From institutionalisation to (de)institutionalisation – transferring isolation practices from nursing home care to supported housing in Poland
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.4/7Keywords:
permeable institution, total institution, deinstitutionalisation, supported housing, sheltered housing, nursing home care, disabilityAbstract
During the COVID-19 pandemic, discussion re-emerged in many places, among them Poland, about how institutions that provide nursing home care (NHC) contribute to the social isolation of their residents; deinstitutionalisation (DI) as an alternative to collective forms of housing, in the form of sheltered housing and assisted housing, was brought to the fore. The aim of the research was to analyse these forms of housing in terms of the way deinstitutionalisation is perceived and understood by the creators of protected and assisted housing for people with disabilities. The applied perspective is the concept of the permeability of an institution, placed on a continuum between “permeable” and “total”. The research also employed a critical discourse analysis, which included 20 statutes concerning protected and assisted housing. The results of the analysis indicate that there is a practice of transferring elements of institutional thinking and limiting human rights to those forms of housing that are intended to be an introduction to (or an implementation of) the idea of DI. The concepts of sheltered and assisted housing still include many features that may be identified with “total” institutions on the permeability continuum.
References
Act. 2004. Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Dz. U. 2004 Nr 64 poz. 593.
CRPD. 2006. UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities.
CRPD. 2017. General comments, General comment on article 19: Living independently and being included in the community. Committee on the Rights of Persons with Disabilities, Eighteenth session, 14–31 August 2017, Item 8 of the provisional agenda.
Czyżewski Marek. 2008. Elementy i całości. O niektórych dylematach analizy dyskursu. In: Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. A. Horolets (ed.), 19–29. Toruń: Adam Marszałek.
Czyżewski Marek, Michał Otrocki, Tomasz Piekot, Jerzy Stachowiak. 2017. Wprowadzenie. In: Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych. M. Czyżewski, M. Otrocki, T. Piekot, J. Stachowiak (eds.), 9–25. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO sp. z o.o.
Duszak Anna. 1998. Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
Fairclough Norman. 1992/2006. Discourse and social change, Cambridge, Malten: Polity Press.
Fairclough Norman. 1995. Critical discourse analysis: The critical study of language, London, New York: Longman.
Fairclough Norman. 2005. “Critical discourse analysis”, Marges linguistiques 9: 76–94.
Fairclough Norman. 2012. Critical discourse analysis. In: The Routledge handbook of discourse analysis. J. P. Gee, M. Handford (eds.), 9–20. Routledge.
Goffman Erving. 1991. Asylums. Essays on the social situation of mental patients and other inmates. London: Penguin Books.
Goodley Dan. 2017. Disability studies. An interdisciplinary introduction. SAGE.
Grue Jan. 2011. “Discourse analysis and disability: Some topics and issues”. Discourse & Society 22(5): 532–546.
Guidelines. 2019. Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014–2020. Warszawa: Minister Inwestycji i Rozwoju.
Horkheimer Max. 1972/2002. Critical theory. Selected essays. Translated by M.J. O’Connel and others. New York: The Continuum Publishing Company.
Jagura Jarosław. 2020. Domy pomocy społecznej w dobie pandemii. Doświadczenia, potrzeby, wyzwania. Warszawa: Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
Kurowski Krzysztof. 2014. Wolności i prawa człowieka i obywatela z perspektywy osób z niepełnosprawnościami. Warszawa: Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.
Lutyński Jan. 1996. Działania pozorne. In: Wokół problemów działania społecznego. Wybór tekstów i przykładów projektów działania. E. Marynowicz-Hetka, J. Piekarski (eds.), 125–138. Warszawa: Interart.
Marciniak-Madejska Natalia, Rafał Stenka, Karolina Weiner. (n.d.). Podręcznik dobrych praktyk w zakresie deinstytucjonalizacji. Rozwiązywanie problemu bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego w oparciu o usługi świadczone w lokalnej społeczności. Poznań: Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu.
Mayr Andrea. 2015. Institutional discourse. In: The handbook of discourse analysis, Second Edition, Vol. II, D. Tannen, H.E. Hamilton, D. Schiffrin (eds.), 755–774. John Wiley & Sons, Inc. except for Chapter 16 © Bloomsbury Publishing Plc.
Mladenov Teodor, Gabor Petri. 2019. “Critique of deinstitutionalisation in postsocialist Central and Eastern Europe”, Disability & Society, DOI: 10.1080/09687599.2019.1680341.
MRiF. 2016. Wytyczne w zakresie realizacji przedsięwzięć w obszarze włączenia społecznego i zwalczania ubóstwa z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na lata 2014–2020. Warszawa: Minister Rozwoju i Finansów.
Niedbalski Jakub. 2013. „Między kontrolą a autonomią – instytucjonalne uwarunkowania życia niepełnosprawnych intelektualnie mieszkańców domu pomocy społecznej”. Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania IV/2013(9): 47–63.
Organisations. 2020. List otwarty do Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów. https://publicystyka.ngo.pl/rozwoj-uslug-spolecznych-i-zdrowotnych-to-koniecznosc-apel-do-prezydenta-i-premiera [access: 29.12.2020].
Posłuszny Łukasz. 2017. “Instytucje totalne dzisiaj: stan badań, krytyka, rekonfiguracje”. Studia Socjologiczne 4(227): 121–145.
PFON. 2021. Uchwała kończąca VII Kongres Osób Niepełnosprawnych w dniu 23 października 2021 r. Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych. https://pfon.org/aktualnosci/uchwala-konczaca-vii-kongres-osob-niepelnosprawnosciami-w-dniu-23-pazdziernika-2021-r/ [access: 03.11.2021].
Quirk Alan, Paul Lelliott, Clive Seale. 2006. “The permeable institution: An ethnographic study of three acute psychiatric wards in London”. Social Science & Medicine 63(8): 2105–2117.
Sadowski Ireneusz. 2014. „Współczesne spojrzenie na instytucje: Ewolucja pojęć, problem modelu aktora i poziomy analizy instytucjonalnej”. Przegląd Socjologiczny 3: 89–114.
Schatzki Theodore R. 2005. Practice theory. In: The practice turn in contemporary theory. T.R. Schatzki, K. Knorr Cetina, E. von Savigny (eds.), 10–23. Taylor & Francis e-Library.
Sulikowski Adam. 2014. Perspektywy zastosowań metod Krytycznej Analizy Dyskursu w badaniach nad prawem. Kilka uwag. W: Rozprawa o metodzie prawa i polityki. M. Sadowski, A. Spychalska, K. Sadowa (eds.), 99–111. Wrocław: Wydawnictwo Beta-Druk; Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Šiška Jan, Julie Beadle-Brown. 2011. “Developments in deinstitutionalization and community living in the Czech Republic”. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities 8(2): 125–133.
Strategy. 2020. Strategia na rzecz osób z niepełnosprawnościami. Załącznik do uchwały nr 27 Rady Ministrów z dnia 16 lutego 2021 r. (poz. 218). https://monitorpolski.gov.pl/M2021000021801.pdf [access: 26.02.2020].
Strategy. 2021. Strategia rozwoju usług społecznych. Projekt z dnia 22.09.2021. https://www.gov.pl/web/rodzina/projekt-uchwaly-rady-ministrow-w-sprawie-ustanowienia-politykipublicznej-pt-strategia-rozwoju-uslug-spolecznych-polityka-publiczna-na-lata-20212-035?fbclid=IwAR32H7JGQr1bOS5cpbR7KqOL3LLBIv83Xi1goDuGa5MLg09y_k2BW QRAlPU [access: 03.11.2021].
Tarkowska Elżbieta. 1997. Ludzie w instytucji totalnej. Przypadek domów pomocy społecznej. In: Upośledzenie w społecznym zwierciadle, A. Gustavsson A., E. Zakrzewska-Manterys (eds.), 121–138. Warszawa: Wydawnictwo Żak.
van Dijk Teun A. 2001. Critical discourse analysis. In: The handbook of discourse analysis. D. Schiffrin, D. Tannen, H. Hamilton (eds.), 352–371. Oxford: Blackwell Publishers.
Wodak Ruth, Michael Meyer. 2009. Critical discourse analysis: History, agenda, theory and methodology. In: Methods of Critical Discourse Analysis. R. Wodak, M. Meyer (eds.), 1–33. London: SAGE.
Zbyrat Teresa. 2012. „Instytucje opieki totalnej jako forma zniewolenia i kontroli nad człowiekiem potrzebującym pomocy – na przykładzie domów pomocy społecznej”, Roczniki Nauk Społecznych 4(40)2: 51–69.
Zimmerman Don H. 1970. The practicalities of rule use. In: Understanding in Everyday Life. J.D. Douglas (ed.), 221–238. Chicago: Aldine Publishing Company.
Bełchatów. 2020. Regulamin mieszkania chronionego, Załącznik do Zarządzenia Nr 38/2020 z dnia 20 sierpnia 2020 r.
Jastrzębie-Zdrój. 2018. Regulamin funkcjonowania mieszkania chronionego wspieranego dla osób niepełnosprawnych, Załącznik nr 2 do Zarządzenia Nr 31//2018 Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej w Jastrzębiu-Zdroju z dnia 18.07.2018 r.
Kalisz. (n.d.). Regulamin pobytu w mieszkaniu wspomaganym, Fundacja Ludwik.
Kędzierzyn-Koźle. 2018. Zarządzenie nr 17/2018 Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu z dnia 16 lipca 2018 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu Organizacyjnego Mieszkań Chronionych przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Kędzierzynie-Koźlu.
Komarów-Osada. 2018. Regulamin organizacyjny mieszkania chronionego wspierane – Gminny Dom Rolnika, Załącznik do Uchwały Nr XXXIX/280/18 Rady Gminy Komarów-Osada z dnia 26 września 2018 r.
Ochotnica Dolna. (n.d.). Regulamin funkcjonowania mieszkania chronionego, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Ochotnicy.
Odolanów. (n.d.). Regulamin mieszkania chronionego, Załącznik Nr 4 do Regulaminu Organizacyjnego Gminno – Miejskiego Centrum Pomocy „Wiara – Nadzieja – Miłość” w Odolanowie.
Opatów. 2016. Regulamin Mieszkania Chronionego w ramach mieszkania wspomaganego zarządzanego przez Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opatowie, Załącznik Nr 1 do uchwały Nr 76. 114. 2016 Zarządu Powiatu w Opatowie z dnia 29 grudnia 2016 r.
Pcim. 2014. Zarządzenie Nr 50/2014 Wójta Gminy Pcim z dnia 2 kwietnia 2014 r. w sprawie: wprowadzenia Regulaminu Organizacyjnego Mieszkania Chronionego.
Piotrków Trybunalski. 2017. Regulamin mieszkań wspomaganych, Załącznik Nr 4 do Regulaminu rekrutacji i uczestnictwa w projekcie „Razem możemy więcej”, Miasto Piotrków Trybunalski w partnerstwie ze Stowarzyszeniem Koło Pomocy Dzieciom Niepełnosprawnym oraz towarzyszeniem Centrum Pomocy PANACEUM, 2017.
Płock. 2014. Regulamin pobytu w mieszkaniach chronionych przy ul. Generała Tadeusza Kutrzeby 19 w Płocku, Zał. nr 1 do Zarządzenia Nr 74/2014 Dyrektora MOPS w Płocku z dnia 8.12.2014 r.
Police. (n.d.). Regulamin Mieszkania Chronionego Wspieranego Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną Koło w Policach.
Racibórz. 2020. Regulamin Mieszkań Wspomaganych Dziennego Domu Pomocy Społecznej „przy Placu Wolności” w Raciborzu, Załącznik do Zarządzenia NR OPS.0202.102.2020 Dyrektora Ośrodka Pomocy Społecznej w Raciborzu z dnia 17.11.2020 r.
Sadowie. 2019. Regulamin mieszkań wspomaganych w ramach projektu „Program wsparcia osób niesamodzielnych i wykluczonych społecznie w gminie Sadowie” Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Poddziałanie RPSW.09.02.01 Rozwój wysokiej jakości usług społecznych (Aktualizacja z dnia 23.08.2019 r.).
Starogard Gdański. 2018. Regulamin mieszkania chronionego mieszczącego się przy ul. T. Kościuszki 129 w Starogardzie Gdańskim, Załącznik do Zarządzenia Nr 29/2018 Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Starogardzie Gdańskim z dnia 14 grudnia 2018 r. w sprawie Regulaminu Mieszkania chronionego przy ul. T. Kościuszki 129 w Starogardzie Gdańskim.
Świdnica. 2019. Regulamin użytkowania mieszkań wspomaganych w projekcie pn. „Świdnickie Jaskółki” RPDS.09.02.01-02-0001/18 współfinansowanym ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego, Oś priorytetowa 9. Włączenie społeczne, Działanie 9.2. Dostęp do wysokiej jakości usług społecznych, Poddziałanie 9.2.1. Dostęp do wysokiej jakości usług społecznych – konkursy horyzontalne, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego na lata 2014–2020, Fundacja Rozwoju Ekonomii Społecznej w partnerstwie z Gminą Miasto Świdnica, 2019.
Tarnowskie Góry. 2017. Regulamin Zespołu Mieszkań Chronionych w Tarnowskich Górach, Załącznik Nr 4 do Regulaminu Organizacyjnego Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, 2017.
Toruń. 2017. Regulamin organizacji i zasad funkcjonowania mieszkania wspomaganego, Środowiskowy model wsparcia osób dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną, wypracowane w ramach projektu „Lokalne zasoby, środowiskowe wsparcie”, Fundacja na rzecz Osób Niepełnosprawnych Arkadia z siedzibą w Toruniu, Daj Szansę Fundacja na Rzecz Rozwoju Dzieci Niepełnosprawnych z siedzibą w Toruniu, Stowarzyszenia Wspierania Osób Niepełnosprawnych SUBICERE z siedzibą w Radziejowie oraz Kujawsko-Pomorska Federacja Organizacji Pozarządowych z Torunia, 2017.
Więcbork. 2010. Regulamin organizacyjny mieszkań chronionych w Więcborku, Załącznik do Zrządzenia Nr 0161/5/2010 Dyrektora MGOPS z dnia 5 lipca 2010 r.
Żary. (n.d.). Regulamin organizacyjny mieszkania chronionego mieszczącego się przy ul. Piastowskiej 6/1 w Żarach, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Żarach.
