Czego uczą nas artyści? Doświadczenie estetyczne a wieloparadygmatyczność sztuki współczesnej

Autor

  • Ryszard Solik University of Silesia in Katowice

DOI:

https://doi.org/10.26485/AI/2023/25/19

Słowa kluczowe:

sztuka, wieloparadygmatyczność, różnopostaciowowość, ontologia dzieła, dylematy definicyjne, doświadczenie estetyczne, sztuka współczesna, transgresja

Abstrakt

Artykuł analizuje i omawia wybrane problemy i wyzwania, jakie dla doświadczenia i dyskursu estetycznego generuje wieloparadygmatyczność współczesnej sztuki. Nie chodzi o różnorodność indywidualnych praktyk i artystycznych transfiguracji. lecz o ontyczne reorganizacje sztuki, wy­znaczające indeksy funkcjonujących „zestawów paradygmatycznych” (klasycznego, konceptual­nego, procesualnego, interaktywnego). Paradygmaty artystyczne zostały w szkicu zdefiniowane jako opcjonalne domeny, będące wyrazem fundamentalnych przeobrażeń w zakresie ontologii dzieła sztuki i odpowiednio praktyki artystycznej. Wyznaczają tym samym wiodące konteksty redefiniujące nie tylko tradycyjną ontologię sztuki, samoistność i autonomiczność dzieła sztuki, ale także zwyczajowe kompetencje autora i odbiorcy, wreszcie profil myślenia i doświadczenia estetycznego. Aktualnie reorientujący z postaw kontemplacyjno-analitycznych w stronę procesu­alności oraz różnych form aktywności, angażowania i sprawczości (zwłaszcza w obszarze prak­tyk performatywnych i wydarzeniowej charakterystyki sztuki partycypacyjnej i interaktywnej). Proponowane w szkicu ujęcie optuje również za tym, aby tych artystycznych redefinicji i trans­gresji nie łączyć tylko z diagnozą „nieoczywistości” Theodora Adorna, lecz z produktywnością sztuki stymulującej naszą wrażliwość oraz wspólnotową wyobraźnię.

Biogram autora

Ryszard Solik - University of Silesia in Katowice

Ryszard Solik, Ph.D. Professor at the University of Silesia. He is engaged in culturology-orien­ted art theory, cultural theory, theory of interpretation, and issues related to the function and entanglement of works of art in cultural contexts. Author of the books: In the Circle of Functions of Art (co-author, 1996), Cultural Functions of Iconic Messages of the Stanislaus Era (2000), Land­scapes of Art, Contexts of Art (2007), Art as Interpretation. From the problems of artistic discourse (2012), Sketches on (un)originality. Contexts and interpretations (2017). Editor and co-editor of collective works: Around Hunting Culture. Sketches on hunting traditions of the Pszczyna land (2008), Silesian Landscape – memory, tradition, contemporaneity (2008), Faces, portraits, masks. Time for interdisciplinarity (2010), Shapes and thoughts. Discourse and the experience of art (2013), (Re)interpretations. Between creative practice and discourse (2019), Here and Now. Dilemmas of the artist-pedagogue towards paradigmatic reorientations of postmodern art (2019).

Bibliografia

Adorno Theodor. W. (1994) Teoria estetyczna, transl. K. Krzemieniowa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Baudrillard Jean (2006) Spisek sztuki. Iluzje i deziluzje estetyczne z dodatkiem wywiadów o spisku sztuki, transl. S. Królak, Warszawa: Wydawnictwo Sic!.

Bauman Zygmunt (1995) Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń: Wydawnictwo UMK.

Berman Marshall (2006) "Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzy". Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, transl. M. Szuster, Kraków: Universitas.

Derrida Jacques (2003) Prawda w malarstwie, transl. M. Kwietniewska, Gdańsk: Słowo / Obraz Terytoria.

Eco Umberto (2007) Sztuka, transl. P. Salwa, M. Salwa, Kraków: Wydawnictwo M.

Fish Stanley (2008) Zwykle okoliczności, język dosłowny, bezpośrednie akty mowy, to, co normalne, potoczne, oczywiste, zrozumiałe samo przez się i inne szczególne przypadki, transl. M. Smoczyński, [in]: S. Fish, Interpretacja retoryka polityka. Eseje wybrane, transl. K. Abriszewski, A. Dera-Włochowicz, M. Glasenapp-Konkol, A. Grzeliński, M. Kilanowski, A. Lenartowicz, M. Smoczyński, A. Szahaj, Kraków: Universitas.

Gadamer Hans G, (1993) Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, transl. B. Baran, Kraków: Wydawnictwo Inter esse.

Kluszczyński Ryszard.W. (1999) Od konceptualizmu do sztuki hipermediów. Rozważania na temat modelu sytuacji estetycznej w sztuce multimedialnej, [in:] K. Wilkoszewska ed., Piękno w sieci. Estetyka a nowe media, Kraków: Universitas, pp. 77-86.

Kluszczyński Ryszard.W. (2010) Sztuka interaktywna. Od dzieła-instrumentu do interaktywnego spektaklu, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne,

Krakowski Piotr (1984) O sztuce nowej i najnowszej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kuhn Thomas (1985) Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, transl. K. Amsterdamski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Kuhn Thomas (1968) Struktura rewolucji naukowych, transl. H. Ostromęcka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Lipski Andrzej (1992) Sztuka a rzeczywistość potocznego doświadczenia. Świat Artystyczny jako przedmiot analizy socjologicznej, [in:] A. Lipski, K. Łęcki, Perspektywy socjologii kultury artystycznej,Warszawa: Wydawnictwo PWN, pp. 8-143.

Lübbe Hermann (1991) Muzealizacja. O powiązaniu naszej teraźniejszości z przeszłością, transl. E. Paczkowska-Łagowska, [in:] M. Gołaszewska ed. Estetyka w świecie. Vol. 3. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, pp. 7-29.

Margolis Joseph (2004) Czym, w gruncie rzeczy, jest dzieło sztuki? Wykłady z filozofii sztuki, transl. W. Chojna, K. Guczalski, M. Jakubczak, K. Wilkoszewska, Kraków: Universitas.

Margolis Joseph (1995) Historical Thought, Constructed World: A Conceptual primer for the Turn of the Millennium, Berkeley and Los Angeles: University of California Press.

Marquard Odo (1994) Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, transl. K. Krzemieniowa, Warszawa: Wydawnictwo Oficyna Naukowa.

Miczka Tadeusz (1999) Multimedia - oczywistości i domysły. Szkic o estetycznej przygodności nowych mediów, [in:] K. Wilkoszewska ed., Piękno w sieci. Estetyka a nowe media, Kraków: Universitas, pp. 46-61.

Morawski Stefan (1985) Na zakręcie od sztuki do po-sztuki, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Niziołek Katarzyna (2015) Sztuka społeczna. Koncepcje, dyskursy, praktyki, vol. 1, Białystok: Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku.

Nycz Ryszard (2006) Kulturowa natura, słaby profesjonalizm. Kilka uwag o przedmiocie poznania literackiego i statusie dyskursu literaturoznawczego, [in:] M. P. Markowski, R. Nycz eds., Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, Kraków: Universitas, pp. 5-38.

Popiel Magdalena (2006) O nową estetykę. Między filozofią sztuki a filozofią kultury, [in:] M. P. Markowski, R. Nycz eds., Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, Kraków: Universitas, pp. 335-366.

Shusterman Richard (2006) O końcu i celu doświadczenia estetycznego, transl. W. Małecki, "ER(R)GO" no. 12 (1/2006), Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ślaskiego, pp. 129-161.

Szahaj Andrzej (2014) O interpretacji, Kraków: Universitas (e-book)

Szahaj Andrzej (2008) Zniewalająca moc kultury, [in]: S. Fish, Interpretacja retoryka polityka. Eseje wybrane, transl. K. Abriszewski, A. Dera-Włochowicz, M. Glasenapp-Konkol, A. Grzeliński, M. Kilanowski, A. Lenartowicz, M. Smoczyński, A. Szahaj, Kraków: Universitas, pp. 13-28.

Świdziński Jan (1977) Sztuka jako sztuka kontekstualna, Warszawa: Galeria Remont /03'77, Art Text.

Welsch Wolfgang (2005) Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, transl. K. Guczalska, Kraków: Universitas.

Wilkoszewska Krystyna (1999) Estetyki nowych mediów, [in:] K. Wilkoszewska ed., Piękno w sieci. Estetyka a nowe media, Kraków: Universitas, pp. 7-25.

Wilkoszewska Krystyna (2008) Doświadczenie estetyczne – strategie pragmatyzacji i zaangażowania, [in:] Nowoczesność jako doświadczenie: dyscypliny, paradygmaty, dyskursy. A. Zeidler-Janiszewska, R. Nycz, eds. Warszawa: Wydawnictwo SWPS Academica, pp. 212-222.

Zeidler-Janiszewska Anna, Kubicki Roman (1999) Poszerzanie granic. Sztuka współczesna w perspektywie estetyczno-filozoficznej, Warszawa: Instytut Kultury.

Pobrania

Opublikowane

2023-12-13

Numer

Tom 25 (2023): Jak myślą artyści?

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.