Resistance strategies of Ukrainian women. Female dissidents, volunteers, refugees

Authors

  • Alina Doboszewska Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/1

Keywords:

Ukraine, dissidents, female volunteers, refugee women, social space, political space, resistance, social support, activism

Abstract

In this article, I present the issue of resistance activities in Ukraine in the context of everyday practices of building social support networks in the perspective of women’s experience. The analysis is based on biographical interviews of three categories of narrators: Ukrainian female dissidents from the 1960s–1980s, female volunteers from 2014–2016, and refugee women who arrived in Poland in the aftermath of full-scale Russian aggression against Ukraine in 2022–2023. I show how women acting in social (private) space cross the boundary of political (public) space. The analysis of the interviews provides the basis for an exploration of the specificity of resistance strategies and associated social support used by women. Dissident women’s resistance manifested itself in acts of everyday life, did not carry heroic traits and was easily forgotten. This type of resistance finds a continuation in the events surrounding the Russian-Ukrainian war starting in 2014. The role of women in the voluntary movement in the early years of the war is particularly significant. It was a movement that created a civil society and made possible the social change that continues and evolves to this day, even under conditions of full-scale warfare. This is also true of the refugee women who arrived in Poland, who undertook various activities in support of Ukrainian society and the army. These non-obvious forms of resistance, although overshadowed by direct military resistance, are worth exploring in the perspective of the future shape of Ukrainian society.

References

Aleksiejewa Liudmiła. 2013. „Ruch obrony praw człowieka w ZSRR”. tłum. O. Morańska, M. Strasz. Wolność i Solidarność 6: 64–91.

Bielska Ewa. 2010. Poradnictwo i wsparcie społeczne jako działalność polityczna i oporowa. W: Pomoc ‒ wsparcie społeczne ‒ poradnictwo. Od teorii do praktyki. M. Piorunek (red.), 50–61. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Bielska Ewa. 2013. Koncepcje oporu we współczesnych naukach społecznych: Główne problemy, pojęcia, rozstrzygnięcia. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Boroń Aleksandra, Agnieszka Gromkowska-Melosik. 2022. Ukraińskie uchodźczynie wojenne. Tożsamość, trauma, nadzieja. Kraków: Impuls.

Channell-Justice Emily. 2022. Without the state: Self-organization and political activism in Ukraine. Toronto: University of Toronto Press.

Channell-Justice Emily. 2024. Self-organization and the state. W: Dispossession. Anthropological perspectives on Russia’s war against Ukraine. C. Wanner (ed.), 188–207. New York: Routledge.

Chugaievska Svitlana, Anna Dybała, Rafał Wisła. 2023. Ukraiński kryzys migracyjny. Konsekwencje ekonomiczne dla krajów Unii Europejskiej i Ukrainy: Wyzwania oraz ryzyka. W: Migracje i uchodźstwo ludności: Trendy, problemy, wyzwania. P. Szymczyk, I. Domina (red.), 77–122. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.

Cohen Sheldon, Thomas A. Wills. 1985. “Stress, social support and the buffering hypothesis”. Psychological Bulletin 98: 310–357.

Długosz Piotr, Liudmyla Kryvachuk, Dominika Izdebska-Długosz. 2022. Uchodźcy wojenni z Ukrainy – życie w Polsce i plany na przyszłość. Lublin: Academicon.

Długosz Piotr, Dominika Izdebska-Długosz. 2024. Uchodźczynie wojenne z Ukrainy: Dwa lata od inwazji. Lublin: Academicon.

Doboszewska Alina. 2021. Uchast’ zhinok u dysydents’komu rusi 60-80-kh rokiv v Ukraini. W: Slukhaty, chuty, rozumity: Usna istoriia Ukrainy XX–XXI stolit’. G. Grinchenko (red.), 235–251. Kyiv: Heinrich Böll Stiftung.

Doboszewska Alina. 2022. „Marija Hel, «Jak się już za to wzięliśmy, to trzeba walczyć do końca ». Historia oporu ukraińskiej dysydentki w ZSRR”. Wrocławski Rocznik Historii Mówionej 12: 250–277. https://doi.org/10.26774/wrhm.349.

Doboszewska Alina. 2023. Тvorennia merezhi sotsialnoii pidtrymki ukrains’kymy dysydentkamy 1960–1980 rokiv. W: Zhinochi vymiry mynuloho: Uiavlennia, dosvidy, reprezentatsii. Monohrafia. O. Kis (red.), 321–336. Lviv: Tsentr mis’koi istorii Tsentralno-Skhidnoi Ievropy.

Filipkowski Piotr. 2015. „Historia mówiona jako historia faktyczna albo jak «odantropologizować » opowieści o przeszłości?”. Rocznik Antropologii Historii 8: 91–108.

Foucault Michel. 1982. “Subject and power”. Critical Inquiry 8(4): 777–795.

Fraser Nancy. 1989. Unruly practices: Power, discourse and gender in contemporary social theory. Minneapolis: University of Minnesota Press.

Gałęziowski Jakub. 2019. “Oral history and biographical method. Common framework and distinctions resulting from different research perspectives”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 76–103. https://doi.org/10.18778/1733-8069.15.2.05.

Gałęziowski Jakub, Kaja Kaźmierska. 2023. “Together or apart? Doing biographical research and oral history in an interdisciplinary context”. Current Sociology 71(4): 627–643. https://doi.org/10.1177/00113921221132752.

Havelkova Hana. 1993. A few prefeminist thoughts. W: Gender politics and post-communism: Reflections from Eastern Europe and the former Soviet Union. N. Funk, M. Mueller (eds.), 62–73. New York: Routledge.

Horielov D.M., Оleksandr А. Kornievs’kyi. 2015. Volonters’kyi rukh: Svitovyi dosvid ta ukrains’ki hromadians’ki praktyky. Kyiv: Natsionalnyi Instytut Stratehichnykh Doslidzhen’.

Hrycak Jarosław. 2000. Historia Ukrainy 1772−1999: Narodziny nowoczesnego narodu. tłum. K. Kotyńska. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.

Jarząbek Marcin. 2024. Podręcznik do historii mówionej. Warszawa: Centrum Archiwistyki Społecznej.

Kaźmierska Kaja, Katarzyna Waniek. 2020. Autobiograficzny wywiad narracyjny: Metoda – technika – analiza. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Kelly Joan. 1989. Women, history and theory. Chicago: University of Chicago Press.

Kenney Padraic. 2015. Płeć opozycji w komunistycznej Polsce. tłum. A. Halemba, A. Weseli. W: Opór i dominacja: Antologia tekstów. A. Pasieka, K. Zielińska (red.), 91–126. Kraków: Nomos.

Kondratowicz Ewa. 2001. Szminka na sztandarze: Kobiety Solidarności 1980–1989. Rozmowy. Warszawa: Wydawnictwo Sic!.

Krátká Lenka. 2016. “The visible and invisible role of women in Czech Dissent during the 1970s and 1980s”. Časopis za povijest Zapadne Hrvatske/West Croatian History Journal. Special issue: Revolution and revolutionaries: From the gender perspective 11(11): 111–129.

Krzyżanowska Natalia. 2012. Kobiety w (polskiej) sferze publicznej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Łuczaj Kamil, Iwona Leonowicz-Bukała, Olha Krasko. 2024. “Hidden emotional costs of home accommodation. The lived experiences of Ukrainian refugees in Polish homes”. Emotion, Space and Society 53: 1–10. https://doi.org/10.1007/s12134-023-01064-2.

Łukianow Małgorzata, Anna Wylegała. 2023. „Czy, kiedy i jak? Badanie i dokumentowanie losów uchodźczyń wojennych z Ukrainy w Polsce”. Kultura i Społeczeństwo 67(3): 9–40. https://doi.org/10.35757/KiS.2023.67.3.1.

Martsenyuk Tamara. 2024. Women and gender equality in the Ukrainian Armed Forces. W: Dispossession. Anthropological perspectives on Russia’s war against Ukraine. C. Wanner (ed.), 188–207. New York: Routledge.

Modrzewski Jerzy. 2004. Socjalizacja i uczestnictwo społeczne: Studium socjopedagogiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Modrzewski Jerzy. 2010. Wsparcie społeczne jako czynnik wzorujący współczesne scenariusze biograficzne. W: Pomoc ‒ wsparcie społeczne ‒ poradnictwo. Od teorii do praktyki. M. Piorunek (red.), 15–49. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Morrow Raymond A., Carlos A. Torres. 1995. Social theory and education: A critique of theories of social and cultural reproduction. New York: State University of New York Press.

Pasieka Agnieszka. 2015. Opór, dominacja i teoria społeczna na przełomie XX i XXI wieku. W: Opór i dominacja: Antologia tekstów. A. Pasieka, K. Zielińska (red.), 7–29. Kraków: Nomos.

Penn Shana. 2003. Podziemie kobiet. Warszawa: Rosner & Wspólnicy.

Podobna Yevheniya. 2018. Divchata zrizaiut’ kosy. Kyiv: Ukrains’kyi Instytut Natsional’noi Pam’iati.

Rusnachenko Anatolii. 1998. Natsionalno-vyzvolnyi rukh v Ukraini: Seredyna 1950-kh – pochatok 1990-kh rokiv. Kyiv: Vydavnytstvo im. O. Telihy.

Szymczyk Paulina, Iwona Domina (red.). 2023. Migracje i uchodźstwo ludności: Trendy, problemy, wyzwania. Lublin: Wydawnictwo Naukowe Tygiel.

Tokhtorova Ilmira. 2014. „Volonters’kyi rukh v Ukraini: Shliakh do rozvytku hromadians’koho suspilstva iak sfery socialnykh vidnosyn”. Theory and practice of public administration and local self-government 2. https://el-zbirn-du.at.ua/2014_2/5.pdf.

Verba Lesya, Bohdan Yasen (red). 1980. The human rights movement in Ukraine: Documents of the Ukrainian Helsinki Group, 1976–1980. Baltimore: Smoloskyp.

Winter Steven L. 1996. “The «power» thing”. Virginia Law Review 82(5): 794–795.

Zakharov Ievhen, b.d.. Ukrains’ka Hromadc’ka Hrupa spryiannia vykonanniu Helsins’kykh uhod, http://history.org.ua/LiberUA/UGGSVGU_1/UGGSVGU_1.pdf [dostęp: 22.05.2024].

Downloads

Published

2024-12-12

How to Cite

Doboszewska, A. (2024). Resistance strategies of Ukrainian women. Female dissidents, volunteers, refugees. Przegląd Socjologiczny, 73(4), 9–33. https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/1

Issue

Section

ARTICLES