„Ateny Wołyńskie” w Krzemieńcu i jego „Gabinet Medalów”
DOI:
https://doi.org/10.26485/AAL/2023/69/5Słowa kluczowe:
„Ateny Wołyńskie”, Krzemieniec, zbiory numizmatyczne, Tadeusz Czacki, Franciszek RudzkiAbstrakt
„Ateny Wołyńskie” tak nazywano Gimnazjum Wołyńskie przekształcone w Liceum Wołyńskie to polska szkoła w Krzemieńcu na Wołyniu. Założona przez Tadeusza Czackiego, ówczesnego wizytatora placówek oświatowych w guberniach: wołyńskiej, podolskiej i kijowskie i podolskiej, przy współudziale Hugona Kołłątaj. Istniała w latach 1805-1831, reaktywowana w latach 1922-1939. Odegrała znaczącą rolę w rozwoju poziomu kultury polskiej na Wołyniu.
W Krzemieńcu znajdował się cenny „Gabinet Medalów” gdzie zgromadzono kolekcję numizmatyczną opartą na części kolekcji po Stanisławie Auguście Poniatowskim. Zgromadzono tam monety od czasów antycznych po współczesne oraz część medali złotej „serii królewskiej”. Kolekcja numizmatyczna służyć miała dydaktyce. Stąd też w tym celu przygotowano drukowane „wykłady” opracowane przez Tadeusza Czackiego. Szczególne zasługi w rozwój kolekcji położył jej opiekun Franciszek Rudzki. Kolekcja po upadku powstania listopadowego została przeniesiona do Wilna. W okresie późniejszym rozproszono ją na inne ośrodki akademickie Kijowa i Charkowa.
Bibliografia
Biblioteka Czartoryskich w Krakowie: A. Ryszard, Album numizmatyczne polskie, (rękopis I i II wersji z lat 1880-1885); Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, sygn. 934a.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie : F. Rudzki do M. Ściborskiego 21 czerwca 1821, „Pozostałe rękopisma po Franciszku Skarbek Rudzkim, sekretarzu Komisji Sądowo-Edukacyjnej w Krzemieńcu”, rkps 4569, k. 260;
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie: rkps 3102, k. 41. T. Czacki do J. Śniadeckiego, list z 2 lipca 1803, [w:] „Listy Tadeusza Czackiego do Jana Śniadeckiego z lat 1801-1807”.
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie, F. Rudzki do A. Lewickiego, 4 maja 1825; F. Rudzki do A. Lewickiego, 13 lutego 1825, „Pozostałe rękopisma po Franciszku…”, rkps 4569, k. 237.
Biblioteka Uniwersytetu Wileńskiego: Raport J.N. Wyleżyńskiego z 31 lipca 1821,, rkps F2 KC 54, k. 255 v; K. Moniuszko do Uniwersytetu Wileńskiego.
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy. N. Wyleżyński do A.J. Czartoryskiego, 11 września 1822, CPAHU, fond 707, op. 314, dz. 7, k. 69
Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy: T. Czacki do Gimnazjum Wołyńskiego, 27 luty 1810, Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie, fond 710, op. 2, dz. 18, k. 19
Aftanazy R. 1994. Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. – Tom 5. Województwo wołyńskie, Warszawa, 210-212.
Albertrandi J. 1804. Historya Polska Trzech Wieków ostatnich Medalami zaświadczona i objaśniona. Przez JX. Jana Albertrandego Biskupa Zenopolitańskiego, członka i prezydenta Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk. Wypis, Nowy Pamiętnik Warszawski. T. XVI: 278-309.
Buczek K. 2016. Zbiory dydaktyczne Gimnazjum/ Liceum w Krzemieńcu (1805-1833), Warszawa.
Buczek K. 2017. „Żeby Wołyń, wzór biorąc z najlepszych modelów, Wydał sam kiedyś Lokków, Russów i Kornelów”, czyli o pracowniach Gimnazjum Wołyńskiego w Krzemieńcu, Niepodległość i Pamięć, nr 2 (58): 45-67.
Bylicki T., Zraziuk Z., Męclewska M. 2011. The Golden Gallery of Polish Kings from Medal Collection of Stanisław August Poniatowski, Warsaw.
Czacki T. 1844. Tablica Monet Kufficznych znajdowanych w Litwie, od gminu: zakładem przymierza z czartem, nazwanych, Wilno.
Danowska E. 2006. Tadeusz Czacki 1765-1813. Na pograniczu epok i ziem, Rozprawy Wydziału Historyczno-Filozoficznego. Ogólnego zbioru tom 106, Kraków.
Filipow K. 2021. Gimnazjum Wołyńskie w Krzemieńcu i jego zbiory numizmatyczne, [w:] Тези доповідей IІ Міжнародної наукової конференції «Історія, археологія, інформаційна, бібліотечна та архівна справа: актуальні проблеми науки та освіти», 13-14 травня 2021 р., Кропивницький, 61-66.
Gabinet numizmatyczny Wołyńskiego Liceum 1873, [w:] Eu. Heleniusz [E. Iwanowski], Rozmowy o polskiej Koronie, t. 2, Kraków, 465.
Grotowa K. 1957. Zbiory sztuki Jana Feliksa Tarnowskiego i Walerii Tarnowskich w Dzikowie (1803-1849), Wrocław.
Kolendo J. 1998. Studia z dziejów numizmaty¬ki. Zbiory w Krzemieńcu, Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, t. II, Warszawa.
Kolendo J. 1969. Studia z dziejów numizmatyki. Zbiory w Krzemieńcu, „Archeologia”, t. 20, Warszawa.
Kuklik B. 2020. „Szkoły numizmatyczne” na ziemiach ukraińskich w XIX w., [w:] Актуальні проблеми нумізматики у системі спеціальних галузей історичної науки: тези доповідей VІ Міжнародної науково- практичної конференції, 17-18 вересня 2020 р., Переяслав, Київ, Кропивницький, 125-128.
Heleniusz Eu. [Iwanowski E.] 1873. Rozmowy o polskiej koronie, t. II, Kraków, 472-476.
Kołłątaj H. 1954. List Anonima, t. I, Kraków, 92.
[Kołłątaj H.] 1844. X. Hugona Kołłątaja listy w przedmiotach naukowych, opr. F. Kojsiewicz, 1844, , t. 1, Kraków.
[Kołłątaj H.] 1844. O stanie jeneralnym oświecenia guberni wołyńskiej i o środkach urządzenia i upowszechnienia nauk uczynione doniesienie przez T. Czackiego, [w:] X. Hugona Kołłątaja listy..., t. 2, 281.
Przewodnik Naukowo-Literacki 1876. List T. Czackiego do G. E. Groddecka, 10 czerwca 1806, t. 4, 1133.
Raczyński E. [wyd.] 1854. Dzieła Tadeusza Czackiego, część III, Poznań, 364-456.
Руссовъ С. 1809. Волынскія записки, Санкт- Петербургъ, Императорская Типографія, 66.
Синчук 2021.Об одной позиции неизданного российского каталога нумизматической литературы; Albertrandi 1804, Forum Numizmatyczne. Studia i Materiały, t. 6: 278- 309 [w druku].
Strielcow A. 2008. Rosijskije liceja w XIX wiekie, Obrazowanie i Obszczestwo, nr 2: 10.
Strzałkowski J. 1991. Zbiory polskich monet i medali.
Szkoła numizmatyczna przez Antoniego Ryszarda. 1893, Odbicie osobne z Nru 4 (Zbioru og. Nru 14) czasopisma, Wiadomości numizmatyczno-archeologiczne.
Więcek A. 1993. Jan Filip Holzhaeusser (1741- 1792) nadworny medalier króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, Warszawa.
Wołkowa N. W. 2001. Sobytinnyj charakter organizacji żyzniediejatielnosti liciejew 19 wie¬ka (na primierie carskosielskowo licieja), Magister dixit. Naucznopedagogiczeskij żurnal Wostocznoj Sibiri, nr 3.
Zawadzki M. 2006. Kolekcja monet polskich w Liceum Krzemienieckim (1805-1828), Lvivvski numizmaticzni zapiski, nr 3: 7-13.
Zraziuk Z.O. 2019. Koliekcjcija polskich medaliej zbirci krieminieckovo liceju ta i wtrati u 17-20 ti rr. XX stolittia ta u roki II sbvitovoi vijni, [w:] Utracone kolekcje numizmatyczne, wyd. Polskie Towarzystwo Numizmatyczne, Warszawa, s. 209-224.
Zawadzki M. 2006. Kolekcja monet polskich w Liceum Krzemienieckim (1805-1828), Lvivski numizmaticzni zapiski, nr 3: 7.
Żychliński T. 1908. Złota księga szlachty polskiej, t. 21, Poznań, 33.
Lindau, August Ferdinand, Indexeintrag: Deutsche Biographie, https://www.deutsche-biographie.de/pnd117014079.html [21.04.2022].
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
