Społeczna gospodarka rynkowa jako model ustroju gospodarczego w świetle Konstytucji RP z 1997 r.
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/114/1Słowa kluczowe:
wolność działalności gospodarczej, własność prywatna, solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznychAbstrakt
Przedmiot badań: Przedmiotem artykułu jest próba ukazania, w sposób niewyczerpujący i możliwie reprezentatywny, ram społecznej gospodarki rynkowej w świetle Konstytucji RP z 1997 r. Kategoria ta – często niejasna i w pewnym stopniu marginalizowana – stanowi podstawę ustroju gospodarczego Polski.
Cel badawczy: Wokół koncepcji społecznej gospodarki rynkowej – rozpostartej między skrajnym liberalizmem gospodarczym a daleko idącym interwencjonizmem – narosło niemało klisz interpretacyjnych, niedopowiedzeń czy wręcz mitów. Artykuł ma na celu wskazanie tych niedostatków w wykładni art. 20 Konstytucji RP.
Metoda badawcza: W artykule posłużono się metodami badawczymi charakterystycznymi dla studiów nad prawem, tj. metodą formalno-dogmatyczną, historyczną oraz – pomocniczo i w mniejszym zakresie – porównawczą.
Wnioski: Trudności nastręcza próba wyważenia proporcji między trzema filarami tej zasady ustrojowej w myśl art. 20 polskiej ustawy zasadniczej, tj. wolnością działalności gospodarczej, własnością prywatną a solidarnością, dialogiem i współpracą partnerów społecznych. Autor wskazuje na konieczność pewnej reorientacji w postrzeganiu zasady społecznej gospodarki rynkowej, tak aby jej kolejne elementy cechowała równowaga, a nie prymat jednego z trzech filarów wspomnianej zasady ustrojowej.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 23 grudnia 1988 r. o działalności gospodarczej (Dz.U. nr 41, poz. 324 ze zm.).
J. Oniszczuk (red.), Konstytucja – Trybunał Konstytucyjny. Zbiór studiów, Biuro Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 1998, s. 16–34.
Bożyk S., Regulacja ustroju społeczno-gospodarczego w projektach Konstytucji RP, w: G. Kryszeń, E. Zwierzchowski (red.), Konstytucyjna regulacja ustroju społeczno-gospodarczego i finansów publicznych, Wydawnictwo Temida 2, Białystok 1996, s. 25–38.
Ciapała J., Konstytucyjna wolność działalności gospodarczej w Rzeczypospolitej Polskiej, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2009.
Ciapała J., Konstytucyjna zasada wolności działalności gospodarczej, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2001/4, s. 15–30.
Ciapała J., Społeczna gospodarka rynkowa w kontekście idei solidaryzmu, w: A. Łabno (red.), Idea solidaryzmu we współczesnym prawie konstytucyjnym. Doświadczenia polskie i międzynarodowe, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2015, s. 145–168.
Domańska A., Konstytucyjne podstawy ustroju gospodarczego Polski, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2001.
Erhard L., Dobrobyt dla wszystkich, W. Langer (oprac.), Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2012.
Erhard L., Zasady niemieckiej polityki gospodarczej, w: E. Mączyńska, P. Pysz (red.), Idee ordo i spo¬łeczna gospodarka rynkowa, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2010, s. 55–64.
Eucken W., Podstawy polityki gospodarczej, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2005.
Garlicki L., Komentarz do art. 20 Konstytucji RP, w: L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. IV, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005.
Granat M., Prawnokonstytucyjne aspekty procesów reprywatyzacji i prywatyzacji w Polsce, w: T. Bojarski, E. Gdulewicz, J. Szreniawski (red.), Konstytucyjny ustrój państwa. Księga jubileuszowa profesora Wiesława Skrzydły, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000, s. 77–86.
Kuciński J., Konstytucyjny ustrój państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, Wydawnictwo Prawni¬cze LexisNexis, Warszawa 2003.
Łętowska E., Pawłowski K., O prawie i mitach, Wolters Kluwer, Warszawa 2013.
Mączyńska E., Ordoliberalizm – użyteczność w warunkach nieładu instytucjonalnego, w: P. Pysz, A. Grabska, M. Moszyński (red.), Ład gospodarczy a współczesna ekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014, s. 103–119.
Moszyński M., Transformacja systemowa wschodnich Niemiec w perspektywie „cudu gospo¬darczego” Ludwiga Erharda, w: E. Mączyńska, P. Pysz (red.), Ordoliberalizm i społeczna gospodarka rynkowa wobec wyzwań współczesności, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa 2013, s. 219–237.
Müller-Armack A., Wirtschaftsordnung und Wirtschaftspolitik. Studien und Konzepte zur Sozialen Marktwirtschaft und zur Europäischen Integration, Rombach, Freiburg im Breisgau 1966.
Oliwniak S., Zasada społecznej gospodarki rynkowej w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w latach 1998–2006, w: S. Oliwniak (red.), Ekonomiczne aspekty państwa demokratycznego, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej, Białystok 2007, s. 11–27.
Partycki S. (red.), Społeczna gospodarka rynkowa w Polsce. Model a rzeczywistość, Wydawnic¬two Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000.
Pius XI, Quadragesimo anno (1931), pkt 81, http://www.opoka.org.pl/biblioteka; stan na 12.2018.
Przybyciński T., Ordoliberalizm a kształtowanie rynkowego ładu gospodarczego w Polsce, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa 2009.
Pysz P., Społeczna gospodarka rynkowa. Ordoliberalna koncepcja polityki gospodarczej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.
Strzyczkowski K., Konstytucyjna zasada społecznej gospodarki rynkowej jako podstawa tworzenia i stosowania prawa, w: C. Kosikowski (red.), Zasady ustroju społecznego i gospodarczego w procesie stosowania konstytucji, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2005, s. 9–36.
Szpala I., Zubik M., Święte prawo. Historie ludzi i kamienic z reprywatyzacją w tle, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2017.
Tuleja P., Zasady konstytucyjne, w: P. Sarnecki (red.), Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1997, s. 11–27.
Winczorek P., Komentarz do art. 20 Konstytucji RP, w: P. Winczorek, Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Wydawnictwo Liber, Warszawa 2008.
Witkowski Z., Zasada społecznej gospodarki rynkowej jako podstawa ustroju gospodarczego Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej – wolność działalności gospodarczej, w: E. Kustra (red.), Przemiany polskiego prawa, t. II, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2002, s. 7–14.
Wyrzykowski M., Konstytucja negocjacji i kompromisu, w: L. Garlicki (red.), Konstytucja – wy¬bory – parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, Wydawnictwo Liber, Warszawa 2000, s. 223–240.
Zaradkiewicz K., Komentarz do art. 20 Konstytucji RP, w: M. Safjan, L. Bosek (red.), Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, Warszawa 2016, SIP Legalis.
Wyrok TK z 12 stycznia 1999 r., sygn. P 2/98, OTK ZU 1999, nr 1, poz. 2.
Wyrok TK z 21 marca 2000 r., sygn. K 14/99, OTK ZU 2000, nr 2, poz. 61.
Wyrok TK z 12 kwietnia 2000 r., sygn. K 8/98, OTK ZU 2000, nr 3, poz. 87.
Wyrok TK z 24 lipca 2000 r., sygn. SK 26/99, OTK ZU 2000, nr 5, poz. 151.
Wyrok TK z 30 stycznia 2001 r., sygn. K 17/00, OTK ZU 2001, nr 1, poz. 4.
Wyrok TK z 7 maja 2001 r., sygn. K 19/00, OTK ZU 2001, nr 4, poz. 82.
Wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., sygn. SK 24/02, OTK ZU 2003, seria A, nr 4, poz. 33.
Wyrok TK z 2 czerwca 2003 r., sygn. SK 34/01, OTK ZU 2003, seria A, nr 6, poz. 48.
Wyrok TK z 13 września 2011 r., sygn. K 8/09, OTK ZU 2011, seria A, nr 7, poz. 72.
