Zaniechanie działań pomocowych: wojna i usuwanie wymiaru moralnego

Abstrakt

Biorąc za podstawę rozważań instrumentarium badawcze metody autobiograficznego wywiadu narracyjnego, która twórczo korzysta z koncepcji wypracowanych przez fenomenologię, etnometodologię i analizę konwersacyjną, podejmuję analizę odpowiedzi dwóch kobiet na pytanie badacza dotyczące ich reakcji na wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie. Pada ono dlatego, że żadna z nich nie wspomina o tych wydarzeniach w głównej spontanicznej linii narracji, choć oba wywiady prowadzone są pod koniec 2022 roku. W pierwszym planie opowiadają o poczuciu strachu i niepewności, które wiodą do działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa sobie i swoim najbliższy, ale w tle próbują wyjaśnić brak lub minimalne zaangażowanie w pomoc osobom uciekającym przed okrucieństwami wojny. Pokażę, że konieczność objaśnienia tego, że (prawie) nic nie zrobiło się w tej sprawie, wynika z niespełnienia bazowej reguły życia społecznego – udzielenia pomocy Innemu w sytuacji tego wymagającej. Dobór przypadków ma dwa uzasadnienia: po pierwsze, przeciwstawne deklaracje światopoglądowe badanych– Marianna określa się jako katoliczka, Kornelia jako feministka i ateistka; po drugie ich odmienne społeczno-biograficzne usytuowanie – pierwsza jest mężatką i matką, druga singielką dzielącą z siostrą mieszkanie i opiekę nad psem. Obie jednak, odwołując się do dążącego do oczywistości i dającego poczucie swojskości zdrowego rozsądku, jednocześnie uwikłane są w neoliberalne mechanizmy rządzenia przez wolność, co przekłada się na ich postawy wobec osób doświadczonych cierpieniem.