In the chains of “slastolubie”. Mikhail Shcherbatov as a critic of changes in Russian customs after the reforms of Peter the Great
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2023/128/1Keywords:
„słastolubie, Russia, enlightenment, moralsAbstract
Background: In this article, the author deals with the analysis of Russian thinker Prince Mikhail Mikhailovich Shcherbatov’s (1733–1790) views on the moral changes that took place in Russia after opening to the West as a result of Peter the Great’s reforms.
Research purpose: The issues of the then profound revaluation in the sphere of Russians’collective psyche that resulted from top-down Europeanization by the first Russian emperor, are little known in Poland, if at all. Therefore, it appears to be cognitively advantageous to attempt to try to bring them closer and systematize them.
Methods: The article is based on the critical analysis of the 1786 political pamphlet O povreždenii nravov v Rossii, which was not published until 1858 in an émigré publication. The text cited comes from the second volume of Shcherbatov’s Works, published in 1898.
Conclusions: Shcherbatov, often cited as the “crown critic of Peter the Great’s reforms, is in fact only a harsh reviewer of the first Russian emperor’s doings to a limited extent, as he appreciated his modernization efforts. However, he condemned the long-term effects that Peter the Great may have not foreseen.
References
Artem’eva T.V., Mihail Ŝerbatov, Izdatel’stvo S.-Peterburgskogo universiteta, St.-Peterburg 1994.
Bespâtyh Û.N., Aleksandr Danilovič Menšikov: mify ireal’nost’, Istoričeskaâ illûstraciâ, St.-Peterburg 2008 [2005¹].
Błachowska K., Narodziny Imperium. Rozwój terytorialny państwa carów w ujęciu historyków rosyjskich XVIII i XIX wieku, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2001.
Boltin I.N., Kritičeskìâ priměčanìâ na pervyĭ [–vtoroĭ] tomʺ Istorìi knâzâ Ŝerbatova, Vʺ Tip. Korpusa čužestrannyhʺ edinověrcovʺ, t. 1–2, St.-Peterburg 1793–1794.
Brückner A., Historia literatury rosyjskiej, t. 1–2, 1922–1923, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Lwów–Warszawa–Kraków 1922–1923.
Duffy J.P., Ricci V.L., Carowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999 [tyt. oryg. Czars. Russia’s rulers for over one thousand years, Facts on File, New York 1995 – tłum. R. Śmietana].
Eševskij S. (wyd.), O povreždenii nravov v Rossii. Neizdannoe sočinene, Atenej. Žurnal kritiki, sovremennoj istorii i literatury 1858/3.
Fedosov I.A., Iz istorii russkoj obŝestvennoj mysli XVIII stoletiâ: M.M. Ŝerbatov, Izdatel’stvo Moskovskogo gosudarstvennogo universiteta imeni M.V. Lomonosova, Moskva 1967.
Grad J., Obyczaj a moralność. Próba metodologicznego uporządkowania badań dotychczasowych, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 1993.
Heller M., Historia imperium rosyjskiego, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 2005 [tyt. oryg. Istoriâ Rossijskoj imperii, Izdatel’stvo MIK, Moskwa 1997 – tłum. E. Melech, T. Kaczmarek].
Kalinina S.G., Gosudarstvennaâ deâtel’nost’ M.M. Ŝerbatova. Idei i praktika (1767–1790 gg.), avtoreferat dissertacii na soisk. uč. step. kandidata istoričeskih nauk, Izdatel’stvo OOO «MAKS Press», Moskva 2004.
Kalinina S.G., Problemy rekonstrukcji i biografii knâzâ M.M. Ŝerbatova, Arhiv russkoj istorii 2002/7.
Nazarenko B.A., Gosudarstvenno-pravovye vzglâdy M.M. Ŝerbatova. Istoriko-pravovoe issledovanie, avtoreferat dissertacii na soisk. uč. step. kandydata ûridičeskih nauk, Moskovskij gosudarstvennyj ûridičeskij universitet imeni O.E. Kutafina (MGÛA), Moskva 2009.
Niskovskaâ M.I., Recepciâ antičnosti v istoriko-publicističeskom Nasledii M.M. Ŝerbatova: monografiâ, IÂLI Komi NC Uro RAN, Sytykwar 2018.
Plehanov G.W., Istoriâ russkoj obŝestvennoj mysli, Literaturno-izdatel’skij otdel Narkomata po prosveŝeniû, t. 1–3, Moskva 1918–1919.
Posselt M., Der General und Admiral Franz Lefort. Sein Leben und seine Zeit. Ein Beitrag zur Geschichte Peter’s des Grossen, Buchhandlug von Joseph Baer, Frankfurt am Main 1866.
Przebinda G., Od Czaadajewa do Bierdiajewa. Spór o Boga i człowieka w myśli rosyjskiej (1832–1922), Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1998.
Przybył-Sadowska E., Sadowski J., Urbanek D., Rosja. Przestrzeń, czas i znaki, Wydawnictwo LIBRON – Filip Lohner, Kraków 2016.
Romanowski D., Trzeci Rzym. Rozwój rosyjskiej idei imperialnej, Księgarnia Akademicka, Kraków 2013.
Rustam-Zade Z.P., Žizn’ i tvorčestvo M.M. Ŝerbatova, Izdatel’stvo Lejla, St.-Peterburg 2000.
Samin S.M., K voprosu o vliânii pobedy vojsk Petra I pod Azovom (1696 g.) na formirovanie položitel’nogo obraza Rossii v Evrope. (Po materialam kurantov), Očerki feodal noj Rossii 2009/13.
Serczyk W.A., Piotr Wielki, Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, wyd. 4, Wrocław–Warszawa–Kraków 2003 [1973¹].
Ŝerbatov M.M., Istoriâ rossijskaâ ot drevnejših vremen, t. 1–7, Izdatel’stvo Imperatorskoj Akademii nauk, St.-Peterburg 1770–1791.
Ŝerbatov M.M., O povreždenii nravov v Rossii, w: I.P. Chruŝev, A.G. Voronov (red.), Sočineniâ knâzâ M.M. Ŝerbatova, Izdatel’stvo «Tipografiâ M. Akinfeeva i I. Leont’eva», (t. 1–2, 1896–1898), tu: t. 2, St.-Peterburg 1898.
Špidlik T., Myśl rosyjska. Inna wizja człowieka, Wydawnictwo Księży Marianów, Warszawa 2000.
Tereŝenko Т.N. (oprac.), Simfoniâ po tvoreniâm svâtitelâ Tihona Zadonskogo, Izdatel stvo «Darʺ», Moskva 2007.
Troyat H., Piotr Wielki. Geniusz i szaleństwo, Wydawnictwo Amber, Warszawa 2005 [tyt. oryg. Pierre le Grand, Éditions Flammarion, Paris 1979 – tłum. B. Przybyłowska].
Videnkina К.А., Knâz’ M.M. Ŝerbatov i konservativnoe napravlenie rossijskoj obŝestvenno-političeskoj mysli vtoroj poloviny XVIII, avtoreferat dissertacii na soisk. uč. step. Kandidata istoričeskih nauk: special’nost’ «Otečestvennaâ istoriâ»), Adygejskij gosudarstvennyj universitet, Majkop 2019.
Walicki A., W kręgu konserwatywnej utopii. Struktury i przemiany rosyjskiego słowianofilstwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Walicki A., Zarys myśli rosyjskiej od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2005.
Wiatr J.J., Społeczeństwo. Wstęp do socjologii systematycznej, wyd. 5, PWN, Warszawa 1973 [1964¹].
Ènciklopedičeskij slovar’ Brokgauza i Efrona (ÈSBE), t. 1–86, St.-Peterburg 1890–1907:
Bibikov, Vasilij Il’ič, t. 3a (1891),
Voroncovy, t. 7 (1892),
Posoškov, Ivan Tihonovič, t. 24a (1898),
Trubeckie, gosudarstvennye deâteli, t. 33a (1901).
Russkij biografičeskij slovar’ (RBS), t. 1–25, St.-Peterburg 1896–1918:
Lev Aleksandrovič (ober-štalmejster), t. 11 (1914),
Šuvalov, Ivan Ivanovič, t. 23 (1911).
Repnikov A., Doklad: Ŝerbatov Mihail Mihajlovič (1733–1790), https://ronl.org/doklady/biografii/57572/, tam też literatura; stan na 23.04.2022 r.
Suhov A.D., Mihail Mihajlovič Ŝerbatov, http://www.hrono.info/biograf/bio_sh/scherbatovmm02.php; stan na 29.05.2023 r.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
