System edukacji w dyskursie władzy – krytyczna analiza dyskursu władz oświatowych wokół reformy edukacji w Polsce z 2017 roku
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2020/69.4/6Słowa kluczowe:
krytyczna analiza dyskursu, dyskurs, edukacja, reforma edukacjiAbstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono analizę dyskursu tworzonego przez władze dotyczącego reformy edukacji w Polsce z 2017 roku z zastosowaniem krytycznej analizy dyskursu jako metody badawczej. W pierwszej części przywołano kilka socjologicznych koncepcji edukacji, które posłużyły do stworzenia kategorii analitycznych. W kolejnej części przedstawiono założenia teoretyczne KA D oraz konceptualizację analizy, a także pytania i hipotezy badawcze. W trzeciej części przeprowadzono właściwą analizę wybranych fragmentów dyskursu, po której opisano wnioski z analizy.
Bibliografia
Baker David P. 2011. The future of schooled society: the transforming culture of education in postindustrial society. In: Frontiers in sociology of education, M. Hallinan (ed.), 11–34. Dordrecht: Springer.
Bernstein Basil. 2003. Class, codes and control, t. I. Theoretical studies towards a sociology of language. New York: Routledge.
Bernstein Basil. 1990. Odtwarzanie kultury. Warszawa: PIW.
Biesta Gert. 2009. Sporadic democracy: Education and the question of inclusion. In: Education, democracy and the moral life, G. Biesta, M. Katz, S. Verducci (eds.), 101–112. Dordrecht: Springer.
Boli John, Francisco O. Ramirez, John W. Meyer. 1985. “Explaining the origins and expansion of mass education”. Comparative Education Review 29(2): 145–170.
Bourdieu Pierre. 1991. Language and symbolic power. Cambridge: Harvard University Press.
Bourdieu Pierre, Jean-Claude Passeron. 2011. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bowles Samuel, Herbert Gintis. 2011. Schooling in capitalist America. Chicago: Haymarket Books.
Czyżewski Marek, Sergiusz Kowalski, Andrzej Piotrowski (red.) 1997. Rytualny chaos. Studium dyskursu publicznego. Kraków: Wydawnictwo Aureus.
Davies Scott, Neil Guppy. 2010. The schooled society. An introduction to the sociology of education. Oxford: Oxford University Press.
van Dijk Teun. 1993. “Principles of Critical Discourse Analysis”. Discourse & Society 4(2): 249–283.
van Dijk Teun. 2001. Dyskurs jako struktura i proces. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
van Dijk Teun. 2006. Badania nad dyskursem. W: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), 1020–1046. Warszawa: Scholar.
van Dijk Teun. 2008. Kontekstualizacja w dyskursie parlamentarnym Aznar, Irak i pragmatyka kłamania. W: Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej, A. Duszak, N. Fairclough (red.), 215–244. Kraków: Universitas.
Dreeben Robert. 1968. On what is learned in school. Reading: Addison-Wesley Publishing Company.
Durkheim Émile. 1956. Education: its nature and its role. In: Education and sociology, É. Durkheim (ed.), 61–90. New York: The Free Press.
Duszak Anna, Norman Fairclough. 2008. Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas.
Fairclough Norman. 1993. “Critical discourse analysis and the marketization of public discourse: the universities”. Discourse and Society 4(2): 133–168.
Fairclough Norman, Ruth Wodak. 2006. Krytyczna analiza dyskursu. W: Współczesne teorie socjologiczne, A. Jasińska-Kania, L. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), 1047–1061. Warszawa: Scholar.
Farnicka Marzanna, Inetta Nowosad. 2018. Changes in the press discourse (2000–2016) on the process of school development. In: Leading and managing for development, R. Dorczak (red.), 79–89. Kraków: Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Feinberg Walter, Jonas F. Soltis. 2000. Szkoła i społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Fielding Michael. 2006. “Leadership, personalization and high performance schooling: naming the new totalitarianism”. School Leadership and Management 26(4): 347–369.
Fuller Kay, Howard Stevenson. 2019. “Global education reform: understanding the movement”. Educational Review 71(1): 1–4.
Grzymała-Kazłowska Aleksandra. 2004. „Socjologicznie zorientowana analiza dyskursu na tle współczesnych badań na dyskursem”. Kultura i Społeczeństwo 48(1): 13–34.
Habermas Jürgen. 1999. Teoria działania komunikacyjnego, t. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jabłońska Barbara. 2013. „Krytyczna analiza dyskursu w świetle założeń socjologii fenomenologicznej (dylematy teoretyczno-metodologiczne)”. Przegląd Socjologii Jakościowej 9(1): 50–61.
Jabłońska Barbara. 2006. „Krytyczna analiza dyskursu: refleksje teoretyczno-metodologiczne”. Przegląd Socjologii Jakościowej 2(1): 53–67.
Kopytowska Monika, Łukasz Kumiega. 2017. Krytyczna analiza dyskursu: konteksty, problemy, kierunki rozwoju. W: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych, M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak J. (red.), 177–208. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.
Labaree David F. 2012. Someone has to fail. The zero-sum game of public schooling. Cambridge: Harvard University Press.
Mendel Maria. 2018. The end of school? Educational leaders for public good in times of privatization. In: Leading and managing for development, R. Dorczak (red.), 5–13. Kraków: Monografie i Studia Instytutu Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Meyer John. 2011. The effects of education as an institution. In: The structure of schooling. Readings in sociology of education, R. Arum, I. Beattie, K. Ford (eds.), 510–519. Los Angeles: SAGE Publications
Mikiewicz Piotr. 2016. Socjologia edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Niezgoda Marian. 2011. Jak patrzeć na zmianę edukacyjną w Polsce. W: Społeczne skutki zmiany oświatowej w Polsce, M. Niezgoda (red.), 19–38. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pallas Aaron. 2000. The effect of schooling on individual lives. In: Handbook of the sociology of education, T.H. Maureen (ed.), 499–525. New York: Springer.
Potulicka Eugenia, Joanna Rutkowiak. 2010. Neoliberalne uwikłania edukacji. Kraków: Impuls.
Sahlberg Pasi. 2016. The global educational reform movement and its impact on schooling. In: The handbook of global education policy, A. Green, B. Lingard, K. Mundy, A. Verger (eds.), 128–144. Oxford: Wiley-Blackwell.
Warzecha Adam. 2014. „Krytyczna analiza dyskursu (KA D) w ujęciu Normana Fairclougha. Zarys problematyki”. Konteksty kultury 11(2): 164–189.
Wodak Ruth. 2006. Critical linguistics and critical discourse analysis. In: Handbook of pragmatics: Manual, J. Verschueren, J.O. Östman (eds.), 1–24. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Wodak Ruth. 2011a. Critical linguistics and Critical Discourse Analysis. In: Discursive pragmatics, J. Zienkowski, J.O. Östman, J. Verschueren (eds.), 50–70. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
Wodak Ruth. 2011b. Wstęp: badania nad dyskursem – ważne pojęcia i terminy. W: Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, R. Wodak, M. Krzyżanowski (red.), 11–48. Warszawa: Łośgraf.
Analizowane źródła
„Przedszkolaki ruszą do zakładów pracy [WYWIAD]”. 2018. Gazeta Prawna, wywiad z 21.05.2018. http://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1125027,zalewska-doradztwo-zawodowedla-najmlodszych.html [dostęp: 14.09.2018].
Program Prawa i Sprawiedliwości. 2014. http://pis.org.pl/dokumenty?page=2 [dostęp: 06.06.2020].
Relacja z wizyty wiceminister edukacji w Gorzowie Wielkopolskim na stronie internetowej MEN. 2018. https://men.gov.pl/ministerstwo/informacje/wizyta-wiceminister-edukacji-wgorzowie-wielkopolskim.html [dostęp: 14.09.2018].
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356).
Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2016 r. poz. 59).
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 1991 Nr 95 poz. 425).
Ministerstwo Edukacji Narodowej. 2018. Dobra Szkoła. Reforma edukacji. Najważniejsze zmiany. Pytania i odpowiedzi. http://reformaedukacji.men.gov.pl/ [dostęp: 14.09.2018].
„Zalewska: Mamy twarde dane. Średnie wynagrodzenie w gospodarce to nieco ponad 4400 zł, a w edukacji 4600 zł”. 2018. Gazeta Prawna, 17.05.2018. http://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/1124407,zalewska-o-podwyzkach-dla-nauczycieli.html [dostęp: 14.09.2018].
