski, Grzegorz Hansen, Janusz Kraszewski. 1994. „Dyskusja redakcyjna: wokół etyki zawodowej”. Etyka 27: 167–206.

Tarasiuk Agnieszka. 2020. Agnieszka Brzeżańska. Cała Ziemia Parkiem Narodowym. Przewodnik po wystawie. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie.

Turner Victor. 2005a. Gry społeczne, pola i metafory. Symboliczne działanie w społeczeństwie. tłum. W. Usakiewicz. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Turner Victor. 2005b. Od rytuału do teatru. tłum. M. i J. Dziekanowie. Warszawa: Volumen.

Turner Victor. 2010. Proces rytualny. Struktura i antystruktura. tłum. E. Dżurak. Warszawa: PIW.

Ujma Magdalena. 2000. Strach przed śmiesznością. W: Sztuka kobiet. J. Ciesielska, A. Smalcerz (red.), 70–91. Bielsko-Biała: Galeria Bielska BWA .

Wasilewski Marek. 2021. Sztuka w czasach populizmu. Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa.

Wodiczko Krzysztof. 2015. Socjoestetyka. Rozmawia Adam Ostolski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Znaniecki Florian. 1986. Fakty i przedmiot kulturowe. W: Znaniecki. J. Szacki (red.), 60–64. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Żmijewski Artur (red.). 2008a. Drżące ciała. Rozmowy z artystami. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Żmijewski Artur. 2008b. Pieśń skórzanego worka. Z Pawłem Althamerem rozmawia Artur Żmijewski. W: Drżące ciała. Rozmowy z artystami. A. Żmijewski (red.), 58–63. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Żmijewski Artur. 2008c. Z wiaderkami świńskim truchtem. Z Katarzyną Kozyrą rozmawia Artur Żmijewski. W: Drżące ciała. Rozmowy z artystami. A. Żmijewski (red.), 186–194. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Żmijewski Artur. 2008d. Artysta nie może być odpowiedzialny. Ze Zbigniewem Liberą rozmawiają Łukasz Gorczyca i Artur Żmijewski. W: Drżące ciała. Rozmowy z artystami. A. Żmijewski (red.), 243–259. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Downloads

Published

2024-06-13

How to Cite

Możdżyński, P. (2024). Transgressions of socially engaged artists. Moral implications and axiological conflicts. Przegląd Socjologiczny, 73(2), 97–120. https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.2/5

Issue

Section

ARTICLES