Instrukcja dla strażników więziennych z 4/16 marca 1853 r. w świetle akt Komisji Wojewódzkiej i Rządu Gubernialnego Płockiego

Abstrakt

 Przedmiot badań: Przedmiotem badań była analiza przepisów wydanej w dniu 4/16 marca 1853 r. Instrukcji dla strażników więziennych regulującej procedurę przyjęcia do służby, zakres obowiązków strażników więziennych i ich odpowiedzialność dyscyplinarną. Zagadnienie to pozostawało na marginesie zainteresowań badaczy i nie doczekało się istotnego opracowania, w szczególności w zakresie analizy źródłowej.

Cel badawczy: Celem badań była nie tylko ocena samych regulacji prawnych, ale przede wszyst­kim próba odpowiedzi na pytanie, jak te przepisy funkcjonowały w praktyce. Czy ich wprowa­dzenie odniosło zamierzony skutek w zakresie poprawy stanu służby więziennej, a także lepszej organizacji i funkcjonowania zakładów karnych. W tym celu wykorzystano materiał archiwalny zgromadzony w Archiwum Państwowym w Płocku w zespole Komisji Wojewódzkiej i Rządu Gubernialnego Płockiego.1

Metoda badawcza: Przy pracy nad artykułem, co uzasadnia charakter badań historyczno-prawnych, wykorzystano przede wszystkim metodę badawczą dogmatyczną oraz historyczną.

Wyniki: Pozytywnie należy ocenić przepisy stawiające kandydatom na strażników więziennych podstawowe wymogi kwalifikacyjne, a także wprowadzenie okresu próby, co pozwalało admini­stracji więziennej w praktyce zweryfikować przydatność kandydata do zawodu. Niestety nowa Instrukcja nie zmieniła istotnie oblicza straży więziennej, co głównie wynikało po prostu z braku odpowiednich kadr chętnych do pracy. I mimo wprowadzonych regulacji nadal ogromnym pro­blemem było pijaństwo wśród strażników oraz brak należytego nadzoru nad więźniami. Oce­niając z kolei przepisy Instrukcji regulujące obowiązki strażników więziennych, wydaje się, iż od samego początku przepisy niezwykle drobiazgowe, wręcz kazuistyczne nie miały szans na wdrożenie w praktyce. Powszechnie zgłaszanym przez nadzorców więzień był problem wyeg­zekwowania od straży więziennej nawet podstawowych obowiązków wynikających z dotych­czas obowiązujących regulacji. Niewątpliwie najpełniej udało się wdrożyć przepisy dotyczące odpowiedzialności dyscyplinarnej. Analizowane źródła pokazują, iż nadzorcy więzień generalnie orientowali się w tych regulacjach i powoływali się na nie w postępowaniach dyscyplinarnych.