Subsydiarność, decentralizacja i autonomia finansowa jednostek samorządu terytorialnego w Polsce – przeszłość i przyszłość
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/117/18Słowa kluczowe:
samorząd terytorialny, autonomia dochodowa, autonomia wydatkowaAbstrakt
Przedmiot badań: Zachodzące na przestrzeni trzech ostatnich dekad zmiany w zakresie autonomii finansowej, w szczególności autonomii dochodowej, jednostek samorządu terytorialnego w połączeniu z niedawnymi zmianami niektórych przepisów prawa i ich potencjalnym wpływem na autonomię dochodową oraz wydatkową jednostek samorządu terytorialnego prowadzą do pytań o to, czy polskie samorządy wciąż posiadają wystarczającą autonomię finansową, by móc efektywnie funkcjonować w oparciu o i w ramach zasady subsydiarności.
Cel badawczy: Głównym celem artykułu jest podjęcie refleksji nad stanem samorządności w Polsce, w szczególności przeprowadzenie krytycznej oceny poziomu autonomii finansowej jednostek samorządu terytorialnego w Polsce.
Metoda badawcza: Artykuł rozpoczyna przegląd literatury odnoszącej się do kluczowych z punktu widzenia tematu koncepcji – subsydiarności, decentralizacji oraz autonomii finansowej. W artykule pojawiają się m.in. odniesienia do wybranych podejść do operacjonalizacji pojęcia ‘autonomii finansowej’ i pomiaru jej poziomu, w oparciu o które prowadzona jest dalsza analiza i dyskusja.
Wnioski: Artykuł kończy się wezwaniem do zainicjowania powszechnej debaty nad przyszłością polskiego samorządu terytorialnego. Debata taka wydaje się być niezbędna w świetle dotychczasowych trendów oraz spodziewanych w niedalekiej przyszłości skutków omawianych w tekście zmian przepisów prawa jak również wpływu pandemii koronawirusa, które stopniowo, lecz nieubłagalnie prowadzą do erozji modelu samorządności, który trzy dekady temu oparty został na założeniu o kluczowej roli znacznej autonomii finansowej.
Liczba pobrań
Bibliografia
Akai N., Nishimura Y., Sakata M., Complementarity, fiscal decentralization and economic growth, Economics of Governance 2007/8, pp. 339–362.
Bahl R., Linn J.F., Urban public finance in developing countries, World Bank 1992.
Bailey S.J., Local government economics: principles and practice, Macmillan, London 1999.
Baldwin R.E., Krugman P., Agglomeration, integration and tax harmonization, National Bureau of Economic Research, Working Paper 2002/9290, Cambridge, MA.
Besley T., Case A.C., Incumbent behavior: Vote-seeking, tax-setting, and yardstick competition, American Economic Review 1995/85, pp. 25–45.
Besley T., Coate S., Centralized versus decentralized provision of local public goods: a political economy analysis, Journal of Public Economics 2003/87, pp. 2611–2637.
Blöchliger H., Akgun O., Fiscal decentralisation and economic growth, in: J. Kim, S. Dough¬erty (eds.), Fiscal Decentralisation and Inclusive Growth, OECD Fiscal Federalism Studies 2018, pp. 21–44.
Dziemianowicz R., Dysfunkcje udziałów w podatkach państwowych w aspekcie zmniejszającej się samodzielności dochodowej samorządu terytorialnego w Polsce [Dysfunctions of shares in state income taxes in the aspect of decreasing the revenue autonomy of the local govern¬ment in Poland], Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2017/485, pp. 90–107.
Ebel R., Yilmaz S., On the measurement and impact of fiscal decentralization, World Bank Policy Research, Working Paper 2002/2809, Washington, DC.
Forbes, Samorządy boją się, że zapłacą za niższe podatki. Warszawa może stracić 1,3 mld zł, Forbes.pl, date of publication: 15.07.2019; accessed 18.06.2020.
Føllesdal A., Competing conceptions of subsidiarity, in: J.E. Fleming, J.T. Levy, Federalism and Subsidiarity, NOMOS LV, Yearbook of the American Society for Political and Legal Philo-sophy, New Your University Press, New York and London 2014, pp. 214–230.
Hansen T., Klausen J.E., Between the welfare state and local government autonomy, Local Gov¬ernment Studies 2010/28 (4), pp. 47–66.
Horga I., Florian G.L., Multilevel Governance (MLG) and Subsidiary Principle in White Paper of MLG of the Committee of the Regions (COR), MPRA Paper 2011/44854, University of Munich.
Huther J., Shah A., Applying a simple measure of good governance in the debate on fiscal decen¬tralization, World Bank 1999, doi: 10.1596/1813–9450–1894.
Jordan A., Jeppesen T., EU environmental policy: adapting to the principle of subsidiarity?, European Environment 2000/10, pp. 64–74.
Kalisiak-Mędelska M., Some aspects of public administration reforms in Poland after 1989 – the revenue autonomy of local governments, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2013/324, pp. 70–81.
Kamiński R., Samorząd terytorialny w świetle zasady subsydiarności, Civitas Homnibus: rocz¬nik filozoficzno-społeczny 2013/8, pp. 43–54.
Letelier L., Explaining fiscal decentralization, Public Finance Review 2005/33/2, pp. 155–183.
de Lourdes Melo Zurita M., Cook B., Harms L., March A., Towards new disaster governance: subsidiarity as a critical tool, Environmental Policy and Governance 2015/25, pp. 386–398.
Martinez-Vazquez J., Lago-Penas S., Sacchi A., The impact of fiscal decentralization: a survey, Journal of Economic Surveys 2017/31/4, pp. 1095–1129.
Martini A., Spataro L., The Principle of Subsidiarity and the Ethical Factor in Giuseppe Tonio¬lo’s Thought, Journal of Business Ethics 2018/153, pp. 105–119.
de Mello L.R., Fiscal decentralization and intergovernmental fiscal relations: a cross-country analysis, World Development 2000/28/2, pp. 365–380.
Meloche J.-P., Vaillancourt F., Yilmaz S., Decentralization or fiscal autonomy? What does really matter? Effects on growth and public sector size in European transition countries, World Bank Policy Research, Working Paper 2004/3254, Washington, DC.
Oates W.E., Fiscal decentralization and economic development, National Tax Journal 1993/46/2, pp. 237–243.
Oulasvirta L., Turała M., Financial autonomy and consistency of central government policy towards local governments, International Review of Administrative Sciences 2009/75 (2), pp. 311–332.
Poniatowicz M., Determinanty autonomii dochodowej samorządu terytorialnego w Polsce [De¬terminants of the revenue autonomy of the local government in Poland], Nauki o Finansach 2015/1 (22), pp. 11–30.
Schütze R., Subsidiarity after Lisbon: reinforcing the safeguards of federalism?, Cambridge Law Journal 2009/68 (3), pp. 525–536.
Spolaore E., The political economy of European integration, National Bureau of Economic Re¬search, Working Paper 2015/21250, Cambridge, MA.
Stegarescu D., Public sector decentralisation: measurement concepts and recent international trends, Fiscal Studies 2005/26 (3), pp. 301–333.
Surówka K., Adekwatność dochodów jst do zakresu realizowanych zadań a problem ich samo¬dzielności finansowej na przykładzie gmin oraz miast na prawach powiatu [The adequacy of local government’ revenue on realized tasks and the problem of their financial autonomy on the example of municipalities and cities with the rights of district], Prace Naukowe Uni¬wersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2017/485, pp. 430–439.
Teasdale A.L., Subsidiarity in post-Maastricht Europe, The Political Quarterly 1993/64/2, pp. 187–197.
Tiebout C., A pure theory of local expenditures, Journal of Political Economy 1956/64, pp. 416–424.
Weingast B.R., The economic role of political institutions: Market-preserving federalism and economic development, Journal of Law, Economics and Organization 1995/11/1, pp. 1–31.
Wildasin D.E., Interjurisdictional capital mobility: fiscal externality and a corrective subsidy, Journal of Urban Economics 1989/25, pp. 193–212.
van Zeben J., Subsidiarity in European environmental law: a competence allocation approach, Harvard Environmental Law Review 2014/38, pp. 415–464.
