Dziecko w muzeum. Działalność muzeów w kontekście popularyzacji sztuki
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2021/70.2/5Słowa kluczowe:
demokratyzacja sztuki, upowszechnianie sztuki, programy edukacyjno-artystyczne dla dzieciAbstrakt
Poruszana w artykule problematyka jest wypadkową dwóch tendencji obecnych współcześnie zarówno w kulturze, jak i nauce: demokratyzacji kultury i wzrastającego zainteresowania problematyką dziecka i dzieciństwa. Kwestia demokratyzacji kultury analizowana była począwszy od pierwszej połowy XX wieku w tekstach José Ortegi y Gasseta, Theodora Adorno czy nieco później Karla Mannheima. Zagadnienia związane z okresem dzieciństwa i demokracją podejmował na początku XX wieku John Dewey. Jako jeden z pionierów estetyki pragmatycznej podkreślał on znaczenie doświadczenia estetycznego w rozwoju człowieka. Podstawę wychowania stanowiło dla niego wyzwalanie zdolności indywidualnych ku realizacji społecznych celów. Kwestie dzieciństwa na gruncie socjologii w latach 50. XX wieku podejmował w swoich pracach, jeszcze raczej przedmiotowo traktując dziecko, Talcott Parsons. Od lat 90. XX wieku zainteresowanie problematyką wieku dziecięcego znajduje wyraz w rozwoju interdyscyplinarnych badań w ramach children studies. Zestawiając oba obszary problemowe, poniższy tekst jest próbą analizy działań edukacyjnych placówek wystawienniczych pod kątem uprzystępniania sztuki dzieciom. Podstawową kwestią poruszaną w artykule jest to, czy i na ile programy edukacyjne stanowią sprawne narzędzie upowszechniania, uprzystępniania sztuki. Ponadto w artykule postawiono następujące pytania: Czy są one formą dotarcia do dzieci pozbawionych kontaktu ze sztuką, czy jedynie narzędziem reprodukcji istniejącego porządku bazującego na elitarystycznej roli sztuki, do której dostęp mają jedynie grupy uprzywilejowane? I wreszcie jaką rolę odgrywa w nich dziecko: aktywnego podmiotu realizującego swoje potrzeby czy przedmiotu niezbędnego do realizacji polityki kulturalnej?
Bibliografia
ARC Rynek i O pinia. 2016. https://arc.com.pl/wyniki-badan/ [dostęp: 03.01.2017].
Barthes Roland. 1999. „Śmierć autora”. Teksty Drugie 54/55: 247–253.
Bell Daniel. 2014. Kulturowe sprzeczności kapitalizmu. Warszawa: Aletheia.
Bourdieu Pierre. 2001. Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Kraków: Universitas.
Bourdieu Pierre. 2005. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Warszawa: Scholar.
de Certeau Michel. 2008. Wynaleźć codzienność. Sztuki działania. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego.
Chałubiński Mirosław. 1992. Antropologia i utopia. Jednostka a społeczeństwo w poglądach Ericha Fromma. Warszawa: Scholar.
Czyżewski Marek. 2009. „Działania «neopozorne». Uwagi na temat przeobrażeń komunikowania publicznego i życia naukowego”. Przegląd Socjologiczny LVIII(1): 9–31.
Dewey John. 1972. Demokracja i wychowanie. Warszawa: Ossolineum.
Eco Umberto. 2008. Dzieło otwarte. Forma i niedookreśloność w poetykach współczesnych. Warszawa: Czytelnik.
Franckiewicz-Olczak Izabela. 2017. „Nowe media w muzeum. Demokratyzacja kultury a unifikacja muzeów i aktywizacja odbiorców”. Studia Sociologica 9: 106–114.
Franckiewicz-Olczak Izabela. 2019. Zrozumieć sztukę współczesną. Programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży w polskich muzeach i galeriach. W: Potencjał dobrego sąsiedztwa. Edukacja kulturalna w Polsce i w Niemczech, E. Wrotnowska-Gmyz, M. Kosiorek, M. Nizioł, W. W arzocha (red.), 302–315. Warszawa: Wydawnictwo NCK.
Franckiewicz-Olczak Izabela. 2020. Między egalitaryzmem sztuki a elitaryzmem muzeum. W: Sztuka ma znaczenie, D. Rode, M. Składanek, M. Ożóg (red.), 307–318. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Giddens Anthony. 2003. Stanowienie społeczeństwa. Zarys teorii strukturacji. Poznań: Zysk i S-ka.
Gajda Kinga. 2016. Cztery typy muzeów – podział dokonany wedle modeli edukacji. Raport z badań Kraków. http://www.ic.europeistyka.uj.edu.pl/documents/31861989/141312500/Kinga+Anna+Gajda%2C+Cztery+typy+muzeum+%E2%80%93++podzia%C5%82+dokonany+wedle+modeli+edukacji%2C+Aneta+Pazik%2C+Strony+internetowe+muze%C3%B3w/65b3e5d4-e664-4c21-adba-f44b19a80d3d [dostęp: 12.02.2017].
Grodny Seweryn, Jerzy Gruszka, Kamil Łuczaj. 2013. „O zawężeniu wyższego gustu estetycznego. Analiza zjawiska wszystkożerności kulturowej w Polsce”. Studia Socjologiczne 2(209):127–148.
Heckman James, Stefano Mosso. 2014. The economics of human development and social mobility. http://www.nber.org/papers/w19925.pdf [access: 12.02.2017]. https://www.facebook.com/pg/swietliceartystyczne/about/?ref=page_internal [dostęp: 12.03.2020].
Idzikowski Bogdan. 2012. „Interdyscyplinarne konteksty animacji kultury”. Rocznik Lubuski 38 cz. 2: 157–167.
Jakubowski Witold. 2010. „Kultura i sztuka popularna jako obszar działań edukacyjnych”. Ars inter Culturas 1: 35–45.
Jankowski Dierżymir. 1993. Edukacja kulturalna, czyli jaka? Rozważania o pojęciu, znaczeniu i współczesnych problemach. W: Edukacja kulturalna. Szkoła i rodzina, D. Jankowski (red.), 8–23. Kalisz: Wojewódzki Ośrodek Metodyczny.
Jankowski Dzierżymir. 1994. „Współczesne rozumienie i znaczenie edukacji kulturalnej. Biuletyn
TWWP 1(XXI): 89–93.
Karczewski Leszek. 2012. Kłopoty z partycypacją. Nowa muzeologia i agoniczna demokracja. W: Edukacja kulturalna jako projekt publiczny, A. Skórzyńska, M. Kosińska, K. Sikorska (red.), 89–108. Poznań: Galeria Miejska Arsenał.
Kargul Józef. 2012. Upowszechnianie, animacja, komercjalizacja kultury. Podręcznik akademicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kłoskowska Antonina. 2005. Kultura masowa. Krytyka i obrona. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krajewski Marek. 2011. Instytucje kultury a uczestnicy kultury. Nowe relacje. Przykład MS2 w Łodzi. W: Strategie dla kultury. Kultura dla rozwoju. Zarządzanie strategiczne instytucją kultury, M. Śliwa (red.), 26–37. Kraków: Małopolski Instytut Kultury.
Krajewski Marek, Filip Schmidt. 2017. Plastyka i muzyka w szkołach podstawowych i gimnazjalnych w Polsce. Wybrane ustalenia badawcze. http://www.mkidn.gov.pl/media/ docs/2015/20150325_raport_pm_4.pdf [dostęp: 12.02. 2017].
Lutyński Jan. 1990. Nauka i polskie problemy. Komentarz socjologa. Warszawa: PIW.
Mannheim Karl. 1956. Essays on the sociology of culture. London: Routledge and Kegan Paul.
Mead Margaret. 2000. Kultura i tożsamość. Studium dystansu międzypokoleniowego. Warszawa: PWN.
Miś Lucjan, Katarzyna Ornacka. 2016. „«Dziecięcy zwrot» w socjologii i polityce społecznej”. Przegląd Socjologiczny LXV(2): 33–56.
NCK . 2016. Kondycja sztuk wizualnych. Percepcja i społeczny obieg sztuki współczesnej w Polsce. Raport z badań. https://nck.pl/badania/raporty/kondycja-sztuk-wizualnych-percepcja-ispoleczny- obieg-sztuki-wspolczesnej-w-polsce [dostęp: 12.02.2017].
Pieczka Franciszek. 2000. Hermeneutyczny wymiar podstawowych pytań estetyki. W: Estetyki filozoficzne XX wieku, K. Wilkoszewska (red.), 91–113. Kraków: Universitas.
Rorty Richard. 1993. Edukacja i wyzwania postnowoczesności. W: Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogikach, Z. Kwieciński, L. Witkowski (red.), 96–102. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Smolińska-Theiss Barbara. 1993. Dzieciństwo w małym mieście. Warszawa: Uniwersytet Warszawski.
Sontag Susan. 2012. Przeciw interpretacji i inne eseje. Kraków: Karakter.
Strzyczkowski Konstanty. 2009. „Szlachectwo nie zobowiązuje. Zmiany we wzorach konsumpcji kulturowej”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny LXXI(1): 195–219.
Szkołut Tadeusz. 1998. Człowiek ponowoczesny wobec tradycji kulturowej – implikacje pedagogiczne. W: Pedagogika kultury: historyczne osiągnięcia, współczesne kontrowersje wokół edukacji kulturalnej, J. Gajda (red.), 207–217. Lublin: UMCS.
Szuman Stefan. 1962. O sztuce i wychowaniu estetycznym. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Szymborska Karolina. 2016. „Children studies jako perspektywa metodologiczna. Współczesne tendencje w badaniach nad dzieckiem”. Teksty Drugie 1: 189–205.
Warzywoda-Kruszyńska Wielisława. 2015. “«Investing in children»: A dominant discourse on childhood and children in 21th century”. Przegląd Socjologiczny LXIV(1): 9–26.
Wojnar Irena. 1966. Perspektywy wychowawcze sztuki. Warszawa: Nasza Księgarnia.
Wojnar Irena. 2000. Humanistyczne intencje edukacji. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Wojnar Irena, Bogdan Suchodolski. 1988. Humanizm i edukacja humanistyczna. Wybór tekstów. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
Van Lancker Wim. 2013. “Putting the child-centered investment strategy to the test: Evidence for the EU27”. European Journal of Social Security 15(1): 4–27.
Zamki na piasku. Instytucje sztuki w P olsce. 2014. https://magazynszum.pl/zamki-na-piaskuinstytucje- sztuki-w-polsce-zapis-debaty/ [dostęp: 18.03.2021].
Zarycki Tomasz. 2009. „Kapitał kulturowy – założenia i perspektywy zastosowania teorii Pierre’a B ourdieu”. Psychologia Społeczna 4 1–2 (10): 12–25.
Żakowska Katarzyna, Agata Kępińska. 2017. Między zabawą a sztuką. Raport z badania jakościowo-ilościowego. Warszawa: NCK.
Żmijewski Artur. 2007. „Stosowane sztuki społeczne”. Krytyka Polityczna 11/12: 14–24.
