The heaven of poets in the odes of Mathias Casimirus Sarbievius in the light of the myth of Plato’s cave
DOI:
https://doi.org/10.26485/me.2023.2-01Keywords:
allegory of the cave, poets’ heaven, Mathias Casimirus Sarbievius, panegyric odesAbstract
This article presents an analysis of the motif of the heaven of poets in selected panegyric odes by Maciej Kazimierz Sarbiewski, interpreted through the lens of Plato’s allegory of the cave. The poets’ heaven is envisioned as a spiritual realm reserved for exceptional individuals – poets and heroes – which stands in stark contrast to the material world, the material world, likened to Plato’s cave, which the poet perceives as transient and illusory. Drawing inspiration from both Plato and Aristotle, Sarbiewski employs the motif of heaven as a space for ethical projection and rhetorical persuasion. By placing the addressees of his odes – such as Pope Urban VIII and Cardinal Francesco Barberini – within this elevated realm, the poet not only offers them praise but also constructs idealized models they are expected to embody in real life. Heaven thus becomes an alternative axiological order governed by the triad of beauty, goodness, and truth. The author also explores Sarbiewski’s own ambivalence toward this space – heaven functions simultaneously as an escape, a spiritual aspiration, and a mode of artistic expression. This concept, rooted in the poet’s theoretical reflections, constitutes a deliberate and integral part of his creative strategy.
References
Arystoteles (1988). Poetyka. Przekł. i oprac. H. Podbielski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Platon (1958). Państwo. Przekł. i oprac. W. Witwicki. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Platon (2021). Ion. W: Platon. Dialogi. T. 1. Przekł. i oprac. W. Witwicki (s. 9-32). Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Pontanus, J. (1982). Prawidła poetyckie. W: E. Sarnowska-Temeriusz, J. Mańkowski (red.), Poetyka okresu renesansu (s. 484-501). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sarbiewski, M. K. (2025). Pochwały papieża Urbana VIII. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Sarbiewski, M. K. (2025). Największą zaletą władców jest łagodność ducha. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Sarbiewski, M. K. (2025). Porzucenie spraw ziemskich. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Sarbiewski, M. K. (2025). Pochwały Zygmunta III, niezwyciężonego króla Polaki i Szwecji. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Sarbiewski, M. K. (2025). Pochwały Franciszka kardynała Barberiniego. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Sarbiewski, M. K. (2016). Do Wojciecha Turskiego, W: W. Ryczek (2016). Retoryka marzenia sennego. Oda do Wojciecha Turskiego (IV.32) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja 5, 74-96.
Sarbiewski, M. K. (2025). Do Rzymu, otaczającego swą pieczą szlachetne sztuki. Przekł. E. Buszewicz. Sarbiewo: Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbievana.
Scaliger, J. C. (1982). Poetyka w siedmiu księgach. W: E. Sarnowska-Temeriusz, J. Mańkowski (red.), Poetyka okresu renesansu (s. 260-313). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Blackburn, S. (2007). Platon. Państwo. Biografia. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza.
Buszewicz, E. (2006). Sarmacki Horacy i jego liryka. Imitacja – gatunek – styl. Rzecz o poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Dziechcińska, H. (1994). Kultura literacka w Polsce XVI i XVII wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Grochal, Z. (1994). Chrześcijański Horacy. Maciej Kazimierz Sarbiewski i jego estetyka. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów Niepokalanów.
Hernas, Cz. (1980). Barok. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jaroszyński, P. (1991). Paradoks brzydoty. Studia Philosophiae Christianae 27/1, 25–45.
Jones, R. (1926). Posidonius and the flight of the mind through the universe. Classical Philology XXI/2, 97–113.
Korolko, M. (1980). Sarbiewski i jego liryki. W: M. Korolko (oprac.). Maciej Kazimierz Sarbiewski. Liryki oraz Droga rzymska i fragment Lechiady (s. V-LXV). Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Krókowski, J. (1975). Wstęp. W: Horacy. Wybór poezji (s. III-LV). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Krzyżanowski, J. (1986). Podłoże kulturalne nowej epoki. W: Historia literatury polskiej: alegoryzm – preromantyzm (s. 262–268). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Kwosek, J. (2020). Scholastyczne inspiracje poetyki Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Kwosek, J. (2018). Doskonała poezja jako wizja człowieka doskonałego. Epopeja w ujęciu Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. W: T. Banaś-Korniak, B. Stuchlik-Surowiak, D. Rott, J. Kwosek (red.), Tom jubileuszowy, poświęcony pracy twórczej i organizacyjnej Profesora Jana Malickiego w siedemdziesiątą rocznicę Jego urodzin (s. 101-113). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Łukaszewicz-Chantry, M. (2022). Niebo poetów. W: M. Łukaszewicz-Chantry (2022). Trzy nieba. Przestrzeń sakralna w liryce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (s. 11–50). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Łukaszewicz-Chantry, M. (1998). L’Amor aethereus chez Sarbiewski. Uranie 8, 153–160.
Michałowska, T. (2000). Wizja przestrzeni w liryce staropolskiej. W: M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska (red.), Przestrzeń i literatura. Z dziejów form artystycznych w literaturze polskiej (s. 97-124). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Mikołajczak, A. (2023). Chmury w łacińskiej poezji Macieja Kazimierza Sarbiewskiego SI. W: M. Baer (red.), Słowiański atlas chmur (s. 211-219). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Niedźwiedź, J. (2003), Nieśmiertelne teatra sławy. Teoria i praktyka twórczości panegirycznej na Litwie w XVII i XVIII wieku. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Poetyka okresu renesansu. E. Sarnowska-Temeriusz, J. Mańkowski (red.), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Ryczek, W. (2016). Retoryka marzenia sennego. Oda do Wojciecha Turskiego (IV.32) Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Teksty Drugie, 26 (5), 74–96.
Ryczek, W. (2019). O kategorii charakteru lirycznego w poetyce Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Teksty Drugie, 29 (2), 65–81.
Weintraub, W. (1987). O niektórych problemach polskiego baroku. Warszawa: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych.
Stawecka, K. (1989). Maciej Kazimierz Sarbiewski. Prozaik i poeta. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
Urban-Godziek, G. (1999). Horacjańskie inspiracje Laudes Urbani VIII Pontificis Maximi Macieja. Kazimierza Sarbiewskiego. Terminus 1, 72–100.
Urbański, P. (2003). Wątki platońskie w twórczości Macieja Kazimierza Sarbiewskiego. Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Radziejowicach 13–15 maja 2002 r.
Urbański, P. (2000). Theologia fabulosa. Commentationes Sarbievianae. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Warszawski, J. (1984). „Dramat Rzymski” Macieja Kazimierza Sarbiewskiego TJ (1622–1625) Studium literacko-biograficzne. Rzym.
