Juliusz Cezar – tyran czy nadzieja Rzeczpospolitej? Analiza mowy Pro Marcello Marka Tulliusza Cycerona
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2021/121/1Słowa kluczowe:
rector rei publicae, tyrania, dyktatura, optimus status rei publicaeAbstrakt
Przedmiot badań: W artykule dokonano analizy mowy Pro Marcello Cycerona w ścisłym związku z problemem politycznym, którego mowa dotyczyła. Komparatystyczne zestawienie mowy z poglądami zaprezentowanymi w dialogu De re publica dowodzi, że cycerońska retoryka odpowiada w tym wypadku wcześniej zaprezentowanej filozofii politycznej. Jednocześnie potwierdza także niezmienny antytyraniczny wymiar wystąpień Cycerona, dla którego wolność rzymskiej wspólnoty politycznej od tyranii i jej odmian jest wartością nadrzędną.
Cel badawczy: Analiza mowy Pro Marcello oraz wskazanie jej antytyranicznego wymiaru.
Metoda badawcza: W artykule wykorzystano metodę historyczno-prawną oraz metodę porównawczą.
Wyniki: Mowa Pro Marcello jest w istocie republikańskim komunikatem kierowanym do zwycięskiego wodza, który w przekonaniu Cycerona, kierując się dobrem wspólnym – rei publicae causa, winien podążyć drogą prowadzącą do „najlepszego ustroju” (optimus status rei publicae). Cyceron w Pro Marcello stawia Cezara w miejscu, które przypisywał Scypionowi w De re publica, jako politykowi (rector rei publicae), któremu „przyjdzie zostać dyktatorem i uporządkować sprawy rzeczpospolitej”.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Asmis C., A New Kind of Model Cicero’s Roman Constitution in De Republica, The American Journal of Philology 2005/126/3, s. 377–416.
Banach T., Ex rege dominus, ex optimatibus factio, ex populo turba. O cyklach ustrojowych w De re publica Cycerona, Studia Prawno-Ekonomiczne (oddany do druku).
Banach T., Polityczno-prawne aspekty pojęcia res publica w republikańskim Rzymie, Pro Fide Rege et Lege 2020/84, s. 149–188.
Banach T., Quid leges sine moribus? Jurydyczny wymiar dobra wspólnego w republikańskim Rzymie, Pro Fide Rege et Lege 2020/83, s. 35–47.
Benvenuti F., Cicerone panegirista. Punti di (dis)somiglianza tra la „Post reditum in senatu” e la „Pro Marcello”, Griseldaonline 2021/20/1, s. 97–121.
Bringmann K., Historia republiki rzymskiej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2010.
Canfora L., Julius Caesar. The People’s Dictator, Edinburgh University Press, Edinburgh 2007.
Coleman-Norton P.R., Gaius Julius Caesar and Roman Law, The Classical Weekly 1956/50/2, s. 24–26.
Crawford M., Rzym w okresie republiki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2004.
Dugan J., Cicero and Politics of Ambiguity: Interpreting the Pro Marcello, w: C. Steel, H. van der Blom (red.), Community and Communication. Oratory and Politics in Republican Rome, Oxford University Press, Oxford 2013, s. 210–226.
Dyer R.R., Rhetoric and Intention in Cicero’s Pro Marcello, The Journal of Roman Studies 1990/80, s. 17–30.
Earl D., The Moral and Political Tradition of Rome, Cornell University Press, Ithaca, New York 1967.
Feeney D., Caesar’s Calendar: Ancient Time and the Beginnings of History, University of California Press, Berkeley, Los Angeles, London 2007.
Gelzer M., Caesar: Politician and Statesman, Blackwell, Oxford 1968.
Glinister F., Kingship and tyranny in archaic Rome, w: S. Lewis (red.), Ancient Tyranny, Edinburgh University Press, Edinburgh 2006.
Gotoff H.C., Cicero’s Caesarian Orations, w: J.M. May (red.), Brill’s Companion to Cicero, Brill, Leiden 2002, s. 219–272.
Gotoff H.C., Cicero’s Caesarian Speeches. A Stylistic Commentary, The University of North Carolina Press, Chapel Hill, London 1993.
Hall J., Serving the Times: Cicero and Caesar the Dictator, w: W.J. Dominik, J. Garthwaite, P.A. Roche (red.), Writing Politics in Imperial Rome, Brill, Leiden Boston 2009, s. 89–110.
Kalyvas A., The Tyranny of Dictatorship. When the Greek Tyrant Met the Roman Dictator, Political Theory 2007/35/4, s. 412–442.
Konstan D., Clemency as a Virtue, Classical Philology 2005/100/4, s. 337–346.
Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni, Czytelnik, Warszawa 1989.
Leff M., Cicero’s “Pro Murena” and the Strong Case for Rhetoric, Rhetoric and Public Affairs 1998/1/1, s. 61–88.
Lintott A., Cicero as Evidence: A Historian’s Companion, Oxford University Press, Oxford 2008.
Mitchell T.M., Cicero. The Senior Statesman, Yale University Press, New Haven, London 1991.
Nicgorski W., Cicero’s Paradoxes and His Idea of Utility, Political Theory 1984/12/4, s. 557–578.
Pieper C., Velden B., Introduction. Caesar’s death: a new beginning of history?, w: C. Pieper, B. Velden (red.), Reading Cicero’s Final Years, De Gruyter, Berlin, Boston 2020, s. 1–14.
Powell J.G.F., Cicero’s De Re Publica and the Virtues of the Statesman, w: W. Nicgorski (red.), Cicero’s Practical Philosophy, University of Notre Dame Press, Notre Dame, Indiana 2012.
Powell J.G.F., The rector rei publicae of Cicero’s De Republica, Scripta Classica Israelica 1994/ XIII, s. 19–29.
Rawson E., Cicero. A Portrait, Allen Lane, London 1975.
Ridley R.T., The Dictator’s Mistake; Caesar’s Escape from Sulla, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte , 2nd Qtr. 2000/49/2, s. 211–229.
Rogosz N., Stanowisko senatu wobec rywalizacji Pompejusza z Cezarem (1 XII 50 r. – 11 I 49 r. p.n.e.), w: A. Kunisz (red.), Rzym antyczny : polityka i pieniądz, t. 2, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1997, s. 9–37.
Rosenstein N., Aristocratic Values, w: N. Rosenstein, R. Morstein-Marx (red.), A Companion to the Roman Republic, John Wiley & Sons, Oxford 2006, s. 365–382.
Rudnicki J., Instytucja dyktatury w Republice Rzymskiej, CP-H, 2011/LXIII/1, s. 11–46.
Scatolin A., Cicero’s Praise of Caesar in the Pro Marcello: A Reassessment of a Rhetorical Strategy, w: L. Calboli Montefusco, M.S. Celentano (red.), Papers on Rhetoric, XIV, Pliniana Selci Lana, Perugia 2018, s. 135–150.
Stem R., Cicero as Orator and Philosopher: The Value of the Pro Murena for Ciceronian Political Thought, The Review of Politics 2006/68, s. 206–231.
Stevenson T., Julius Caesar and the Transformation of the Roman Republic, Routledge, London, New York 2015.
Stevenson T., Readings of Scipio’s Dictatorship in Cicero’s “De Re Publica” (6.12), The Classical Quarterly 2005/55/1, s. 140–152.
Syme R., Tacitus, vol. 1, Oxford University Press, Oxford 1958.
Tatum W.J., The Final Crisis (69–44), w: N. Rosenstein, R. Morstein-Marx (red.), A Companion to the Roman Republic, Oxford 2006, s. 190–212.
Tempest K., An Ethos of Sinserity: Echoes of the “The Republica” in Cicero’s “Pro Marcello”, Greece & Rome 2013/60/2, s. 262–280.
Walter G., Cezar, PIW, Warszawa 2006.
Winterbottom M., Believing in Pro Marcello, w: J.F. Miller, C. Damon K.S. Myers (red.), Beiträge zur Altertumskunde, München, Leipzig 2002, s. 24–38.
Wolf R., Cicero. The Philosophy of a Roman Sceptic, Routledge, London, New York 2015.
Yakobsen A., Cicero, the Constitution and the Roman People, The Ancient History Bulletin 2015/29/3–4, s. 157–177.
Zadorojnyi A. V., Cato’s Suicide in Plutarch, The Classical Quarterly 2007/57/1, s. 216–230.
Ziółkowski A., Historia Rzymu, PTPN, Poznań 2005.
