Digitalny performans a awangardowe podziały artystyczne

Abstrakt

_{Digitalny performans jest zjawiskiem artystycznym wyodrębnionym na początku XXI wieku. W następnych latach zakres zgromadzonych przykładów był powiększany nie tylko o nowopowstające realizacje, a również o prace stanowiące rodzaj „prehistorii”, pochodzące z lat 60. i 70., oraz o wybrane dokonania awangardowe z pierwszej połowy XX wieku. Jednocześnie zaczęły pojawiać się opracowania teoretyczne dotyczące tego zjawiska, które z jednej strony związane jest z najnowszymi osiągnięciami elektroniki, z drugiej zaś odnosi się do cielesności człowieka, którą często w sztuce przeciwstawiano zabiegom opartym na technologii. Dlatego na jego przykładzie można prześledzić różnorodne sposoby występowania zagadnień, które stanowiły przedmiot zainteresowania historycznej awangardy. Przedstawione w artykule rozważania wskazują, ze digitalny performans jest szczególnym zjawiskiem artystycznym, nie poddającym się konceptualizacji w ramach zwykle stosowanych kategorii teoretycznych. Po pierwsze można rozważać go w kontekście postmodernizmu, przyjmując, że jest rodzajem ponowoczesnej hybrydy stanowiącej rezultat skrzyżowania tendencji uważanych wcześniej (np. w sztuce awangardowej i neowawangardowej) za przeciwstawne lub, co sugeruje np. Steve Dixon, poprzez oddzielenie go od strategii postmodernistycznych i dostrzeżenie w nim rezultatu ujawnienia się dążeń występujących w postaci ukrytej w poszukiwaniach artystów zarówno z pierwszej jak drugiej połowy XX wieku. Przybrały one jawną postać dzięki zastosowaniu najnowszych osiągnięć technicznych. Druga wersja interpretacyjna digitalnego performansu związana jest z uznaniem go za charakterystyczny przejaw cyberkultury, łączącej w całość to, co biologiczne i technologiczne (Roy Ascott, R.W. Kluszczyński). Przy tej interpretacji funkcjonowałby on „pomiędzy” (w między-przestrzeniach i między-czasach), ujawniając wielokształtną płynność współczesnego świata. Trzecia z omówionych w artykule perspektyw teoretycznych nawiązuje do rozważań W.J.T. Mitchella i M Fenske. W przeciwieństwie do interpretacji cyberkulturowej, zakładającej zjednoczenie elementu performatywnego i digitalnego, akcentuje się tu występowanie dialektycznych opozycji między nimi. Ich przezwyciężanie na zasadzie przejścia od tezy do antytezy w celu osiągnięcia syntezy, czy też, stosując inną terminologię, dialogowe negocjowanie, zakłada poszukiwanie związku między biologią a techniką, jednak wciąż niepełnego i nie ostatecznego. Koncepcja dialogu wskazuje, że nawet wówczas, gdy dochodzi do zjednoczenia performatywnosci i digitalności wyczuwalny jest pierwotny charakter elementów wyjściowych i możliwe jest branie pod uwagę różnych sposobów ich „dialogicznego obcowania”.}