Friedrich Carl von Savigny o wyłączności posiadania i zakazie (com)possessio plurium in solidum na podstawie D. 41,2,3,5 (Paul. 54 ad ed.)
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2021/120/3Słowa kluczowe:
Savigny, pandektystyka, (com)possessio plurium in solidum, compossessio pro indiviso, współposiadanieAbstrakt
Przedmiot badań: Wiek XIX to czas dyskusji prowadzonej w niemieckojęzycznej nauce prawa na temat possessio. W orbicie zainteresowania prawników znalazła się m.in. problematyka współposiadania – compossessio. W ówczesnej naukowej narracji relacja polegająca na równoczesnym posiadaniu przez kilka osób tej samej rzeczy mogła przyjąć dwojaką postać: (com)possessio plurium in solidum lub compossessio pro indiviso.
Cel badawczy: Celem opracowania jest zaprezentowanie dogmatyczno-prawnej analizy D. 41,2,3,5 (Paul. 54 ad ed.), której z początkiem XIX w. dokonał założyciel historycznej szkoły prawa, wybitny niemiecki prawnik Friedrich Carl von Savigny. Stanowi ona z jednej strony przykład praktycznego wykorzystania ius Romanum do sformułowania zasady „współczesnego prawa rzymskiego”, z drugiej zaś potwierdza w szerokim zakresie porzymskie pochodzenie posesoryjnej siatki terminologicznej, z której korzystają dziś zarówno romaniści, jak i cywiliści. Wykorzystanie XIX-wiecznej perspektywy rozważań pozwoli na systematyczne przedstawienie takich zagadnień, jak wyłączność posiadania wyrażona zakazem (com)possessio plurium in solidum oraz dopuszczalność współposiadania – compossessio pro indiviso.
Metoda badawcza: W artykule wykorzystano metody historyczno- oraz dogmatyczno-prawną.
Wyniki: Na podstawie analizy D. 41,2,3,5 (Paul. 54 ad ed.) przeprowadzonej przez Savigny’ego, ukształtował się w XIX w. następujący pogląd. (Com)possessio plurium in solidum jest niedopuszczalna ze względu na istotę posiadania będącego faktycznym władztwem człowieka nad rzeczą. Posiadacz, który fizycznie włada rzeczą z wolą zatrzymania jej dla siebie, sprawuje nad nią władztwo wyłączne. To oznacza, że tak długo, jak rzecz posiada, tak długo nie może posiadać jej druga osoba. W razie gdy stosując zakazaną samowolę osoba taka pozbawi posiadania dotychczasowego posiadacza, to współposiadanie nie powstanie ze względu na niemożliwość (com)possessio plurium in solidum. Oceny tej sytuacji nie zmienia okoliczność, że dotychczasowy posiadacz zachowuje prawną możliwość domagania się zwrotu utraconego posiadania za pomocą środków przewidzianych przez prawo. Od równoczesnego współposiadania rzeczy in solidum należy odróżnić równoczesne współposiadanie pro indiviso. Są to relacje pokrewne tylko de nomine, dlatego niemożliwość (com)possessio plurium in solidum nie stoi na przeszkodzie dopuszczalności compossessio pro indiviso. W tym znaczeniu współposiadanie pro indiviso stanowi, z historyczno-prawnego punktu widzenia, wyjątek od reguły wyłączności posiadania.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Arndts von Arnesberg K.L., Lehrbuch der Pandekten11, nach des Verfassers Tode besorgt von L. Pfaff und F. Hofman, Stuttgart 1883.
Baron J., Die Gesamtrechtsverhältnisse im Römischen Recht, Marburg u. Leipzig 1864.
Bekker E.I., Das Recht des Besitzes bei den Römern: Festgabe an Johann Caspar Bluntschli zum Doktorjubiläum, Leipzig 1880.
Brinz A. von, Lehrbuch der Pandekten2, Bd. 1, Erlangen 1873.
Cuperus A.J., Observationes selectae de natura possessionis, Lugd. Batav. 1789.
Dajczak W., Romantyczne inspiracje i bariery polskiej dyskusji o posiadaniu w XX wieku, Studia Iuridica 2016/66, s. 75–89.
Dernburg H., Pandekten5, Bd. 1: Allgemeiner Theil und Sachenrecht, Berlin 1896.
Digesta Iustiniani. Digesta Justyniańskie, tekst i przekład T. Palmirski (red.), t. I–VII, 2, Kraków 2013–2017.
Goeschen J.F.L., Vorlesungen über das gemeine Civilrecht, Bd. 1: Einleitung und allgemeiner Teil, Göttingen 1838.
Gothofredi JC. J., Novus in titulum Pandectarum De diversis regulis iuris antiqui commentarius, t. 2, Neapol 1780.
Gradenwitz O., Natur und Sklave bei der naturalis obligatio, w: Festgabe der Juristischen Fakultät zu Königsberg für Johann Theodor Schirmer zum 1. August 1900, Königsberg 1900.
Hagen A.F. von der, Über den, nach L. 15. §. 4. de precario stattfindenden Besitz des precario rogans und des rogatus. Ein civilistischer Versuch, Hamm 1840.
Jędrejek G., Wpływ romańskiej koncepcji posiadania na polską naukę prawa w XIX wieku, Roczniki Nauk Prawnych 2004/XIV/1, s. 129–153.
Jhering R. von, Beiträge zur Lehre vom Besitz, Bd. 9, Jahrbücher für die Dogmatik des heutigen römischen und deutschen Privatrechts 1868, s. 1–196.
Jhering R. von, Der Besitzwille. Zugleich eine Kritik der herrschenden juristischen Methode, Jena 1889.
Jhering R. von, Ueber den Grund des Besitzschutzes: Eine Revision der Lehre vom Besitz, 2. ver-besserte und vermehrte Auflage, Jena 1869.
Kaser M., Eigentum und Besitz im älteren römischen Recht, Forschungen zum römischen Recht, 2. Aufl., Köln–Wien 1956.
Keller F.L., Pandekten2, Bd. 1, Leipzig 1867.
Koch Ch.F., Lehrbuch des preußischen gemeinen Privatrechts3, Bd. 1, Berlin 1857.
Koschembahr-Łyskowski I., Ratio naturalis w prawie rzymskiem klasycznem, Prace Towarzy¬stwa Naukowego Warszawskiego, Nr 20, Warszawa 1930.
Lehmann B., Das Eigenvermögen der römischen Soldaten unter väterlicher Gewalt, w: H. Tem¬porini (red.) Aufstieg und Niedergang der römischen Welt (ANRW), Bd. 14, Berlin–New York 1982, s. 183–284.
Lenel O., Das Edictum Perpetuum. Ein Versuch zu seiner Wiederhersatellung, 3. Aufl., Leipzig 1927.
Lenel O., Palingenesia iuris civilis, t. 1, Leipzig 1889 (Graz 1960).
Lenz G., Das Recht des Besitzes und seine Grundlagen. Zur Einleitung in die Wissenschaft des Römischen Rechts, Berlin 1860, s. 136.
Mackeldey F., Lehrbuch des heutigen römischen Rechts, Bd. 2, Giessen 1829.
Meischeider E., Besitz und Besitzschutz: Studien über alte Probleme, Berlin 1876.
Nörr D., ‘Savigny, Carl von’, w: Neue Deutsche Biographie, t. 22, Berlin 2005, s. 470–473, https://www.deutsche-biographie.de/pnd118605909.html#ndbcontent; stan na 2.03.2021 r.
Pikulska-Radomska A., Skrzywanek-Jaworska D., Leona hr. Pinińskiego Wprowadzenie do teorii posiadania, w: A. Lityński, A. Matan, M. Mikołajczyk, D. Nawrot, G. Nancka (red.), Verus amicus rara avis est. Studia poświęcone pamięci Wojciecha Organiściaka, Katowice 2020, s. 664–676.
Piniński L., Der Thatbestand des Sachbesitzerwerbs nach gemeinem Recht. Eine zivilistische Untersuchung, Bd. 1, Leipzig 1885.
Puchta G.F., Cursus der Institutionen8, Bd. 2, Leipzig 1875, s.154.
Puchta G.F., Georg Friedrich Puchta’s Kleine civilistische Schriften, Leipzig 1851.
Puchta G.F., Pandekten, 12., auf Grund der früheren A.F. Rudorff‘schen Bearbeitung sorgfältig revidirte und vermehrte Auflage / von Th. Schirmer, Leipzig 1877.
Randa A., Der Besitz nach österreichischem Rechte, mit Berücksichtigung des gemeinen Rechtes, des preußischen, französischen und italienischen, des sächsischen und züricherischen Gesetzbuches, Zweite, durchgesehene und durch die Besitzklagen vermehrte Auflage, Leipzig 1876.
Riccobono S., Zur Terminologie der Besitzverhältnisse [Naturalis possessio, civilis possessio, possessio ad interdicta], Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Romanistische Abteilung 1910/31, s. 321–371.
Savigny F.C. von, Das Recht des Besitzes, 7. aus dem Nachlasse des Verfassers und durch Zusätze des Herausgebers vermehrte Auflage von Adolf Friedrich Rudorff, Wien 1865.
Schmidt A., Dr. Herrmann Witte, Privatdozent an der Universität Berlin: Das interdictum Uti possidetis als Grundlage des heutigen possessorium ordinarium, Leipzig 1863 (rec.), Heidelberger Jahrbücher der Literatur 1863/56,2, s. 689–694.
Schmidt M.E., Pandekten, Erstes Buch: Sachenrecht, Berlin 1882.
Seuffert J.A., Praktisches Pandektenrecht3, Bd. 1, Würzburg 1852.
Skrzywanek-Jaworska D., Polemika Leona Pinińskiego na temat corpus possessionis z wybranymi przedstawicielami XIX-wiecznej nauki prawa, Studia Prawno-Ekonomiczne 2021/118, przyp. 2, s. 95–118.
Steinlechner P., Das Wesen der Juris Communio und Juris Quasi Communio. Eine civilistische Abhandlung, 1. Abth.: Revision der Lehre von der Theilbarkeit und Untheilbarkeit auf dem Rechtsgebiete (Innsbruck 1876); 2. Abth.: Das Miteigenthum in seinen principiellen Einzelbeziehungen (Innsbruck 1878).
Thibaut A.F.J., System des Pandekten-Rechts9, Bd. 1, Jena 1846.
Vangerow K.A. von, Leh rbuch der Pandekten7, Bd. 1, Marburg 1863.
Windscheid B., Lehrbuch des Pandektenrechts6, Bd. 1, Frankfurt a.M. 1887.
Witte H., Gewährt nach Römischem Recht die mit animus rem sibi habendi verbundene thatsächliche Herrschaft über eine Sache in allen Fällen den Schutz durch Interdicte?, Bd. 18, Zeitschrift für Civilrecht und Process. Neue Folge 1861, s. 234–301.
Zielonacki J., Der Besitz nach dem römischen Rechte: Hier und da mit Berücksichtigung der neueren Gesetzbücher, Berlin 1854.
Zaradkiewicz K., Romańska teoria posiadania a kodeks cywilny, Studia Iuridica 2016/64, s. 99–112.
