Social classes in the public discourse: Middle class and passages of the political in Poland

Authors

  • Krzysztof Świrek Uniwersytet Warszawski, Poland

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/4

Keywords:

social class, representation, psychoanalysis, historical materialism, dialectics, discourse, middle class

Abstract

Article analyses the problem of representation of social classes in public discourse. Representations should be interpreted in a way that takes into account their symbolic and imaginary potential, as well as their political character. Author argues for an analysis that accentuates complexity and opacity of the way in which classes are represented in public sphere. Discourse should be treated as a holistic process, in which the rules of symbolic power are installed (and subsequently define what is legitimised, universal and just) and political affects mobilized (in defence of persecuted minority or democratic majority). Instead of “verifying” representations from the point of view of objective data or conceptualise them as constructs that arbitrarily mould collective life, one should interpret them dialectically to explore what is voiced and what is silenced in them. Such method is used to interpret the debate over the notion of “middle class” that stormed Polish media in 2021. Middle class was defined in it as political and economic vanguard of Polish society or as a broad base for Polish democracy. In conclusion the question of symbolic and affective power of representations returns, also in relation to other classes than the “middle class”. Further directions for research on representations of other classes are indicated.

References

Althusser Louis. 2009. W imię Marksa. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Baczko Bronisław. 2010. Rewolucja: Władza, nadzieje, rozterki. Gdańsk: słowo/obraz terytoria.

Beaud Stephane, Michel Pialoux. 2022. Powrót do kwestii robotniczej. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Benjamin Walter. 2010. Pasaże. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Bourdieu Pierre. 1989. “Social space and symbolic power”. Sociological Theory 7(1): 14–25.

CBOS . 2020a. Identyfikacje przynależnościowe. Komunikat z badań CBOS 53.

CBOS . 2020b. Klasa niższa, średnia i wyższa. Charakterystyka w oparciu o autodefinicje Polaków. Komunikat z badań CBOS 61.

Cieślak Jacek. 2015. Jan Kulczyk otoczony artystami. Rzeczpospolita 29.07.2015. https://www.rp.pl/kultura/art11572611-jan-kulczyk-otoczony-artystami [dostęp: 16.02.2023].

Coward Rosalind, John Ellis. 1977. Language and materialism. Developments in semiology and the theory of the subject. London: Routledge & Kegan Paul.

Davidson Neil. 2009. “Walter Benjamin and the classical Marxist tradition”. International Socialism 121. http://isj.org.uk/walter-benjamin-and-the-classical-marxist-tradition/#121davidson40 [dostęp: 10.01.2023].

Durkheim Émile, Marcel Mauss. 1973. O niektórych pierwotnych formach klasyfikacji. Fragment planu ogólnej socjologii opisowej (1901–1902). W: Socjologia i antropologia. M. M auss, 707–802. Warszawa: PWN.

Fairclough Norman, Ronny Scholz. 2020. “Critical discouse analysis as «dialectical reasoning»: From normative critique, towards action, by way of explanation. Interview with Norman Fairclough conducted by Ronny Scholz”. Mots. Les langages du politique 122: 113–123. https://doi.org/10.4000/mots.26320.

Foucault Michel. 1977. Archeologia wiedzy. Warszawa: PIW.

Freud Sigmund. 2007. Objaśnianie marzeń sennych. Warszawa: KR.

Freud Sigmund. 2010. Wstęp do psychoanalizy. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.

Gdula Maciej. 2015. „Odważyć się być średnim. Genealogia i przyszłość polskiej klasy średniej”. Krytyka Polityczna 42: 42–56.

Gdula Maciej. 2017. Pożytki z klasowości. Klasy w Polsce i szanse zmiany społecznej. W: Klasy w Polsce. Teorie, dyskusje, badania, konteksty. M. Gdula, M. Sutowski (red.), 136–161. Warszawa: Instytut Studiów Zaawansowanych.

Glynos Jason, David Howarth, Aletta Norval, Ewen Speed. 2009. Discourse analysis. Varieties and methods. National Centre for Research Methods.

Goldmann Lucien. 1961. Nauki humanistyczne a filozofia. Warszawa: Książka i W iedza.

Goldmann Lucien. 1971. La création culturelle dans la société moderne. Paris: Denoël/Gonthier.

Gramsci Antonio. 1961. Intelektualiści i organizowanie kultury. W: Pisma wybrane. T. 1. A. Gramsci, 685–736. Warszawa: Książka i W iedza.

Habermas Jürgen. 2007. Strukturalne przeobrażenia sfery publicznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hill Christopher. 1990. Antichrist in seventeenth-century England. London: Verso.

Horkheimer Max, Theodor W. Adorno. 2010. Dialektyka Oświecenia. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Jacyno Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Jameson Fredric. 2009. “History and class consciousness” as an unfinished project. W: Valences of the dialectic. F. Jameson, 201–222. London: Verso.

Jameson Fredric. 2021. „Klasa i alegoria we współczesnej kulturze masowej”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej 30. https://doi.org/10.36854/widok/2021.30.2403.

Koselleck Reinhart. 2015. Krytyka i kryzys. Studium patogenezy świata mieszczańskiego. Warszawa: Fundacja Res Publika im. H. Krzeczkowskiego.

Kukołowicz Paula. 2019. Klasa średnia w Polsce. Czy istnieje polski self-made man?. Warszawa: Polski Instytut Ekonomiczny.

Leder Andrzej. 2016. Rysa na tafli. Teoria w polu psychoanalitycznym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lepczyński Krzysztof. 2021. „Ideologia klasy średniej. Od modernizacyjnego projektu do niespełnionej obietnicy”. Studia Socjologiczne 4(243): 5–31. https://doi.org/10.24425/sts.2021.139720.

Lacan Jacques. 1996. Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie. Warszawa: KR.

Lacan Jacques. 2013. Wprowadzenie do „Imion-Ojca”. W: Imiona-Ojca. J. Lacan, 59–94. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lacan Jacques. 2014. Psychozy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Leader Darian. 2009. The New Black: Mourning, melancholia and depression. London: Penguin Books.

Lukács György. 1988. Historia i świadomość klasowa. Studia o marksistowskiej dialektyce. Warszawa: PWN.

Marks Karol. 1949. 18 brumaire’a Ludwika Bonaparte. W: Pisma wybrane. T. 1. K. Marks, 224–318. Warszawa: Książka i Wiedza.

Marks Karol. 1951. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej. T. 1: Proces wytwarzania kapitału. Warszawa: Książka i Wiedza.

Marks Karol, Fryderyk Engels. 1949. Manifest komunistyczny. W: Pisma wybrane. T. 1. K. Marks, 14–55. Warszawa: Książka i Wiedza.

Negt Oskar, Alexander Kluge. 1993. Public sphere and experience. Toward an analysis of bourgeois and proletarian public sphere. Minneapolis, London: University of Minnesota Press.

Pluth Ed. 2020. Language and discourse. W: Routledge handbook of psychoanalytic political theory. Y. Stavrakakis (red.), 221–232. New York, London: Routledge.

Safouan Moustapha. 2007. Why are the Arabs not free? The politics of writing. Malden, Oxford: Blackwell.

Szcześniak Magda. 2016. Normy widzialności. Tożsamość w czasach transformacji. Warszawa: Bęc Zmiana.

Szymkowiak Maciej, Emilia Bromber. 2021. Mural dla Jana Kulczyka powstanie w Poznaniu. Nie wszystkim się to podoba, ale są też entuzjaści muralu. Co na ten temat sądzą poznaniacy?. Głos Wielkopolski (25 czerwca). https://gloswielkopolski.pl/mural-dla-jana-kulczykapowstanie-w-poznaniu-nie-wszystkim-sie-to-podoba-ale-sa-tez-entuzjasci-muralu-co-naten-temat-sadza/ar/c1-15681659 [dostęp: 16.02.2023].

Świrek Krzysztof. 2021. „Różnica klasowa: Symboliczna, wyobrażeniowa i realna”. Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej 30. https://www.pismowidok.org/pl/archiwum/2021/30-wizualnosc-klas-spolecznych-struktury-i-relacje/roznica-klasowa [dostęp: 8.09.2023].

Świrek Krzysztof. 2022a „Klasa średnia i «choroba braku granic»”. Praktyka Teoretyczna 3(45): 339–359. https://doi.org/10.19195/prt.2022.3.14.

Świrek Krzysztof. 2022b. „Teoria społeczna psychoanalizy: Między mitycznym symbolem a władzą dyskursu”. Teksty Drugie 5: 34–57. https://doi.org/10.18318/td.2022.5.3.

Weber Max. 2011. „Obiektywność” poznania społeczno-naukowego i społeczno-politycznego. W: Racjonalność, władza, odczarowanie. M. Weber, 133–194. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Žižek Slavoj. 2008. W obronie przegranych spraw. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Žižek Slavoj. 2014. Walka klas czy postmodernizm? Tak, poproszę! W: Przygodność, hegemonia, uniwersalność. J. Butler, E. Laclau, S. Žižek, 107–158. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Austen Bartłomiej. 2021. Polska – państwo szarej strefy. Gazeta Wyborcza 148(29.06.2021): 14–15.

Bagiński Konrad. 2021. „Polska klasa średnia”. Masz dach nad głową i nie masz oszczędności? To się zaliczasz. money.pl. 17.05.2021. https://www.money.pl/gospodarka/masz-dach-nad-glowa-i-nie-masz-oszczednosci-to-jestes-klasa-srednia-6640642275932768a.html [dostęp: 5.08.2021].

Bartkiewicz Artur. 2021. Ta mordercza klasa średnia. Rzeczpospolita 270 (dod.) Plus Minus 46(20–21.11.2021): 4–6.

Bielecki Jędrzej. 2021. Odchudzanie klasy średniej. Rzeczpospolita 36 (dod.) Plus Minus 6 (13–14.02.2021): 4–6.

Duma Marcin. 2021. Polacy uważają się dziś za klasę średnią (rozm. Witold Głowacki). Polska 76(24–26.09.2021): 24–25.

Gadomski Witold. 2021. Od…podatkujcie się. Gazeta Wyborcza 158 (dod.) Wolna Sobota (10–11.07.2021): 14–15.

Kolany Krzysztof. 2021. 4000 zł brutto z nikogo nie czyni klasy średniej. Bankier.pl. 9.07.2021. https://www.bankier.pl/wiadomosc/Czym-jest-klasa-srednia-8150085.html [dostęp: 5.08.2021].

Kołodziejski Konrad. 2021. Klasa średnia, czyli kto?. Sieci 22: 34–36.

Komuda Łukasz. 2021a. Ile naprawdę zarabiają Polacy? Kto może się uważać za klasę średnią (rozm. Tomasz Cukiernik). Do Rzeczy 36: 62–63.

Komuda Łukasz. 2021b. Straszenie śmiercią klasy średniej to niedorzeczność (rozm. Jakub Dymek). Przegląd 24: 24–26.

Leśniak-Rychlak Dorota, Weronika Parfianowicz. 2021. Mieszkanie jest prawem człowieka (rozm. Aldona Łaniewska-Wołłk). Rzeczpospolita 72 (dod.) Plus Minus 12(27–28.03.2021): 6–9.

Lipiński Zbigniew. 2021. Przeszłość świata dłoń nasza zmiata. Myśl Polska 7–8(14–21.02.2021): 7.

Miączyński Piotr. 2021. „Polski Ład” – cios nokautujący klasę średnią. Gazeta Wyborcza 175(30.07.2021): 13.

Miszalski Marcin. 2021. Polska klasa średnia – dziś. Cz. 2. Niedziela 5 (dod.) Europa Christi 37: VIII.

Paca Michał. 2021. Zasypywanie pustki przyjemnościami (rozm. Michał Płociński). Rzeczpospolita 270 (dod.) Plus Minus 46(20–21.11.2021): 8–10.

Stodolak Sebastian. 2021. Niebezpieczna gra w klasy. Dziennik Gazeta Prawna 102(28–30.05.2021): A2–A3.

Warzecha Łukasz. 2021. Pieniądze to nie wszystko – klasa średnia rozwija kraj. Do Rzeczy 23: 88–89.

Wawrzyńczak Aneta. 2021. Najgorsza jest niepewność. Rzeczpospolita 36 (dod.) Plus Minus 6(13–14.02.2021): 9–11.

Wielomski Adam. 2021. Klaus Schwab. Najwyższy Czas! 11–12: LXIV.

Wójcik Piotr. 2021a. Średniacy, to nie o was chodzi. Dziennik Gazeta Prawna 102 (28–30.05.2021): A4.

Wójcik Piotr. 2021b. Bo wszyscy Polacy to wielka rodzina. Dziennik Gazeta Prawna 111 (11–13.06.2021): A8.

Wypij Michał. 2021. Klasa średnia się liczy. Gazeta Wyborcza 133(11.06.2021): 16.

Wysocki Jerzy. 2021. 2900 na rękę to klasa średnia? „Oto prawdziwy cel Patkowskiego”. Wprost Biznes. 8.07.2021.

https://biznes.wprost.pl/finanse-i-inwestycje/10466611/patkowski-2900-na-reke-to-klasasrednia-nie-to-polska-zawisc-i-walka-klas.html [dostęp: 5.08.2021].

Zgierski Jakub. 2021. Co nam szykują starsi i mądrzejsi? O Wielkim Resecie. Najwyższy Czas! 19–20: LXII–LXIII.

Zybertowicz Andrzej. 2021. Królowa odchodzi (rozm. Michał Płociński). Rzeczpospolita (dod.) Plus Minus 6(13–14.02.2021): 7–9.

Downloads

Published

2023-12-15

How to Cite

Świrek, K. (2023). Social classes in the public discourse: Middle class and passages of the political in Poland. Przegląd Socjologiczny, 72(4), 83–110. https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/4

Issue

Section

ARTICLES