Failure to Pro vide Help. War and the Remo val of Moral Dimension

Authors

  • Katarzyna Waniek Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/3

Keywords:

amoralisation, excuses and justifications of failure to help, war in Ukraine, autobiographical narrative interview, commonsense thinking, neoliberalism

Abstract

Taking the research instruments of the autobiographical narrative interview method, which creatively draws on concepts developed by phenomenology, ethnomethodology and conversational analysis, as the basis of my reflections, I undertake an analysis of the answers of two women in response to the researcher’s question about their reactions to the outbreak of full-scale war in Ukraine. It is posed, because neither of them mentions these events in the main off-the-cuff narrative line, although both interviews were conducted in late 2022. In the foreground, they talk about the sense of fear and uncertainty that lead to actions to ensure the safety of themselves and their loved ones, but in the background, they try to explain the lack of or minimal involvement in helping those fleeing the chaos and atrocities of war. I will show that the need to explain the fact that (almost) nothing has been done in this case is due to the failure to fulfil a basic rule of social life – to help the Other in a situation requiring it. The selection of cases has two justifications: firstly, the opposite worldview declarations of the interviewees – Marianna describes herself as a Catholic, Kornelia as a feminist and atheist; secondly, their different socio-biographical situations – the former is married and the mother of five children, the latter is single, sharing a flat with her sister and caring for a dog. Both, however, while appealing to a common sense (which strives for the seeing the everyday reality as taken-for-granted and gives a sense of familiarity), are at the same time entangled in the neoliberal mechanisms of “governing through freedom” that translates into their attitudes towards those experiencing suffering.

References

Baudrillard Jean. 2006. W cieniu milczącej większości albo kres sfery publicznej. Warszawa: Sic!

Bauman Zygmunt. 2006. Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Beck Ulrich. 2002. Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej rzeczywistości. Warszawa: Scholar.

Blumer Herbert. 1969. Symbolic interactionism. Perspective and method. London: University of California Press.

Boltanski Luc, Ève Chiapello. 2015. „Nowy duch kapitalizmu”. Kronos 2(33): 5–92.

Brim Orville G., Jr., Carol D. Ryff. 1980. On the properties of life events. In: Life-span development and behavior. P.B. Baltes, O.G. Brim, Jr. (eds.), 368–388. New York: Academic Press.

Button Graham, Sharrock Wes. 2016. “In support of conversation analysis’ radical agenda”. Discourse Studies 18(5): 610–620.

CBOS. 2023. Komunikat z badań. Polacy o wojnie na Ukrainie w rok po jej wybuchu. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2023/K_028_23.PDF.

Czyżewski Marek. 1984. Socjolog i życie potoczne. Studium z etnometodologii i współczesnej socjologii interakcji. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Czyżewski Marek. 2009. „Między panoptyzmem a «rządomyślnością» – uwagi o kulturze naszych czasów.” Kultura Współczesna (2): 83–95.

Czyżewski Marek. 2023. Single case as an object of analysis. In defense of a species threatened with extinction. In: Analysing discourse, analysing Poland. The case of a political interview. Ł. Kumięga, M. Nowicka-Franczak (eds.), 25–55. Göttingen: V&R/Brill.

Czyżewski Marek, Kinga Dunin, Andrzej Piotrowski (red.). 1991. Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce. Warszawa: Ośrodek Badań Społecznych.

Czyżewski Marek, Alicja Rokuszewska-Pawełek, Andrzej Piotrowski (red.). 1996. Biografia a tożsamość narodowa. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Socjologii Kultury.

Deleuze Gilles. 2007. Postscriptum o społeczeństwach kontroli. W: Negocjacje 1972–1990, G. Deleuze. 183–188. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.

Dopierała Renata. 2008. „Internetowe manifestacje prywatności”. Media, kultura, społeczeństwo 1(3): 105–127.

Drążczyk Aleksandra, Kamil Łuczaj. 2023. „Posteksperckość? Biograficzne doświadczenia młodych Polek w kontekście dekompozycji tradycyjnego wzorca inteligenta-eksperta”. Kultura Współczesna 2(122): 163–181. https://doi.org/10.26112/kw.2023.122.11.

Edwards Derek. 2023. „Psychologia dyskursowa”. Przegląd Socjologiczny 72(2): 17–42. https://doi.org/10.26485/PS/2023/72.2/2.

Filipkowski Piotr. 2010. Historia mówiona i wojna: Doświadczenie obozu koncentracyjnego w perspektywie narracji biograficznych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Foucault Michel. 2011. Narodziny biopolityki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Foucault Michel. 2012. Hermeneutyka podmiotu. Wykłady w Collège de France 1981–1982. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Furedi Frank. 2007. Culture of fear revisited. Risk-taking and the morality of low expectation. London: Continuum.

Garfinkel Harold. 2007. Studia z etnometodologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goffman Erving. 2005. Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Goffman Erving. 2006. Rytuał interakcyjny. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Goffman Erving. 2011. Relacje w przestrzeni publicznej. Mikrostudia porządku publicznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Han Byung-Chul. 2024. Kryzys narracji i inne eseje. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Hoerning Erika. 1990. Rola wydarzeń życiowych: Doświadczenia i rewitalizacja w perspektywie biograficznej. W: Metoda biograficzna w socjologii. J. Włodarek, M. Ziółkowski (red.), 127–135. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Huxley Aldous. 1974. Geniusz i Bogini. Warszawa: Książka i Wiedza.

Jacyno Małgorzata. 2007. Kultura indywidualizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Klaus Witold, Sarian Jarosz. 2023. Polska Szkoła Pomagania. Przyjęcie osób uchodźczych z Ukrainy w Polsce w 2022 roku. Warszawa: Konsorcjum Migracyjne.

Konecki Krzysztof. 2005. Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno - symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych. Warszawa: Scholar.

Krajewski Marek. 1997. „Konsumpcja i współczesność. O pewnej perspektywie rozumienia świata społecznego”. Kultura i Społeczeństwo 3(41): 3–24.

Krajewski Marek. 2005. Co dziś konsumujemy? Socjologia przedmiotów. W: Konsumpcja – istotny wymiar globalizacji kulturowej. A. Jawłowska, M. Kempny (red.), 221–230. Warszawa: IFiS PAN.

Krakowska Katarzyna, Katarzyna Kalinowska, Paweł Kuczyński, Izabela Bukraba-Rylska,

Marta Sałkowska. 2023. Społeczeństwo łatwopalne. Praktyki pomagania uchodźcom wojennym z Ukrainy w roku 2022 w Polsce. Warszawa: Collegium Civitas.

Kromer Oktawia. 2023. Dwa plus psiecko. Nie mają ludzkich dzieci, za to mają „dzieci” psie: Nigdy nie jesteśmy Figą zmęczeni. Gazeta Wyborcza. https://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,29521741,dwa-plus-psiecko-nie-majaludzkich-dzieci-za-to-maja-z-mezem.html [dostęp 10.06.2024].

Lange Łucja (red.). 2023. Socjologia relacji międzygatunkowych. Inspiracje. Łódź: Wydawnictwo LangeL—Łucja Lange.

Leder Andrzej. 2021. Byliśmy ostentacyjnie dobrzy dla Ukraińców, by ratować nasze własne mniemanie o sobie, zszargane konfliktem politycznym ostatnich lat. Krytyka Polityczna. https://krytykapolityczna.pl/kraj/jakub-majmurek-andrzej-leder-uchodzcy-z-ukrainy-mobilizacja-spoleczna/ [dostęp: 10.06.2022].

Nowicka Magdalena. 2014. „Dynamika pamięci publicznej. Debata wokół książek Jana Tomasza Grossa a wybrane spory o pamięć zbiorową”. Kultura i Społeczeństwo 3(58): 240–253.

Piotrowski Andrzej. 1998. Ład interakcji: Studia z socjologii interpretatywnej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Pollner Martin, Don. H. Zimmerman. 1989. Świat codzienny jako zjawisko. W: Fenomenologia i socjologia. Z. Krasnodębski (red). Warszawa: PWN.

Pomeranz Anita. 1996. Agreeing and disagreeing with assessments: Some features of preferred/ dispreffered turn shapes. In: Structures of social action. Studies in conversation analysis. J.M Atkinson, J. Heritage (eds.), 57–101. Cambridge: Cambridge University Press.

Rancew-Sikora Dorota. 2021. Gościnność – rozstanie z ideałem. Warszawa: Scholar.

Riemann Gerhard, Fritz Schütze. 1987. “Some notes on a student research workshop on biography analysis, interaction analysis and analysis of social worlds”. Biography and Society Newsletter 38(8): 54–70.

Rokuszewska-Pawełek Alicja. 1996. „Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej. Program socjologii biografistycznej Fritza Schützego”. ASK: Społeczeństwo, Badania, Metody (1): 37–54.

Rose Nikolas. 1999. Powers of freedom. Cambridge: Cambridge University Press.

Rozmowa Jacka Żakowskiego z Januszem Czaplińskim. 2022. TOK FM. https://audycje.tokfm.pl/podcast/121088,Kierujac-sie-resentymentem-wobec-Rosji-okazalismy-wielka-zyczliwosc-uchodzcom-z-Ukrainy [dostęp: 4.04.2022].

Rudnicki Paweł. 2023. Kto, jak nie my? Wspólnota i działanie na Dworcu Głównym we Wrocławiu (marzec-kwiecień 2022). Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej.

Sacks Harvey. 1974. On the analyzability of stories of children. In: Ethnomethodology. R. Turner (ed.), 216–232. Harmondsworth: Penguin.

Sacks Harvey, Emanuel A., Schegloff, Gail Jefferson. 1974. “A simplest systematics for the organization of turn-taking for conversation”. Language 50(4): 696–735.

Sacks Harvey. 1967. The search for help: No one to turn to. In: Essays in self destruction. E. Schneidman (ed.), 203–223. New York: Aronson.

Sacks Harvey. 1987. On the preferences for agreement and continuity in sequences in conversation. In: Talk and social organisation. G. Button, J.R.E. Lee (ed.), 54–69. Clevendon: Multilingual Matters.

Sacks Harvey. 1992. Lectures on conversation, Vol. II. G. Jefferson (ed.). Oxford: Blackwell.

Sennett Richard. 2009. Upadek człowieka publicznego. Warszawa: Muza.

Schütz Alfred. 1985. „Don Kichot i problem rzeczywistości”. Literatura na świecie 2(163): 246–268.

Schütz Alfred. 2008. O wielości światów. Kraków: Nomos.

Schütze Fritz. 1989. “Kollektive Verlaufskurve oder kollektiver Wandlungsprozeß. Dimensionen des Vergleichs von Kriegserfahrungen amerikanischer und deutscher Soldaten im zweiten Weltkrieg”. Bios: Zeitschrift für Biographieforschung und Oral History 31–111.

Schütze Fritz. 2012a. Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne. W: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. K. Kaźmierska (red.), 141–278. Kraków: Nomos.

Schütze Fritz. 2012b. Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej. W: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. K. Kaźmierska (red.), 415–458. Kraków: Nomos.

Schütze Fritz. 2012c. Koncepcja świata społecznego w symbolicznym interakcjonizmie oraz organizacja wiedzy we współczesnych złożonych społeczeństwach. W: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów. K. Kaźmierska (red.), 489–514. Kraków: Nomos.

Schütze Fritz. 2014. “Autobiographical accounts of war experiences. An outline for the analysis of topically focused autobiographical texts – using the example of the «Robert Rasmus» account in Studs Terkel’s book, «The Good War»”. Qualitative Sociology Review 10(1): 224–283.

Schütze Fritz. 2016. Presja i wina: Wojenne doświadczenia młodego żołnierza niemieckiego i ich biograficzne implikacje. W: Biografia i wojna. Metoda biograficzna w badaniu procesów społecznych. R. Dopierała, K. Waniek (red.), 449–502. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Stachowiak Jerzy. 2023. „Psychologia dyskursowa. O czym mowa?”. Przegląd Socjologiczny 72(1): 55–82. https://doi.org/ 10.26485/PS/2023/72.2/4.

Strauss Anselm L. 1982. “Social worlds and legitimation process”. Studies in Symbolic Interaction 4: 171–190.

ten Have Paul. 1991. Talk and institution: A reconsideration of the “asymmetry” of doctor-patient interaction. In: Talk and social structure. studies in ethnomethodology and conversation analysis. D Boden, D.H. Zimmerman (eds.). Los Angeles: University of California Press.

Terkel Studs. 1984. The “Good War”. An oral history of World War Two. New York: Pantheon.

Waniek Katarzyna. 2023. „Kilka uwag o dobrym życiu w biograficznym doświadczeniu i jego nadmiernej terapeutyzacji”. Studia Socjologiczne 248(1): 31–58. https://doi.org/10.24425/sts.2023.144833.

Wilkinson Iain. 2008. W stronę socjologicznej konceptualizacji problemu lęku. W: Socjologia codzienności. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska (red.), 856–883. Kraków: Wydawnictwo Znak.

Downloads

Published

2024-12-12

How to Cite

Waniek, K. (2024). Failure to Pro vide Help. War and the Remo val of Moral Dimension. Przegląd Socjologiczny, 73(4), 61–85. https://doi.org/10.26485/PS/2024/73.4/3

Issue

Section

ARTICLES