Wybryk publicznego prezentowania zdjęć martwych płodów a ochrona wolności wypowiedzi w świetle orzecznictwa ETPC
DOI:
https://doi.org/10.26485/SPE/2020/114/3Słowa kluczowe:
działalność pro-life, wolność wypowiedzi, moralność publiczna, odpowiedzialność karna, Europejski Trybunał Praw CzłowiekaAbstrakt
Przedmiot badań: Przedmiotem badań jest orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczące wykładni art. 10 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w tych przypadkach, w których ingerencja państwa następuje z powołaniem na przesłankę ochrony moralności publicznej. Przedmiotem badań jest również stanowisko działaczy pro-life wobec tego orzecznictwa oparte na tezie, zgodnie z którą wolność wypowiedzi nie podlega jakimkolwiek ograniczeniom. Zdaniem działaczy pro-life każda ingerencja w wolność słowa stanowi pogwałcenie art. 10 Konwencji.
Cel badawczy: Celem artykułu jest zbadanie, czy wolność słowa według wykładni Trybunału jest wolnością absolutną, czy podlega ograniczeniom na ogólnych zasadach, z powołaniem na przesłanki wskazane w samym art. 10 Konwencji. W przypadku dopuszczalności ingerencji celem jest zbadanie jej legalnej głębokości wówczas, gdy następuje z powołaniem na przesłankę ochrony moralności publicznej. Należy odpowiedzieć na pytanie, czy margines swobody oceny państwa jest wówczas taki sam, jak w przypadku innych przesłanek. Czy istnieje w orzecznictwie Trybunału wykształcony wzorzec moralności publicznej, pozwalający ocenić dopuszczalność ewentualnej ingerencji w wolność słowa. Następnie należy zbadać, czy ewentualne skazanie karne sensu largo działaczy pro-life stanowiłoby naruszenie art. 10 Konwencji w świetle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału.1
Metoda badawcza: Badania przeprowadzono, analizując orzecznictwo Trybunału i dokonując jego odniesienia do ocenianych stanów faktycznych.
Wyniki: Wolność słowa nie jest wolnością absolutną i podlega ograniczeniom na ogólnych zasadach, z powołaniem na przesłanki wymienione w art. 10 Konwencji. W przypadku ingerencji z powołaniem na konieczność ochrony moralności publicznej państwom przysługuje szerszy margines swobody oceny konieczności ingerencji niż w przypadku pozostałych przesłanek ograniczania wolności słowa. Jednocześnie nie istnieje jednolity standard ochrony moralności publicznej wspólny dla państw-stron Konwencji. Państwa mogą, nie naruszając art. 10 Konwencji, w szerszym zakresie ograniczać wolność słowa, chroniąc moralność publiczną, powołując się na swoją historię, tradycję i oceny społeczne. Analiza orzecznictwa Trybunału prowadzi do wniosku, że skazanie karne sensu largo działaczy pro-life nie stanowiłoby naruszenia art. 10 Konwencji. Istnieją liczne analogie pomiędzy sprawami rozpatrywanymi przez Trybunał, w których nie dopatrzył się on naruszenia wolności słowa, a inkryminowanymi zachowaniami działaczy pro-life, które mogą i powinny być ścigane karnie bez ryzyka naruszenia Konwencji.
##plugins.generic.usageStats.downloads##
Bibliografia
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz.U. z 1993 r., nr 61, poz. 284).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U., nr 78, poz. 483 ze zm.).
Ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2019 r., poz. 821 t.j. ze zm.).
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z 2019 r., poz. 1882 t.j.).
Ustawa z dnia 10 czerwca 2014 r. o ochronie Znaku Polski Walczącej (Dz.U. z 2014 r., poz. 1062).
Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012.
Egierska-Miłoszewska D., Nieobyczajny wybryk (art. 140 k.w. w teorii i praktyce), Zagadnienia Wykroczeń 1979/4–5, s. 70.
Garlicki L., w: L. Garlicki (red.), Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Komentarz do artykułów 1–18, t. 1, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2010.
Garlicki L., Wojtyczek K., w: L. Garlicki, M. Zubik (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. 2, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2016.
Gliszczyńska-Grabias A., Glosa do wyroku ETPC z 8.11.2012 r., 43481/09, PETA Niemcy przeciwko Niemcom, Państwo i Prawo 2014/9, s. 129.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2010.
Karp J., Moralność publiczna (art. 31), w: W. Skrzydło, S. Grabowska, R. Grabowski (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, Oficyna a Wolters Kluwer business, Warszawa 2009.
Katechizm Kościoła Katolickiego, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań 1994.
Kulesza J., Glosa do wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 10 grudnia 2018 r., VII Ka 956/18, Studia Iuridica Lublinensia 2019/2, s. 177–191.
Kulesza J., Glosa do wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2019 r., IV Ka 677/19, Państwo i Prawo (w druku).
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako nieobyczajny wybryk (art. 140 Kodeksu wykroczeń), Studia Prawnicze 2019/2, s. 154–173.
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów jako wybryk zakłócenia spokoju i porządku publicznego bądź wywołania zgorszenia (art. 51 § 1 Kodeksu wykroczeń), Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i
Socjologiczny 2020/1 (w druku).
Kulesza J., Publiczne prezentowanie zdjęć martwych płodów przez działaczy pro-life w orzecznictwie sądów powszechnych. Analiza krytyczna, w: A. Liszewska, J. Kulesza (red.), Pro dignitate legis et maiestate iustitiae. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Witolda Kuleszy, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2020 (w druku).
Lewandowski B., Majkowska M., Wadoń M., Prawne aspekty dopuszczalności prezentowania fotografii człowieka w prenatalnym okresie rozwoju pozbawionego życia w wyniku aborcji. Wystawy pro-life w świetle orzecznictwa sądów powszechnych. Raport Instytutu Ordo Iuris, Warszawa 2018.
Wojtyczek K., Granice ingerencji ustawodawczej w sferę praw człowieka w Konstytucji RP, „Zakamycze”, Kraków 1999.
Zakolska J., Zasada proporcjonalności w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2008.
Decyzja ETPC w sprawie Van Den Dungen v. Holandia z 22.02.1995 r., skarga nr 22838/93.
Wyrok ETPC w sprawie Akdaş v. Turcja z 16.02.2010 r., skarga nr 41056/04.
Wyrok ETPC w sprawie Bayev i inni v. Rosja z 20.06.2017 r., skarga nr 67667/09.
Wyrok ETPC w sprawie E.S. v. Austria z 25.10.2018 r., skarga nr 38450/12.
Wyrok ETPC w sprawie Gough v. Zjednoczone Królestwo z 28.10.2014 r., skarga nr 49327/11.
Wyrok ETPC w sprawie Handyside v. Zjednoczone Królestwo z 7.12.1976 r., skarga nr 5493/72.
Wyrok ETPC w sprawie Müller i inni v. Szwajcaria z 24.05.1988 r., skarga nr 10737/84.
Wyrok ETPC w sprawie Otto-Preminger-Institut v. Austria z 20.09.1994 r., skarga nr 13470/87.
Wyrok ETPC w sprawie PETA Deutschland v. Niemcy z 8.11.2012 r., skarga nr 43481/09.
Wyrok ETPC w sprawie Sinkova v. Ukraina z 27.02.2018 r., skarga nr 39496/11.
Wyrok ETPC w sprawie Vejdeland v. Szwecja z 9.02.2012 r., skarga nr 1813/07.
Wyrok ETPC w sprawie Wingrove v. Wielka Brytania z 25.11.1996, skarga nr 17419/90.
Wyrok SO we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2019 r., IV Ka 677/19.
Wyrok szwajcarskiego Federalnego Sądu Najwyższego z 10.05.1957 r., sygn. 83 IV 19.
Wyrok szwajcarskiego Federalnego Sądu Najwyższego z 26.02.1960 r., sygn. 86 IV 19.
Wyrok TK z dnia 12 stycznia 1999 r., P 2/98, OTK ZU 1999, nr 1, poz. 2.
Wyrok TK z dnia 11 października 2006 r., P 3/06, OTK-A 2006, nr 9, poz. 121.
www.bger.ch; stan na 25.02.2020 r.
https://ordoiuris.pl/ochrona-zycia/po-interwencji-prawnikow-ordo-iuris-sad-uniewinnia-dzialaczy-pro-life-pokazujacych h; stan na 7.03.2019 r., dostęp w kopii 26.02.2020 r.
