How to describe an experience that lacks language ? The discursivisation of class ad vancement in the polish public debate

Authors

  • Karol Franczak Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/6

Keywords:

class advancement, social classes, the ludic turn, working class, discourse

Abstract

This article analyses the phenomenon of the discursivisation of class advancement in Polish public debate, drawing on literary examples from both French and Polish cultural contexts. It takes as its starting point works by authors such as Didier Eribon, Annie Ernaux, and Édouard Louis – whose books have gained popularity in Poland – as well as local narratives and cultural works addressing social advancement and its consequences. The author explores how Western narratives of “class deserters” have shaped Polish reflections on the social transformations associated with advancement, particularly in terms of shame, alienation, and identity conflicts tied to leaving the working class. The text underscores the ambivalence of this process and the challenges in evaluating literary auto-sociobiographies, in which authors reflect on their own experiences of breaking away from the working class and attaining a new social position. The article highlights the growing academic and intellectual interest in class advancement in Poland while drawing attention to the differing specificities of Polish and French discourses on social mobility

References

Banasiak Jakub. 2020. Proteuszowe czasy. Rozpad państwowego systemu sztuki 1982–1993. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.

Budnik Agnieszka, Paulina Małochleb. 2024. Cena awansu społecznego. O klasowej zdradzie, starości, śmierci, Didierze Eribonie i relacji matka-syn. Apple Podcasts Raport z literatury. www.youtube.com/watch?v=GLcy6pFU3EA [dostęp: 6.10.2024].

Byrska Olga. 2019. Zdrajca klasy musi odejść. Dwutygodnik 255. www.dwutygodnik.com/artykul/8261-zdrajca-klasy-musi-odejsc.html [dostęp: 6.10.2024].

Czyżewski Marek. 2006. Dyskursy pro- i antyeuropejskie. Polaryzacja i „praca pośrednicząca”. W: Europa w polskich dyskursach. A. Horolets (red.), 117–135. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Czyżewski Marek. 2013. „W kręgu społecznej pedagogii”. Societas/Communitas 2(16): 45–75.

Czyżewski Marek, Kinga Dunin, Andrzej Piotrowski (red.) 2010. Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

Demirski Paweł, Jolanta Janiczak, Artur Pałyga, Witold Mrozek. 2021. Historie ludowe: awans. Dwutygodnik 307. www.dwutygodnik.com/artykul/9525-historie-ludowe-awans.html [dostęp: 6.10.2024].

Dietlevsen Tove. 2023. Trylogia kopenhaska. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Domosławski Artur. 2010. Kapuściński non-fiction. Warszawa: Świat Książki.

Drenda Olga. 2024. „Ktoś. Hanka, czyli awans klasowy po polsku”. Znak 826: 96–99.

Dudko Dawid, Katarzyna Kalwat, Jacek Poniedziałek. 2020. Wstyd za biedę. Onet. https://kultura.onet.pl/teatr/boska-komedia-powrot-do-reims-jacek-poniedzialek-wstydzilem-sierodzicow/l9gpx6v [dostęp: 6.10.2024].

Eribon Didier. 2019. Powrót do Reims. Kraków: Wydawnictwo Karakter.

Ernaux Annie. 2022a. Bliscy. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Ernaux Annie. 2022b. Lata. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Foucault Michel. 1995. Użytek z przyjemności. W: Historia seksualności. M. Foucault, 143–380. Warszawa: Czytelnik.

Foucault Michel. 1998. Trzeba bronić społeczeństwa. Warszawa: KR.

Foucault Michel. 2001. Concluding remarks. In: Fearless speech. J. Pearson (eds.), 167–173. Los Angeles: Semiotext(e).

Foucault Michel. 2002. Porządek dyskursu. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.

Gdula Maciej. 2015. Odważ się być średnim! Genealogia i przyszłość polskiej klasy średniej. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kraj/odwaz-sie-byc-srednim [dostęp: 6.10.2024].

Genette Gérard. 1982. Palimpsests. La Littérature au second degré. Paris: Éditions du Seuil.

Genette Gérard. 1987. Seuils. Paris: Éditions du Seuil.

Grignon Claude, Jean-Claude Passeron. 1989. Le Sevant et le populaire. Misérabilisme et populisme en sociologie et en littérature. Paris: Gallimard.

Jakubowiak Maciej. 2022. W górę, do przodu, a potem znowu w dół. Dwutygodnik 326. www.dwutygodnik.com/artykul/9919-w-gore-do-przodu-a-potem-znowu-w-dol.html [dostęp: 6.10.2024].

Jakubowiak Maciej. 2024. Hanka. Opowieść o awansie. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Jakubowiak Maciej, Marcin Zaremba. 2024. Po co kobiety modliły się do Najświętszej Panienki, czyli awans społeczny w PRL. Polityka o historii 39. www.polityka.pl/podkasty/politykaohistorii/2260493,1,po-co-kobiety-modlily-sie-do-najswietszej-panienki-czyli-awans-spoleczny-w-prl.read [dostęp: 6.10.2024].

Johnson Peter A. 1960. “The marginal man revisited”. The Pacific Sociological Review 3(2): 71–74.

Juszkiewicz Piotr. 2013. Cień modernizmu. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A dama Mickiewicza.

Kajta Justyna. 2023. „Biograficzny problem czy normalizacja? Narracje o międzypokoleniowym awansie klasowym”. Studia Krytyczne 12: 75–99. https://doi.org/10.25167/sk.5608.

Kallmeyer Werner, Reinhold Schmitt. 1996. Forcieren oder: Die verschärfte Gangart. Zur Analyse von Kooperationsformen im Gespräch. In: Gesprächsrhetorik. Rhetorische Verfahren im Gesprächsprozess. W. Kallmeyer (ed.), 19–118. Tübingen: Narr.

Komór Iwona. 2019. Wstyd. Dwutygodnik 270. www.dwutygodnik.com/artykul/8624-wstyd.html [dostęp: 6.10.2024].

Komór Iwona. 2022a. Rozcinanie rzeczywistości. Dwutygodnik 326. www.dwutygodnik.com/artykul/9911-rozcinanie-rzeczywistosci.html [dostęp: 6.10.2024].

Komór Iwona. 2022b. Intymne laboratorium Annie Ernaux. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kultura/annie-ernaux-nobel-2022-literacki [dostęp: 6.10.2024].

Kowalski Sergiusz, Magdalena Tulli. 2003. Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.

Kulpa Karolina. 2024. Spektakl awansu. Mały Format 03-04. https://malyformat.com/2024/05/spektakl-awansu [dostęp: 6.10.2024].

Le Tellier Hervé. 2023. Wszystkie szczęśliwe rodziny. Warszawa: Wydawnictwo Filtry.

Lis Renata. 2022. Notatki z Ernaux. Dwutygodnik 346. www.dwutygodnik.com/artykul/10389-notatki-z-ernaux.html [dostęp: 6.10.2024].

Lis Renata. 2023. Moja ukochana i ja. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Lis Renata, Paulina Małochleb. 2024. „Hanka” Macieja Jakubowiaka – rozmawiają Renata Lis i Paulina Małochleb. Apple Podcasts. Wydawnictwo Czarne Między Seriami. https://podcasts.apple.com/us/podcast/21-hanka-macieja-jakubowiaka-rozmawiaj%C4%85-renata-lis/id1607534077?i=1000649050469 [dostęp: 6.10.2024].

Louis Édouard. 2019. Koniec z Eddym. Warszawa: Wydawnictwo Pauza.

Louis Édouard. 2021. Kto zabił mojego ojca. Warszawa: Wydawnictwo Pauza.

Louis Édouard. 2022. Zmagania i metamorfozy kobiety. Warszawa: Wydawnictwo Pauza.

Louis Édouard. 2023. Zmiana. Warszawa: Wydawnictwo Pauza.

Myśliwski Wiesław. 1984. Kamień na kamieniu. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Najder Łukasz. 2024. Tamtym z urodzenia, tym z przeznaczenia. Dwutygodnik 384. www.dwutygodnik.com/artykul/11224-tamtym-z-urodzenia-tym-z-przeznaczenia.html [dostęp: 6.10.2024].

Pasquali Paul. 2018. Déplacements ou déracinement? Du “boursier” hoggartien aux migrants de classe contemporains. In: La fabrique des transclasses. G. Bras, Ch. Jaquet (eds.), 89–116. Paris: PUF.

Passeron Anthony. 2024. Uśpione. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Piekot Tomasz. 2010. Analiza dyskursu jako mediacja – przypadek sporu o „Murzynka Bambo”. W: Dyskurs elit symbolicznych. Próba diagnozy. M. Czyżewski, K. Franczak, M. Nowicka, J. Stachowiak (red.), 315-342. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Sedno.

Rychter Karolina. 2023. „Pisać jak najbliżej rzeczywistości”. Znak 813: 106–107.

Steedman Carolyn. 2024. Pejzaż dobrej kobiety. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Stewart Douglas. 2021. Shuggie Bain. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.

Stonequist Everett V. 1935. “The problem of the marginal man”. The American Journal of Sociology 41(1): 1–12.

Sumorok Aleksandra, Tomasz Załuski (red.). 2017. Socrealizmy i modernizacje. Łódź: Akademia Sztuk Pięknych.

Szajnert Danuta. 2011. Intencja autora i interpretacja – między inwencją a atencją. Teksty i parateksty. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Szcześniak Magda. 2023. Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Truong Fabien. 2015. Jeunesses françaises. Bac + 5 made in banlieue. Paris: La Découverte.

Vance J.D. 2018. Elegia dla bidoków. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy.

Véron Laélia, Karine Abiven. 2023. Trahir et venger. Paradoxes des récits de transfuges de classe. Paris: La Découverte.

Zinn Howard. 2016. Ludowa historia Stanów Zjednoczonych. Od roku 1492 do dziś. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Zysiak Agata. 2016. Punkty za pochodzenie. Powojenna modernizacja i uniwersytet w robotniczym mieście. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.

Downloads

Published

2024-12-12

How to Cite

Franczak, K. (2024). How to describe an experience that lacks language ? The discursivisation of class ad vancement in the polish public debate. Przegląd Socjologiczny, 73(4), 129–149. https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/6

Issue

Section

ARTICLES