Budżet a normy prawa podatkowego

Abstrakt

Przedmiot badań: Niniejszy artykuł poświęcony jest wybranym relacjom prawnym i faktycz­nym zachodzącym między budżetem a normami prawa podatkowego, dotyczącym gromadzenia dochodów budżetowych. Przedmiotem badań są więc przede wszystkim normy prawne ustawy o finansach publicznych, ustawa budżetowa i sam budżet, który jest jej elementem, oraz normy prawa podatkowego. Badaniom podlega także faktyczny wpływ budżetu w toku jego wykonywa­nia na stosowanie prawa podatkowego.

Cel badawczy: Podstawowym celem artykułu jest ustalenie i ocena, na tle charakteru prawnego budżetu i właściwości norm prawa podatkowego, praktyki stosowania norm prawa podatkowego, a w szczególności odpowiedź na pytanie, czy potrzeby budżetowe mają faktyczny wpływ na sto­sowanie norm prawa podatkowego i na czym ten wpływ polega.

Metoda badawcza: Cele artykułu wyznaczają jego układ i metodę badawczą. Określenie relacji prawnych wymaga ustaleń dotyczących charakteru prawnego budżetu i cech norm prawa podat­kowego. Podstawową metodą jest w tym przypadku analiza materiału normatywnego i poglądów piśmiennictwa. Następnie sprawdzono, jak wygląda stosowanie prawa w tym zakresie, odwołując się do orzecznictwa i literatury zajmującej się praktyką.1

Wyniki: Budżet państwa jest zawarty w ustawie budżetowej i jest jej najważniejszym, choć nie­jedynym, elementem. Wśród dochodów budżetowych najważniejszą rolę odgrywają podatki. Sta­nowią one w polskim budżecie ponad 90% dochodów ogółem. Dochody podatkowe budżetu są gromadzone zgodnie z prawem podatkowym. Normy prawa podatkowego określają konstrukcję podatku i w ten sposób decydują o jego wysokości. Kwoty dochodów ujęte w budżecie mają je­dynie charakter prognoz, a „zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa” (art. 51 u.f.p.).

Praktyka wskazuje na to, że wzrost praktycznego znaczenia strony dochodowej budżetu poza gra­nice wyznaczone ustawą o finansach publicznych i dążenie do zgromadzenia jak najwyższej kwo­ty dochodów oznacza często naruszanie prawa podatkowego. W takiej sytuacji dochodzi także do łamania praw podatnika. Przykłady w tym zakresie wskazane zostały w niniejszym artykule. Naruszenia prawa podatkowego przez organy podatkowe zmierzające do maksymalizacji docho­dów budżetowych na większą skalę prowadzą do wielu niekorzystnych zjawisk. Przede wszyst­kim dochodzi do naruszenia fundamentalnej dla praworządności zasady wyrażonej w art. 7 Kon­stytucji RP, zgodnie z którym „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Ponadto następuje zmniejszenie albo nawet utrata zaufania podatników do organów po­datkowych, czy szerzej do państwa. Naruszona zostaje również zasada pewności opodatkowania. Nie ulega również wątpliwości, że naruszanie prawa przez organy podatkowe prowadzi także do wzrostu kosztów finansowych i społecznych funkcjonowania systemu podatkowego i zakłóca owo funkcjonowanie.