Zmiany językowe na polskiej wsi na przykładzie pola tematycznego „Przygotowanie gleby, uprawa ziemniaków” w rejonie mościskim obwodu lwowskiego
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/4Słowa kluczowe:
pole tematyczne, polszczyzna południowokresowa, przekrój pokoleniowy, zmiany językoweAbstrakt
W artykule zostało omówione słownictwo dotyczące prac związanych z uprawą ziemniaków dawniej i dziś oraz terminologii związanej z przygotowaniem gleby, sadzeniem, uprawą i kopaniem ziemniaków, występujące w gwarach polskich rejonu mościskiego obwodu lwowskiego na Ukrainie. Zgromadzone wypowiedzi informatorów reprezentujących trzy pokolenia pozwoliły pokazać, jakie zmiany – wraz ze zmianą realiów wiejskich – dokonały się w języku użytkowników języka wsi. Pozyskany w terenie materiał został zweryfikowany w gwarowych źródłach leksykograficznych i podczas kolejnych badań terenowych.
Bibliografia
Basara Anna, Basara Jan, 1992, Polska gwarowa terminologia rolnicza. Przygotowanie gleby, uprawa ziemniaków, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
Batko-Tokarz Barbara, 2019, Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Cygal-Krupa Zofia, 1990, Podstawowe słownictwo tematyczne języka polskiego (na wybranych przykładach), „Rozprawy Habilitacyjne UJ”, nr 207, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Judycka Irmina, 1962, Wykopywanie ziemniaków i pomieszczenia do ich przechowywania, „Poradnik Językowy”, z. 5–6, s. 244–252.
Karaś Halina, 2020, Gwara Bugaja na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice), Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Kąś Józef, 2003, Słownik gwary orawskiej, Księgarnia Akademicka, Kraków.
Kąś Józef, 2015–2019, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I–XII, Bukowiańskie Centrum Kultury „Dom Ludowy”, Małopolskie Centrum Kultury „Sokół” w Nowym Sączu, Astraia, Bukowina Tatrzańska, Nowy Sącz, Kraków.
Kąś Józef, Kurek Halina, 2001, Funkcjonowanie współczesnej polszczyzny. Język wsi, w: S. Gajda, red., Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole, s. 440–459.
Kobus Justyna, 2015, Kierunki i dynamika zmian w języku mieszkańców wielkopolskich wsi na przełomie wieków XX i XXI, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Kobus Justyna, 2021, Rolnicze słownictwo wieloznaczne w materiałach do „Słownika języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie”, w:B. Osowski, J. Kobus, red., Język w regionie, region w języku 4, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań, s. 113–128.
Kobus Justyna, Gniazdowski Tomasz, 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Kobus Justyna, Migdałek Anna, 2021, Słownik języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Kobus Justyna, Stępień Magdalena, 2018, Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Kostecka-Sadowa Anna, 2011, Słownictwo dotyczące uprawy ziemniaków w języku mieszkańców Mościsk i okolic, „Język Polski”, t. XCI, z. 5, s. 364–371.
Kownacki Edward, 1979, Gwarowe nazwy ziemniaka w Wielkopolsce, „Studia Polonistyczne VI ”, s. 33–44.
Kurek Halina, 1995, Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Kurek Halina, 2003, Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Wydawnictwo Universitas, Kraków.
Kurzowa Zofia, 1997, Historia i współczesność języka polskiego na Kresach południowo-wschodnich, w: I. Grek-Pabisowa, red., Historia i współczesność języka polskiego na Kresach Wschodnich, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 111–165.
Majewski Erazm, 1893, Nazwy ludowe kartofla i ich słoworód, „Prace Filologiczne”, t. IV, s. 645–654.
Markowski Andrzej, 1990, Leksyka wspólna różnym odmianom polszczyzny, t. I–II, Wydawnictwo Wiedza o Kulturze, Warszawa.
Miodunka Władysław, 1980, Teoria pól językowych: społeczne i indywidualne ich uwarunkowania, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Miodunka Władysław, 1989, Podstawy leksykologii i leksykografii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Osowski Błażej, 2018a, Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Osowski Błażej, 2018b, Gospodyni. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Osowski Błażej, 2020, W kuchni u pleszewian. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań.
Ożóg Kazimierz, 2001, Polszczyzna przełomu XX i XXI w. Wybrane zagadnienia, Stowarzyszenie Literacko-Artystyczne „Fraza”, Rzeszów.
Pelcowa Halina, 2012, Słownictwo kresowe jako element tożsamości pogranicza (na materiale gwar Lubelszczyzny), w: E. Dzięgiel, K. Czarnecka, D. Kowalska, red., Polskie dziedzictwo językowe na dawnych Kresach. Język polski dawnych Kresów Wschodnich, t. 5, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 257–264.
Pelcowa Halina, 2012–2022, Słownik gwar Lubelszczyzny, t. I–XI, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Pelcowa Halina, 2015a, Nazwa i desygnat w zmieniającej się rzeczywistości wiejskiej, w: U. Sokólska, red., Odkrywanie słowa – historia i współczesność, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 551–568.
Pelcowa Halina, 2015b, Dziedzictwo leksykalne pogranicza polsko-wschodniosłowiańskiego w interpretacji mieszkańców wsi, w: F. Czyżewski, M. Olejnik, A. Pihan-Kijasowa, red., Pogranicza słowiańskie w opisach językoznawczych. W 110 rocznicę urodzin Profesora Władysława Kuraszkiewicza (1905–1997), Wydawnictwo Polihymnia, Lublin–Włodawa, s. 91–98.
Pelcowa Halina, 2016, Tendencje globalizacyjne w języku i kulturze a koncepcja „małych ojczyzn”, w: H. Kurek, M. Święcicka, M. Peplińska, red., Bydgoskie studia nad pragmatyką językową, t. 2: Globalizacja a przemiany języków słowiańskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 89–100.
Pelcowa Halina, 2017, Tradycja lokalna i regionalna a globalizacja, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 20–29.
Perkowska Justyna, 2007, Zróżnicowanie leksyki dotyczącej uprawy ziemniaka w języku mieszkańców wsi wielkopolskich, „LingVaria”, R. II, nr 1(3), s. 91–101.
Raport o sytuacji Polonii i Polaków za granicą 2012, 2013, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Warszawa, https://docplayer.pl/17500565-Ministerstwo-spraw-zagranicznych-raport-o-sytuacji-polonii-i-polakow-za-granica-2012.html (dostęp: 15.06.2020).
Rieger Janusz, 2002, Język polski na Ukrainie w XX wieku, w: J. Rieger, I. Cechosz-Felczyk, E. Dzięgiel, red., Język polski na Ukrainie w końcu XX wieku. Cz. 1, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa, s. 11–51.
Sierociuk Jerzy, 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, w: Z. Krążyńska, Z. Zagórski, red., Poznańskie Spotkania Językoznawcze, t. XI, seria „Prace Komisji Językoznawczej”, t. 39, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Filologiczno-Filozoficzny, Poznań, s. 131–136.
Sierociuk Jerzy, 2005, Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. LXI, s. 67–76.
Sierociuk Jerzy, 2007, Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 527–534.
Sierociuk Jerzy, 2016a, Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania, „Gwary Dziś”, t. 8, s. 67–78.
Sierociuk Jerzy, 2016b, Słowniki regionalne jako wstępny etap opracowania słownika ogólnowielkopolskiego, w: D.K. Rembiszewska, red., Słowiańskie słowniki gwarowe – tradycja i nowatorstwo, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Warszawa–Łomża, s. 245–254.
Sierociuk Jerzy, 2019, Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, Wydawnictwo Poznańskie Studia Polonistyczne, Poznań.
Tomczak Lucyna, 2001, Ludowe nazwy ziemniaków i ich odmian, „Język a Kultura”, t. 16, s. 123–129.
Wyderka Bogusław, red., 2000–2017, Słownik gwar śląskich, t. I–XVI, Państwowy Instytut Naukowy, Instytut Śląski w Opolu, Opole.
