Obligatio naturalis w prawie daninowym? Uwagi o regulacji odpowiedzialności podatnika wobec zaniżenia (nieujawnienia) podstawy opodatkowania przez płatnika
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2021/118/4Słowa kluczowe:
odpowiedzialność podatnika, ograniczenie odpowiedzialności, odpowiedzialność płatnika, odpowiedzialność osób trzecich, bezpodstawne wzbogacenieAbstrakt
Przedmiot badań: Artykuł jest poświęcony konsekwencjom wprowadzenia do ogólnego prawa podatkowego ograniczenia odpowiedzialności podatnika w przypadkach zaniżenia lub nieujawnienia podstawy opodatkowania przez płatnika.
Cel badawczy: Celem artykułu jest określenie struktury zobowiązania podatkowego podatnika w związku z ograniczeniem jego odpowiedzialności do wysokości zaliczek niepobranych przez płatnika, a także określenie charakteru prawnego tego ograniczenia. Autor ocenia również wpływ ograniczenia odpowiedzialności podatnika na odpowiedzialność podmiotów mogących odpowiadać za jego zaległości podatkowe jako osoby trzecie, a ponadto poddaje analizie dopuszczalność dochodzenia przez płatnika od podatnika, na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, zwrotu świadczenia uiszczonego na poczet zobowiązania podatkowego objętego ograniczeniem odpowiedzialności.1
Metoda badawcza: Rozważania w pracy zostały przeprowadzone w oparciu o metodę dogmatyczno-prawną i teoretyczno-prawną.
Wyniki: Ograniczenie odpowiedzialności podatnika wobec zaniżenia lub nieujawnienia podstawy opodatkowania przez płatnika nie prowadzi do ukształtowania zobowiązania podatkowego jako zobowiązania naturalnego. W strukturze zobowiązania podatnika ograniczeniu ulega jedynie element w postaci odpowiedzialności, co oznacza, że wobec niewygaśnięcia samego zobowiązania zapłata podatku jest należna i nie prowadzi do powstania nadpłaty podatkowej. Taki stan rzeczy oddziałuje również na możliwość orzekania przez organ podatkowy o odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe podatnika. Wobec akcesoryjności i subsydiarności tej odpowiedzialności nie jest dopuszczalne wydanie decyzji wobec osoby trzeciej w granicach szerszych aniżeli wyznaczone kwotowym limitem odpowiedzialności podatnika. Decyzja wydana w szerszym zakresie byłaby z przyczyn prawnych niewykonalna. Z uwagi na cel ograniczenia odpowiedzialności podatnika, uiszczenie przez płatnika świadczenia związanego z jego wyłączną odpowiedzialnością nie rodzi jego roszczenia o zwrot kwoty odpowiadającej wysokości tego świadczenia.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r., nr 78, poz. 483).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1740).
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tj. Dz.U. z 2020 r., poz. 1325 ze zm.).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U. z 1933 r., nr 82, poz. 598).
Babiarz S., w: S. Babiarz, B. Dauter, B. Gruszczyński, R. Hauser, A. Kabat, M. Niezgódka- -Medek, Ordynacja podatkowa. Komentarz, LexisNexis Polska, Warszawa 2015.
Budziarek M., Charakter prawny i funkcja poboru podatku przez płatnika w szczególności w świetle art. 84 i 31 ust. 3 Konstytucji, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2018.
Budziarek M., Zobowiązanie płatnicze – charakter, konstrukcja oraz relacje pomiędzy zobowiązaniem płatniczym a zobowiązaniem podatkowym, Studia Prawno-Ekonomiczne 2017/CIII, s. 25–44.
Budziarek M., w: H. Dzwonkowski (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, C.H. Beck, Warszawa 2020.
Brzeziński B., Kalinowski M., Olesińska A., Ordynacja podatkowa. Komentarz praktyczny, ODDK Spółka z o.o. Sp.k., Gdańsk 2017.
Dębowska-Romanowska T., Pojęcie podatków i innych danin publicznych w świetle konstytucji, w: W. Miemiec (red.), Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego. Księga Jubileuszowa Profesora Ryszarda Mastalskiego, Wrocław 2009, s. 110–123.
Etel L., w: C. Kosikowski, L. Etel (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Wolters Kluwer, Warszawa 2009.
Księżak P., Bezpodstawne wzbogacenie. Art. 405–414 KC. Komentarz, C.H. Beck, Legalis 2007, nb. 36.
Kuryłowicz M., Wiliński A., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Machnikowski P., Struktura zobowiązania, w: K. Osajda (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 5. Prawo zobowiązań – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2020, s. 131–192.
Mastalski R., w: B. Adamiak, J. Borkowski, R. Mastalski, J. Zubrzycki, Ordynacja podatkowa. Komentarz, Oficyna Wydawnicza UNIMEX, Wrocław 2011.
Mostowik P., Bezpodstawne wzbogacenie, w: A. Olejniczak (red.), System Prawa Prywatnego. Tom 6. Prawo zobowiązań – część ogólna, C.H. Beck, Warszawa 2018, s. 217–358.
Olesiak J., Odpowiedzialność członków zarządu spółek kapitałowych za ich zaległości podatkowe jako ciężar publiczny w świetle zasady proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, Poltext, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Warszawa–Łódź 2020.
Olesiak J., Pajor Ł., Odpowiedzialność osób trzecich za odsetki od zaległości podatkowych a ogłoszenie upadłości podatnika. Glosa do wyroku NSA z dnia 15 kwietnia 2009 r., II FSK 60/08, Gdańskie Studia Prawnicze – Przegląd Orzecznictwa 2011/1, s. 85–93.
Olesińska A., Uchylenie odpowiedzialności podatnika za zaliczki niepobrane przez płatnika, Prawo i Podatki 2007/6, s. 20–24.
Olszowy W., Niektóre zagadnienia prawne odpowiedzialności podatkowej, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 1992/54, s. 85–100.
Pajor Ł., Sytuacja prawna wspólnika spółki niemającej osobowości prawnej jako dłużnika podatkowego, Wolters Kluwer, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Warszawa–Łódź 2020.
Pietrzykowski K., w: K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I, Warszawa 2002.
Radwański Z., Prawo zobowiązań, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
Ziembiński Z., Przepis prawny a norma prawna, Ruch Prawniczy i Ekonomiczny 1960/1, s. 105–122.
Wyrok NSA z dnia 28 maja 2013 r., II FSK 2075/11, LEX nr 1328451.
Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2002 r., P 6/02, LEX nr 57100.
Wyrok TK z dnia 10 listopada 2004 r., Kp 1/04, LEX nr 148482
Wyrok TK z dnia 9 listopada 2010 r., SK 10/08, LEX nr 612154.
Wyrok TK z dnia 19 czerwca 2012 r., P 41/10, LEX nr 1166849.
Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 16 czerwca 2009 r., I SA/Bd 236/09, LEX nr 563337.
Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 19 października 2017 r., III SA/Gl 638/17, LEX nr 2399067.
Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 29 sierpnia 2017 r., I SA/Rz 298/17, LEX nr 2376612.
Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 12 września 2002 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, druk nr 414 Sejmu IV kadencji.
Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw, druk nr 731 Sejmu V kadencji.
