Populizm historyczny: Konceptualizacja ramy analitycznej
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.4/1Słowa kluczowe:
populizm historyczny, kapitalizm afektywny, narracja populistyczna, kryzys reprezentacji, Lud-w-NarodzieAbstrakt
Artykuł poświęcony jest zbudowaniu ramy analitycznej i konceptualizacji populizmu historycznego, jako formy kształtowania przekazów odnoszących się do przeszłości historycznej. W tym celu połączona zostanie argumentacja płynąca z badań nad populizmem, jako formą narracji, z badaniami nad dyskursem w polityce pamięci [Lipiński 2020; Riedel 2022] oraz z teorią dyskursu Ernesta Laclaua [2009; 2010], który łączy poststrukturalistyczną perspektywę z psychoanalityczną teorią więzi społecznych opracowaną przez Sigmunda Freuda [2012]. Przeprowadzona konceptualizacja wskaże na znaczenie obrazów przeszłości w budowaniu silnych afektów, które przekładają się na skuteczne budowanie tożsamości zbiorowych. Konstruowanie narracji populistycznych opartych na fantazmatycznej formule Ludu-w-Narodzie – jak zostanie pokazane – stanowi jedną z form oporu wobec globalnego kapitalizmu, a jednocześnie jest efektem formy życia, narzucanej przez kapitalizm afektywny.
Bibliografia
Albertazzi Danielle, Duncan McDonnell. 2008. Twenty-first century populism. The spectre of Western European democracy. Houndmills, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Arato Andrew, Jean L. Cohen. 2021. Populism and civil society. The challenge to constitutional democracy. Oxford: Oxford University Press.
Bauman Zygmunt. 2018. Retrotopia: Jak rządzi nami przeszłość. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Berlin Isaiah, Richard Hofstadter, Donald MacRae, Leonard Schapiro, Hugh Seton-Watson, Alain Touraine F. Venturi, Andrzej Walicki, Peter Worsley. 1968. “To define populism”. Government and Opposition 3(2): 137–179.
Blühdorn Ingolfur, Felix Butzlaff. 2019. “Rethinking populism: Peak democracy, liquid identity and the performance of sovereignty”. European Journal of Social Theory 22(2): 191–211. DOI: https://doi.org/10.1177/1368431017754057.
Boltanski Luc, Eve Chiapello. 2022. Nowy duch kapitalizmu. Warszawa: Oficyna Naukowa Ewa Pajestka-Kojder.
Burszta Wojciech J. 2013. Kotwice pewności. Wojny kulturowe z popnacjonalizmem w tle. Warszawa: Iskry.
Canovan Margaret. 2007. Polityka dla ludzi. Populizm jako ideologia demokracji. W: Demokracja w obliczu populizmu. Y. Mény, Y. Surel (red.), 57–82. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Czubaj-Kuźmin Sylwia. 2020. Politolingwistyczne badania nad populizmem. Perspektywa narracyjna. W: Badania nad dyskursem populistycznym: Wybrane aspekty. A. Stępińska, A. Lipiński (red.), 95–105. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Dejneka Piotr. 2019. Populizm a sfera publiczna: Czy populizm zrewitalizuje sferę publiczną w Europie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe UKSW.
De Waele Jean-Michel, Anna Pacześniak. 2010. Populizm w Europie. Defekt i przejaw demokracji? Warszawa: Oficyna Naukowa.
Dybel Paweł. 2009. Polityka jako antagonizm: Implikacje myśli społecznej Sigmunda Freuda. W: Koncepcje polityki. W. Wesołowski (red.), 211-236. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Eatwell Roger, Mathew Goodwin. 2020. Narodowy populizm. Zamach na liberalną demokrację. Katowice:Wydawnictwo Sonia Draga.
Fisher Max. 2023. W trybach chaosu. Jak media społecznościowe przeprogramowały nasze umysły i nasz świat. Kraków: Szczeliny.
Frieske Kazimierz W. 2019. „Pochwała populizmu. Esej polemiczny”. Kultura i Społeczeństwo 63(4): 103–123. https://doi.org/10.35757/KiS.2019.63.4.6.
Freud Sigmund. 2012. Psychologia zbiorowości i analiza ego. W: Poza zasadą przyjemności. S. Freud, 171–228. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ionescu Ghita, Ernest Gellner. 1969. Introduction. In: Populism. Its Meanings and National Characteristics. G. Ionescu, E. Gellner (eds.), 3–8. London: Weidenfeld&Nicolson.
Jameson Frederic. 2011. Postmodernizm, czyli logika kulturowa późnego kapitalizmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Janicki Kamil. 2021. Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Karppi Tero, Lotta Kähkönen, Mona Mannevuo, Mari Pajala, Tanja Sihvonen. 2016. “Affective capitalism: Investments and investigations”. Ephemera: Theory and Politics in Organization 16: 1–13.
Karwat Mirosław. 2023. Populizm jako żywa antynomia. Tezy przekorne. W: Postpolityka, postprawda, populizm: Definiowanie (nie)oczywistych pojęć. M. Sokołowski (red.), 53–73. Toruń: Adam Marszałek.
Krajewski Marek. 2022. „Atmosfera afektywna. Poznawcza użyteczność pojęcia”. Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja 3: 285–301.
Kubik Jan. 2023. Populizm i demokracja: romans czy dysonans? Warszawa: Fundacja im. Stefana Batorego.
Laclau Ernest. 2009. Rozum populistyczny. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSW TWP.
Laclau Ernest. 2010. Co oznacza populizm. W: Populizm. O. Wysocka (red.), 99–116. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Leszczyński Adam. 2020. Ludowa historia Polski. Warszawa: W.A.B.
Lipiński Artur. 2019. „Banalny antykomunizm i podział postkomunistyczny. Konstruowanie pamięci zbiorowej w polskim dyskursie politycznym”. Studia Polityczne 47/2: 51–74.
Lipiński Artur. 2020. Constructing “The Other” as a populist communication strategy. The case of the “refugee crisis” in the discourse of the Polish press. W: Populist discourse in the Polish media. A. Stępińska (red.), 155–180. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Łuczewski Michał. 2017. Kapitał moralny: Polityki historyczne w późnej nowoczesności. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.
Machcewicz Paweł. 2017. Muzeum. Kraków: Znak Horyzont.
Machiavelli Niccolò. 2009. Rozważania nad pierwszym pięcioksięgiem historii Rzymu. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Mannheim Karl. 1992. Ideologia i utopia. Lublin: TEST.
Markowska Barbara. 2019. „Herosi czy ofiary? Kapitał moralny Polaków w narracji Muzeum II W ojny Światowej w Gdańsku”. Kultura i społeczeństwo 63(2): 163–190. https://doi.org/10.35757/KiS.2019.63.2.7.
Markowska Barbara. 2021. Historyczny populizm: Strategie dyskursywne w polskim przekazie telewizyjnym w roku świętowania stulecia niepodległości. W: Dyskurs historyczny w mediach masowych: reprezentacje przeszłości w polskiej i ukraińskiej sferze medialnej. B. Markowska (red.), 237–284. Warszawa: Scholar.
Marks Karol. 2011. 18 brumaire’a Ludwika Bonaparte. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Massumi Brian. 2013. „Autonomia afektu”. Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja 6: 112–135.
Mazzoleni Gianpietro. 2010. Populizm i środki przekazu. W: Populizm. O. Wysocka (red.), 368–394. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Mény Yves, Yves Surel. 2007. Zasadnicza dwuznaczność populizmu. W: Demokracja w obliczu populizmu, Y. Mény, Y. Surel (red.), 28–53. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Mouffe Chantal. 2020. W obronie lewicowego populizmu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Mudde Cas. 2010. Populistyczny Zeitgeist. W: Populizm. O. Wysocka (red.), 338–367. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Mudde Cas, Cristobal Rovira Kaltwasser (eds). 2013. Populism in Europe and the Americas: Threat or corrective for democracy? New York: Cambridge UP.
Mudde Cas, Cristobal Rovira Kaltwasser. 2017. Populism. A very short introduction. Oxford: Oxford UP.
Müller Jan-Werner. 2017. Co to jest populizm? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Nalewajko Ewa. 2021. „Elity pod presją negatywnych emocji”. Kultura i społeczeństwo 65(3): 3–25. https://doi.org/10.35757/KiS.2021.65.3.1.
Napiórkowski Marcin. 2019. Turbopatriotyzm. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Norris Pippa, Ronald Inglehart. 2019. Cultural backlash: Trump, Brexit, and authoritarian populism. New York: Cambridge UP.
Oswald Michael (ed.). 2022. The Palgrave handbook of populism. Cham: Palgrave Macmillan. https://doi.org/10.1007/978-3-030-80803-7_34.
Pobłocki Kacper. 2021. Chamstwo. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
Rauszer Michał. 2021. Siła podporządkowanych. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Rauszer Michał. 2023. Ludowy antyklerykalizm: Niedopowiedziana historia. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Riedel Rafał. 2022. Authoritarian populism and collective memory manipulation. W: The Palgrave handbook of populism. M. Oswald (ed.), 195–211. Cham: Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-030-80803-7_11.
Sadura Przemysław, Sławomir Sierakowski. 2023. Społeczeństwo populistów. Warszawa: Krytyka Polityczna.
Slaby Jan, Rainer Mühlhoff. 2019. Affect. W: Affective societies. Key concepts. J. Slaby, Ch. von Scheve (eds.), 25–41. London – New York: Routledge.
Sloterdijk Peter. 2011. Gniew i czas. Esej polityczno-psychologiczny. Warszawa: Scholar.
Starnawski Marcin. 2017. „Populizm antyislamski a socjalizacja polityczna w kontekście polskim”. Praktyka Teoretyczna (26)4: 62–92. https://doi.org/10.14746/prt.2017.4.3.
Stępińska Agnieszka, Lipiński Artur. 2020. Badania nad dyskursem populistycznym: Wybrane aspekty. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.
Szacki Jerzy. 2004. Pytania o populizm. W: Filozof w polis. M. Kowalska (red.), 57–67. Białystok: Wydział Historyczno-Socjologiczny Uniwersytetu w Białymstoku.
Szpociński Andrzej. 2021. Współczesna kultura historyczna i jej przemiany. Warszawa: Scholar.
Taggart Paul. 2010. Populizm, lud i rdzenna kraina. W: Populizm. O. Wysocka (red.), 77–98. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Torre Carlos de la (ed.). 2019. Routledge handbook of global populism. New York–London: Routledge.
Torre Carlos de la, Oscar Mazzoleni (eds.). 2023. Populism and key concepts in social and political theory. Leiden–Boston: Brill.
Wodak Ruth. 2008. Dyskurs populistyczny: Retoryka wykluczenia a gatunki języka pisanego. W: Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. N. Fairclough, A. Duszak (red.), 185–211. Kraków: Universitas.
Žižek Slavoj. 2001. Przekleństwo fantazji. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
