Ateizm, antykościelność i feminizm a Strajk Kobiet. Case study grupy: Dziewuchy Dziewuchom
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.1/3Słowa kluczowe:
sekularyzacja, Strajk Kobiet, feminizm, ateizmAbstrakt
Polska w ostatnich latach wchodzi w okres przyspieszonej sekularyzacji. Wyniki badań CBOS wskazują, że proces ten jest widoczny zwłaszcza w najmłodszych kohortach Polaków. Strajk Kobiet, który miał miejsce w latach 2016-2020, jest opisywany w literaturze naukowej jako jeden z czynników przyspieszających procesy sekularyzacyjne, głównie w populacji młodych kobiet o poglądach feministycznych. W 2021 roku przebadaliśmy członków grupy na Facebooku „Dziewuchy Dziewuchom”, aby opisać zróżnicowane relacje między feminizmem a ateizmem oraz zweryfikować naszą hipotezę, że Strajk Kobiet był wyrazem, a nie przyczyną, postaw ateistycznych respondentów. Ważne dla naszych badań ilościowych było również określenie stosunku badanych członków grupy do takich kwestii, jak działalność polityczna Kościoła katolickiego, funkcjonowanie zasad moralnych katolicyzmu oraz odczuwane potrzeby duchowe.
Bibliografia
Bobrowicz Ryszard, Mattias Nowak. 2021. “Divided by the rainbow: Culture war and diffusion of paleoconservative values in contemporary Poland” Religions 12(3): 170. https://doi.org/10.3390/rel12030170.
Berger Peter L. 1967. The sacred canopy: Elements of a sociological theory of religion. New York: Doubleday and Company.
Borowik Irena. 2008. „O zróżnicowaniu katolików w Polsce”. Chrześcijaństwo-Świat-Polityka 2 (6): 23–27.
Borowik Irena. 2016. Przemiany religijne w Polsce na tle transformacji w Europie Środkowo-Wschodniej i globalizacji. In: Globalny i lokalny wymiar religii. Polska w kontekście europejskim. I. Borowik, A. Górny, W. Świątkiewicz (eds.), 7–16. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Brewster Melanie E. 2013. Atheism, gender and sexuality. In: The Oxford handbook of atheism, S. Bullivant, M. Ruse (eds.), 511–524. New York: Oxford University Press.
Calkin Sydney, Monika Ewa Kaminska.2020. “Persistence and change in morality policy: The role of the Catholic Church in the politics of abortion in Ireland and Poland”. Feminist Review 124(1): 86–102. https://doi.org/10.1177/0141778919894451.
Chaves Mark. 1994. “Secularization as declining religious authority”. Social Forces 72(3): 749–774.
Chmielewska Marta, Małgorzata Druciarek, Izabela Przybysz. 2017. Czarny Protest w stronę nowego kompromisu aborcyjnego? https://obserwatoriumdemokracji.pl/wp-content/uploads/2017/02/Raport-ISP_Czarny-protest.pdf [access: 18.06.2022].
CBOS. 2016. Polacy o prawach kobiet, „czarnych protestach” i prawie aborcyjnym, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_165_16.PDF [access: 18.06.2022].
CBOS. 2020. O dopuszczalności przerywania ciąży i protestach po wyroku Trybunału Konstytucyjnego, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2020/K_153_20.PDF [access: 18.06.2022].
CBOS. 2021. Religijność młodych na tle ogółu społeczeństwa. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2021/K_144_21.PDF [access: 18.06.2022].
CBOS. 2022. Wielki Post i Wielkanoc 2022. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2022/K_053_22.PDF [access: 18.06.2022].
Curanović Alicja. 2021. “The international activity of Ordo Iuris. The Central European actor and the global Christian right”. Religions 12(12): 1038. https://doi.org/10.3390/rel12121038.
Dziewuchy Dziewuchom. 2021. https://www.facebook.com/dziewuchydziewuchom [access: 18.06.2022].
Eberts Mirella. 1998. “The Roman Catholic Church and democracy in Poland”. Europe Asia Studies 50 (5): 817–842. https://doi.org/10.1080/09668139808412567.
Frąckowiak-Sochańska Monika, Marta Zawodna-Stephan. 2022. “Uwięzione między lękiem a gniewem? Powstanie i rozpad wspólnoty buntu w czasie protestów kobiet po wyroku Trybunału Konstytucyjnego”. Studia Socjologiczne 1(244): 9–35. https://doi.org/10.24425/sts.2022.140594.
Głowacki Antoni. 2019. Religijność młodzieży i uczestnictwo w lekcjach religii w szkołach. https://www.cinn.gov.pl/portal?id=1475772 [access: 18.06.2022].
Grabowska Mirosława. 2018. Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji. Warszawa: Scholar.
Graff Agnieszka. 2020. Coś w Polsce pękło, coś się wylało. Jak młodzi zerwali Wielki Kompromis z Kościołem. https://oko.press/jak-mlodzi-zerwali-wielki-kompromis-z-kosciolemgraff/ [access: 18.06.2022].
Graff Agnieszka, Elżbieta Korolczuk. 2017. “«Worse than communism and nazism put together»: War on gender in Poland”. In: Anti-gender campaigns in Europe mobilizing against equality, K. Roman, D. Paternotte (eds.), 175–194. Londres: Rowman & Littlefield International.
Gwiazda Anna. 2021. “Right-wing populism and feminist politics: The case of Law and Justice in Poland”. International Political Science Review 42(5): 580–595. https://doi.org/10.1177/0192512120948917.
Hall Bogumila. 2019. “Gendering resistance to right-wing populism: Black Protest and a new wave of feminist activism in Poland?” American Behavioral Scientist 63(10): 1497–1515. https://doi.org/10.1177/0002764219831731.
Heelas Paul. 2002. The spiritual revolution: From religion to spirituality. In: Religions in the modern world: Traditions and transformations. L. Woodhead, P. Fletcher, H. Kawanami, DJ Smith (eds.), 357–377. London: Routledge.
Herbert David, Josh Bullock. 2020. “Reaching for a new sense of connection: Soft atheism and «patch and make do» spirituality amongst nonreligious European millennials”. Culture and Religion 21(2): 157–177. https://doi.org/10.1080/14755610.2020.1862887.
Hervieu-Léger Daniele. 1997. “What scripture tells me”: Spontaneity and regulation within the Catholic charismatic renewal. In: Lived religion in America: Towards a history of practice. David D. Hall (eds.), 24–40. Princeton: Princeton University Press.
Kasia Katarzyna. 2020. “Another black day for Poland: The attack on women’s reproductive rights caused mass protests. Duda’s re-election gave it legitimacy”. Index on Censorship 49(4): 26–28. https://doi.org/10.1177/0306422020981253.
Jong Jonathan, Matthias Bluemke, Jamin Halberstadt. 2013. “Fear of death and supernatural beliefs: Developing a new supernatural belief scale to test the relationship”. European Journal of Personality 27(5): 495–506. https://doi.org/10.1002/per.1898.
Koczanowicz Leszek. 2021. Co zapowiada język rewolucji. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2021/02/Jezyk-rewolucji_ostateczna.pdf [access: 18.06.2022].
Korolczuk Elżbieta. 2016. “Explaining mass protests against abortion ban in Poland: The power of connective action”. Zoon politikon 7: 91–113.
Korolczuk Elżbieta, Beata Kowalska, Jennifer Ramme, Claudia Snochowska-Gonzalez. 2019. Bunt kobiet. Czarne Protesty i Strajki Kobiet. Gdańsk: Europejskie Centrum Solidarności.
Korolczuk Elżbieta. 2020. “Counteracting challenges to gender equality in the era of anti-gender campaigns: Competing gender knowledges and affective solidarity”. Social Politics: International Studies in Gender, State & Society 27 (4): 694–717. https://doi.org/10.1007/s10691-021-09465-3.
Kostrzewska Dagmara. 2020. „Działalność ruchów kobiecych w sieci – cyfrowe oblicze polskiego feminizmu”. Przegląd Krytyczny 2(1): 109–120. https://doi.org/10.14746/pk.2020.2.1.07.
Łukasik Marcin. 2020. Strajk kobiet. Minister odbiera granty. Gdy zakręci się kurek, łatwo doprowadzić do nieodwracalnych szkód. https://www.money.pl/gospodarka/strajkkobiet-kosztowany-szantaz-ministra-uczelnie-moga-obejsc-sie-z-milionami-zlotych-6570249692654272a.html [access: 18.06.2022].
Mariański Janusz. 2017. „Sekularyzacja jako megatrend społeczno-kulturowy”. Relacje Międzykulturowe 1(1): 231–257. https://doi.org/10.12797/RM.01.2017.01.12.
Mandes Sławomir. 2012. Życie religijne. In: współczesne społeczeństwo Polskie. A. Giza, M. Sikorska (eds.), 229–270. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Marody Mirosława, Joanna Konieczna-Sałamatin, Małgorzata Sawicka, Sławomir Mandes, Grażyna Kacprowicz Krzysztof Bulkowski, Jerzy Bartkowski. 2019. Społeczeństwo na zakręcie. Zmiany postaw i wartości Polaków w latach 1990–2018. Warszawa: Scholar.
Molteni Francesco. 2017. “Religious change among cohorts in religion and society in Central and Eastern Europe: A longitudinal analysis of religious practice and belief in formerly communist countries”. Religion 10(1): 35–53. https://rascee.net/index.php/rascee/article/view/90.
Motak Dominika, Joanna Krotofil, Dorota Wójciak. 2021. “The battle for symbolic power: Kraków as a stage of renegotiation of the social position of the Catholic Church in Poland”. Religions 12(8): 594. https://doi.org/10.3390/rel12080594.
Nacher Anna. 2021. “#BlackProtest from the Web to the streets and back: Feminist digital activism in Poland and Narrative Potential of the Hashtag”. European Journal of Women’s Studies 28(2): 260–273. https://doi.org/10.1177/1350506820976900.
Narkowicz Katarzyna. 2018. “Before the Czarny Protest: Feminist activism in Poland”. Cultivate. The Feminist Journal of the Centre for Women’s Studies 1. https://cultivatefeminism.com/protests-before-the-czarny-protest/ [access: 18.06.2022].
Nawojski Radosław, Magdalena Pluta, Katarzyna Zielińska. 2018. “The black protests: A struggle for (re)definition of intimate citizenship”. Praktyka Teoretyczna 4(30): 51–74. https://doi.org/10.14746/prt.2018.4.2.
Nawojski Radosław, Beata Kowalska.2022. „Kiedy państwo mnie nie chroni… – oddolne mobilizacje na rzecz praw reprodukcyjnych a doświadczanie obywatelstwa”. Studia Socjologiczne 1(244): 81–103. https://doi.org/10.24425/sts.2022.140597.
Norris Pippa, Ronald Inglehart. 2011. Sacred and secular: Religion and politics worldwide. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511894862.
Nycz Maciej. 2020. Jarosław Kaczyński do opozycji: Jesteście przestępcami. Możecie sobie wrzeszczeć. https://www.rmf24.pl/raporty/raport-strajk-kobiet/news-jaroslaw-kaczynskido-opozycji-jestescie-przestepcami-mozeci,nId,4820783#crp_state=1 [access: 18.06.2022].
Pew Research Center. 2018. https://www.pewforum.org/2018/06/13/the-age-gap-in-religion-around-the-world/ [access: 18.06.2022].
Polynczuk-Alenius Kinga. 2022. “«This attack is intended to destroy Poland»: Bio-power, conspiratorial knowledge, and the 2020 Women’s Strike in Poland”. Popular Communication: the international journal of media and culture 1–14. https://doi.org/10.1080/15405702.2022.2047972.
Remmel Atko, Mikko Sillfors. 2018. “Crossbreeding atheism with spirituality: Notes on Soviet and Western attempts”. Secularism and Nonreligion 7(1): 8. http://doi.org/10.5334/snr.94.
Requena Miguel, Mikolaj Stanek. 2013. “Secularization in Poland and Spain after the democratic transition: A cohort analysis”. International Sociology 28(1): 84–101. https://doi.org/10.1177/0268580912466551.
Sedlar Aaron E., Nick Stauner, Kenneth I. Pargament, Julie J. Exline, Joshua B. Grubbs, David F. Bradley. 2018. “Spiritual struggles among atheists: Links to psychological distress and well-being”. Religions 9(8): 242. https://doi.org/10.3390/rel9080242.
Sommer Hubert. 1996. „Przewartościowanie religijne młodej inteligencji (na przykładzie studentów Rzeszowa)”. Studia Socjologiczne 3(142): 91–111.
Stolz Jörg. 2020. “Secularization theories in the twenty-first century: Ideas, evidence, and problems. Presidential Address”. Social Compass 67(2): 282–308. https://doi.org/10.1177/0037768620917320.
Suchomska Joanna, Dominika Urzędowska. 2021. „Działania protestacyjne Strajku Kobiet w ujęciu teorii nowych ruchów społecznych”. Dyskurs & Dialog 7(1): 9–22. https://www.pzr.org.pl/wp-content/uploads/2020/12/dzialania_protestacyjne.pdf.
Tomka Miklos. 2010. “Religiosity in Central and Eastern Europe: Facts and interpretations”. Religion and Society in Central and Eastern Europe 3(1): 1–15.
Trzebiatowska Marta. 2019. “Atheism is not the problem. The problem is being a woman”. Atheist women and reasonable feminism, Journal of Gender Studies 28(4): 475–487. https://doi.org/10.1080/09589236.2018.1523053.
Trzebiatowska Marta. 2021. “Presuming religious congruence? The nonreligious and Catholicism in Poland”. Social Compass 68(4): 653–670. https://doi.org/10.1177/0037768621994746.
Tyrała Radosław. 2013. „Konwersja na niewiarę w polskiej rzeczywistości. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje”. Przegląd Religioznawczy 4(250): 175–188.
Tyrała Radosław. 2014. Bez Boga na co dzień. Socjologia ateizmu i niewiary. Kraków: Nomos.
Tyrała Radosław. 2015. „Ateista, agnostyk, niewierzący…? Socjologii niereligii problemy z terminologią”. Studia Socjologiczne 1(216): 149–181.
Tyrała Radosław. 2018. “Living without God in a religious country: Polish nonbelievers as a cultural minority”. Social Compass 65(1): 131–44. https://doi.org/10.1177/0037768617747497.
Voas David. 2009. “The rise and fall of fuzzy fidelity in Europe”. European Sociological Review 25(2): 155–168. https://doi.org/10.1093/esr/jcn044.
Ziętek Agnieszka. 2020. „Ruchy protestu jako przykład asertywnej kultury obywatelskiej. Przypadek Ogólnopolskiego Strajku Kobiet”. Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne 65(1): 156–172. https://doi.org/10.15804/athena.2020.65.10.
