Sztuka pokoju. Czy artysta może powstrzymać wojny między Izraelem a Palestyną?

Abstrakt

Życie ludzkie w obliczu ciągłych zagrożeń, niezależnie od czasu, epoki, miejsca czy stopnia cywilizacji (de-cywilizacji), generuje zachowania, które analizowane są przez lekarzy, psychiatrów, psychologów. Emmanule Lévinas, Cynthia Ozick, Pascal Quignards, podejmują ten problem, by wymienić nazwiska najbardziej istotne w odniesieniu do podejmowanego problemu. Ten stan rzeczy, dotyczący ekstremalnych doświadczeń spowodowanych siłami natury, awariami technicznymi, aktami terroryzmu, wojny, stał się przedmiotem zainteresowania filozofów, badaczy kultury i artystów. Konflikt izraelsko-palestyński – jeden z najdłuższych sporów na świecie – jest źródłem głębokich ran społeczności po jego obu stronach. Pośród napięć politycznych i historycznych, świadomości braku konsensusu, pojawia się zarzewie myśli, a w konsekwencji działania, przekonanie, że sztuka, poprzez wyrażanie najgłębszych doświadczeń, może stać się platformą zrozumienia. Tematem niniejszego artykułu jest obecna (trwająca od 7 października 2023 r. ), kolejna wojna w historii państwa Izrael od 1948 r. oraz reakcja na nią izraelskich i palestyńskich artystów. Odpowiedź artystów, wyrażana poprzez dzieło sztuki, jest dramatyczną próbą reakcji na stan skrajnego zagrożenia (wojna, śmierć, głód, porwania, gwałty, strach, ból). Z perspektywy badaczy (np. La Capra czy Van Alphen) owa, zwykle gwałtowna, reakcja artystów postrzegana jako „przekazanie afektu, który ich porusza”, co znajduje odzwierciedlenie w tworzonych pracach. Artyści żydowscy i palestyńscy natychmiast zareagowali na wydarzenia rozgrywające się w Izraelu i Strefie Gazy. W artykule omówiono wybrane prace izraelskich i palestyńskich artystów m. in. Mai Freedman, Hadeel Nasser, Orena Fischera, Michala Worke, Rany Samary, Addama Yekutiela. Przedstawione zostały dzieła tematycznie związane z aktualnymi wydarzeniami w Izraelu i Strefie Gazy, wypowiedzi twórców oraz komentarze filozoficzne i psychoanalityczne na ich temat. Przywołani w artykule artyści reprezentują pokolenie urodzone kilkadziesiąt lat po II wojnie światowej i 76 lat po ustanowieniu Państwa Izrael na terenach byłej Palestyny (British Mandate for Palestine – Mandate territory form 1922-1948, utworzono z części terenów byłego Imperium Osmańskiego na Bliskim Wschodzie) i mieszkają w Izraelu, Palestynie, Francji i Stanach Zjednoczonych.