Obowiązek raportowania schematów podatkowych przez korzystających wobec wolności od samooskarżania w kontekście wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka J.B. przeciwko Szwajcarii

Abstrakt

Przedmiot badań: Orzeczenie J.B. przeciwko Szwajcarii wydane przez ETPCz jest jednym z wy­znaczników standardu ochrony wolności od samooskarżenia. Zgodnie z treścią tego orzeczenia, jednostka powinna być chroniona przed przymusem składania dokumentów, które dostarczyłyby informacji mogących stanowić dowód przeciwko niej. Przepisy MDR (Mandatory Disclosure Rules – raportowanie schematów podatkowych), zawarte w rozdziale 11a Ordynacji podatkowej, nakładają na korzystających obowiązek raportowania do Szefa Krajowej Informacji Skarbowej każdej działalności prawnej mającej skutki w prawie podatkowym.

Cel badawczy: Celem niniejszego artykułu jest przeprowadzenie analizy prawno-porównawczej regulacji MDR z wyrokiem w sprawie J.B. przeciwko Szwajcarii i wykazanie możliwych analogii z regulacją MDR, które mogą pomóc rozpoznać możliwe naruszenia zakazu zmuszania do samo­oskarżania, wywodzonego z art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Celem artykułu jest także sprawdzenie, na ile MDR stanowi obowiązek autodonosu.

Metoda badawcza: W artykule zastosowano komparatystyczną analizę orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Analiza została też wsparta analizą dogmatyczno-prawną obowiązku raportowania schematów podatkowych. Wyko­rzystano głównie orzeczenie ETPCz J.B. przeciwko Szwajcarii w zakresie prawa do zachowania milczenia. Porównano też standard ochrony wolności od samooskarżania odtworzony na przykła­dzie J.B. z normami MDR.

Wyniki: Przepisy MDR mogą stanowić ciche zbieranie dowodów na potrzeby innych po­stępowań i są niezgodne z prawem do milczenia, szczególnie w przypadku osób fizycznych, a postępowanie podatkowe może mieć charakter karny. Nie ma znaczenia formalne rozdziele­nie postępowań. W tym zakresie stanowisko ETPCz podziela też TSUE.