From Luhmann to Latour and back on the example of sustainable architecture
DOI:
https://doi.org/10.26485/PS/2021/71.1/5Keywords:
architecture, autopoietic system, actor-network theory, quasi-object, Bruno Latour, Niklas Luhmann, sustainable architectureAbstract
The main aim of this article is to present the advantages of alternating actor-network theory and the theory of autopoietic social systems in the field of sociology of architecture. Although these approaches differ fundamentally and propose different methods of analyzing, observing and describing architectural processes and phenomena, in the text I focus on the extent to which they can be complementary, giving a deeper insight into how, and based on which principles, projects and buildings are being produced. In the first part of the paper I explore the basic concepts and assumptions of these theories, their strengths through which architecture can be understood as a system, as well as a network of material-discursive objects. In the second part, with the example of the concept of sustainable architecture as a new structure of meaning in the system of architecture that is enacted in the course of socio-technical practices, I point out the benefits of combining ANT with Luhmann’s approach, or better, switching between the two, and give practical suggestions for further research on the system of architecture and design practice.
References
Abriszewski Krzysztof. 2008. Drogi wartości: Toruńska przestrzeń i jej podmioty moralne. W: Do Torunia kupić kunia: w 60. rocznicę założenia oddziału toruńskiego Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, H. Czachowski, A. Mianecki (red.), 65–78. Toruń: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.
Abriszewski Krzysztof. 2010. Wszystko otwarte na nowo. Teoria Aktora-Sieci i filozofia kultury. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Abriszewski Krzysztof. 2015. „Teoria aktora-sieci jako teoria kultury”. Prace Kulturoznawcze 18: 99–116.
Adam Abderisak, Pernilla Gluch, Jonas Julin. 2014. Using actor-network theory to understand knowledge sharing in an architecture firm. In: Proceedings 30th Annual ARCOM Conference, 1–3 September 2014, A. Raidén, E. Aboagye-Nimo (eds.), 1235–1244. Portsmouth, UK: A ssociation of Researchers in Construction Management.
Afeltowicz Łukasz. 2012. Modele, artefakty, kolektywy: Praktyka badawcza w perspektywie współczesnych studiów nad nauką. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Afeltowicz Łukasz, Michał Wróblewski. 2013. „A-socjo-logia choroby. Studium kontrowersji wokół etiologii, diagnozy i terapii ADHD”. Avant: pismo awangardy filozoficzno-naukowej 4(1): 77–117. https://doi.org/10.12849/40102013.0106.0005.
Afeltowicz Łukasz, Krzysztof Pietrowicz. 2013. Maszyny społeczne. Wszystko ujdzie, o ile działa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Alejandro Aravena. 2018. Interview: To design is to prefer. https://www.youtube.com/watch?v=trylBuckSCA&ab_channel=LouisianaChannel [access: 13.08.2021].
Bać Anna. 2016. Zrównoważenie w architekturze. Od idei do realizacji na tle doświadczeń kanadyjskich. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej.
Callon Michel. 1996. “Le Travail de la Conception en Architecture”. Les cahiers de la recherche architecturale 37(1): 25–35.
Callon Michel, Yuval Millo, Fabian Muniesa (eds.). 2007. Market devices. Oxford: Blackwell.
Certeau Michel de. 2008. Wynaleźć codzienność. Sztuki działania, tłum. K. Thiel-Jańczuk. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
European Commission. 2021. The European Commission’s New European Bauhaus website. https://europa.eu/new-european-bauhaus/ [access: 13.03.2022].
Farías Ignacio. 2014. “Virtual attractors, actual assemblages: How Luhmann’s theory of communication complements actor-network theory”. European Journal of Social Theory 17(1): 24–41.
Fischer Joachim. 2020. Architektur als «schweres Kommunikationsmedium» der Gesellschaft. Architektursoziologische Überlegungen. In: Interdisziplinäre Architektur-Wissenschaft: Praxis – Theorie – Methodologie – Forschung, K. Berr, A. Hahn (eds.), 93–115. Wiesbaden: Springer VS. https://doi.org/10.1007/978-3-658-29634-6_5.
Flor Dorota. 2010. „Architektura a budowanie więzi społecznych – kształtowanie przestrzeni w oparciu o podstawy psychologii środowiskowej”. Budownictwo i Architektura 6(1): 5–12.
Guggenheim Michael. 2009a. “Building memory: Architecture, networks and users”. Memory Studies 2(1): 39–53. https://doi.org/10.1177/1750698008097394.
Guggenheim Michael. 2009b. Mutable immobiles. Change of use of buildings as a problem of quasi-technologies. In: Urban assemblages. How Actor-Network Theory transforms urban studies, I. Farias, T. Bender (eds.), 161–178. Abington–New York: Routledge.
Guggenheim Michael. 2011. (Un-)Building social systems. The concrete foundations of functional differentiation. In: Comunicaciones, semánticas y redes. Usos y desviaciones de la sociologia de Niklas Luhmann, I. Farias, J. Ossandon (eds.), 245–277. Mexico City: Universidad Iberoamericana.
Gurowska Małgorzata, Monika Rosińska, Agata Szydłowska (red.). 2020. ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nieludzką. Warszawa: Wydawnictwo Fundacja Bęc Zmiana.
Hansmann Sabine. 2021. Monospace and multiverse: Exploring space with Actor-Network- Theory. Verlag, Bielefeld: transcript.
Hauschild Michael Z., Ralph K. Rosenbaum, Stig Irving Olsen (eds.). 2018. Life cycle assessment. Theory and practice. Cham: Springer International Publishing.
Houdart Sophie, Chihiro Minato. 2009. Kuma Kengo: An unconventional monograph, trans. L. Lyall. Paris: Éditions Donner Lieu.
Janas Krzysztof. 2019. „Fuck context, czyli splatając architekturę ze społeczeństwem”. Prace Kulturoznawcze 23(4): 47–60. https://doi.org/10.19195/0860-6668.23.4.4.
Kaczmarczyk Michał. 2012. Radykalny funkcjonalizm Niklasa Luhmanna na tle współczesnej teorii społecznej. W: Systemy społeczne: zarys ogólnej teorii, N. Luhmann, XIX–LVII, tłum. M. Kaczmarczyk. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.
Koolhaas Rem. 2017. Co się stało z urbanistyką? W: Śmieciowa przestrzeń, R. Koolhaas, 57–65, tłum. M. Wawrzyńczak, Warszawa: Centrum Architektury.
Koźmińska Urszula. 2013. “New materials in housing. reuse, recycling, upcycling, cradle-tocradle – the future or a utopia?”. Środowisko Mieszkaniowe 11: 256–263.
Landgren Mathilde, Lotte M.B. Jensen. 2018. “How does sustainability certification affect the design process? Mapping final design projects at an architectural office”. Architectural Engineering and Design Management 14(4): 292–305.
Latour Bruno. 1992. Where are the missing masses? Sociology of a few mundane artefacts. In: Shaping technology, building society: Studies in sociotechnical change, W.E. Bijker, J. Law (eds.), 225–258. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Latour Bruno. 1996. Aramis, or the love of technology. Cambridge, MA: Harvard University Press.
Latour Bruno. 2007. „Ostukując architekturę Koolhaasa laseczką ślepca”, tłum. A. Leśniak. Architektura – Murator 1(148). http://www.bruno-latour.fr/sites/default/files/downloads/P-117-KOOLHAS-POLONAIS.pdf. [dostęp: 14.08.2021].
Latour Bruno, Albena Yaneva. 2008. “«Give me a gun and I will make all buildings move»: An A NT’s view of architecture”. In: Explorations in architecture: Teaching, design, research, R. Geiser (ed.), 80–89. Basel: Birkhäuser.
Latour Bruno. 2010. Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, tłum. A. Derra, K. Abriszewski. Kraków: Universitas.
Latour Bruno. 2012. „Wizualizacja i poznanie: Zrysowywanie rzeczy razem”, tłum. M. Frąckowiak, A. Derra. Avant: Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej III(2012): 207–257.
Latour Bruno. 2013. „Technologia jako utrwalone społeczeństwo”, tłum. Ł. Afeltowicz. Avant: Pismo Awangardy Filozoficzno-Naukowej 4(1): 17–48. https://doi.org/10.12849/40102013.0106.0002.
Latour Bruno, Steve Woolgar. 2020. Życie laboratoryjne. Konstruowanie faktów naukowych, tłum. K. Abriszewski, P. Gąska, M. Smoczyński, A. Zabielski. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Law John. 2014. Uwagi na temat teorii aktora-sieci: Wytwarzanie ładu, strategia i heterogeniczność, tłum. K. Abriszewski. W: Studia nad nauką i technologią. Wybór tekstów, E. Bińczyk, A. Derra (red.), 215–242. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.
Lis Piotr, Jolanta Piesyk. 2016. “Energy consumption and energy efficiency of buildings”. Fizyka Budowli w Teorii i Praktyce 8(3): 21–28.
Loukissas Yanni Alexander. 2012. Co-designers: Cultures of computer simulation in architecture. Abingdon–New York: Routledge.
Löw Martina, Silke Steets. 2014. The spatial turn and the sociology of built environment. In: Routledge Handbook of European sociology, S. Koniordos, A. Kyrtsis (eds.), 211–224. London: Routledge.
Luhmann Niklas. 2003. Semantyka miłości: O kodowaniu intymności, tłum. J. Łoziński. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Luhmann Niklas. 2012. Systemy społeczne: Zarys ogólnej teorii, tłum. M. Kaczmarczyk. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
Luhmann Niklas. 2018. Die Gesellschaft der Gesellschaft. Auflage, Frankfurt am Main: Suhrkamp.
Łukasiuk Magdalena. 2011. „Socjologia architektury w badaniach krajobrazu kulturowego miasta”. Przegląd Socjologiczny LX (2–3): 93–109.
Łukasiuk Magdalena. 2015. „Lokalność w kontekście architektury i atmosfery”. Societas/Communitas 1–2 (19–20): 225–235.
Łukasiuk Magdalena. 2018. „Atmosfera jako fenomen i kategoria badawcza”. Societas/Communitas 2(26): 107–120.
Matuszek Krzysztof. 2017. Niklasa Luhmanna socjologia bez człowieka. Kraków: Księgarnia Akademicka.
McLennan Jasof F. 2004. The philosophy of sustainable design. Kansas City: Ecotone Publishing Company.
Mol Annmarie. 2002. The body multiple: Ontology in medical practice. Durham & London: Duke University Press.
Rewers Ewa (red.). 2014. Kulturowe studia miejskie: Wprowadzenie. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.
Richardson Nicholas. 2019. “Wandering a etro: Actor-Network Theory research and rapid rail infrastructure communication”. M/C Journal 22(4). https://doi.org/10.5204/mcj.1560.
Richert Jörn. 2019. “Luhmann, Latour and global petroleum governance”. European Journal of Social Theory 22(2): 231–249. https://doi.org/10.1177/1368431018756582.
Røstvik Harald N. 2021. “Sustainable architecture – what’s next?”. Encyclopedia 1(1): 293–313.
Schumacher Patrik. 2010. The autopoiesis of architecture. London: John Wiley & Sons Ltd.
Serres Michel. 1982. The parasite, trans. L.R. Schehr. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Winczorek Jan. 2009. Zniknięcie dwunastego wielbłąda. O socjologicznej teorii prawa Niklasa Luhmanna. Warszawa: Liber.
Włodarek Mateusz. 2021. „Studia socjologiczne nad architekturą”. Kultura i Społeczeństwo 65(3): 107–124. https://doi.org/10.35757/KiS.2021.65.3.6.
Yaneva Albena. 2009. Made by the office for metropolitan architecture: An ethnography of design. Rotterdam: 010 Publishers.
Yaneva Albena. 2012. Mapping controversies in architecture. Farnham-Burlington: Ashgate Publishing.
Yaneva Albena. 2021. The method of architectural anthropology. Six suggestions. In: Architectural anthropology: Exploring lived space, M. Stender, C. Bech-Danielson, A.L. Hagen (eds.), 13–29. Abingdon: Routledge.
